Không gian công cộng (Public Space) là gì? Sự xuống dốc

Không gian công cộng (tiếng Anh: Public Space) từng được hiểu là nơi mọi người (bất kể tuối tác hay tầng lớp) có thể tiếp cận, tương tác và trao đổi tự do về mọi khía cạnh cuộc sống.

14-05-2020

Không gian công cộng

Khái niệm

Không gian công cộng trong tiếng Anh được gọi là Public Space.

Không gian công cộng từng được hiểu là nơi mọi người (bất kể tuối tác hay tầng lớp) có thể tiếp cận, tương tác và trao đổi tự do về mọi khía cạnh cuộc sống.

Đây cũng là nơi người dân có thể sử dụng không gian theo nhiều cách khác nhau nhằm thỏa mãn nhu cầu của họ. Với vai trò ấy, không gian công cộng gắn kết mọi tầng lớp dân chúng, góp phần hình thành, phát triển giá trị văn hóa, xã hội và xây dựng bản sắc cho cộng đồng.

Sự xuống dốc và biến mất của không gian công cộng

Tuy nhiên, ý nghĩa này của không gian công cộng đang dần bị mai một. Lí do quan trọng dẫn tớI thực trạng đó là bởi nhiều chính phủ để tiết kiệm chi phí, có xu hướng để các công ty tư nhân tham gia vào việc đầu tư và quản lí không gian công cộng.

Như một lẽ tất yếu, nhiều hoạt động sống của người dân tại đây sẽ dần bị loại bỏ để đảm bảo lợi ích cho chủ đầu tư và doanh nghiệp. Không gian công cộng khi ấy không còn là nơi tụ tập của tất cả mọi người, mà là không gian hướng tới một vài đối tượng sử dụng nhất định.

Nhiều nhà nghiên cứu đã gọi đây là sự xuống dốc, cái chết hay sự biến mất của không gian công cộng trong xã hội ngày nay.

Vai trò của không gian công cộng trong thành phố sáng tạo

Quảng bá hình ảnh thông qua truyền thông là một nét đặc trưng của thành phố sáng tạo. Để biến mình thành điểm đến lí tưởng, nâng cao khả năng cạnh tranh và thu hút đầu tư nước ngoài, nhiều chính phủ nhận thấy sự cần thiết của việc cải thiện và nâng cấp "diện mạo" cho các thành phố trọng điểm.

Không gian công cộng - bộ mặt của đô thị là nơi được quan tâm, chú trọng. Trong bối cảnh đó, tồn tại hai xu hướng chính:

- Xu hướng thứ nhất là biến không gian công cộng thành nơi tổ chức sự kiện, thúc đẩy sự mua sắm và tiêu dùng;

- Xu hướng thứ hai là tận dụng không gian công cộng để xây dựng những khu vui chơi, giải trí với mục đích tách rời con người khỏi thực tại bằng việc tạo nên cảm giác về một "thế giới khác" (như Disney Land).

Không gian công cộng khi ấy thay vì khuyến khích sự đa dạng, tự do và mở cửa cho tất cả mọi người, đang dần trở thành không gian giới hạn và bị kiểm soát.

Dù đem lại cảm giác tích cực cho người tham gia, nhưng xu thế khuyến khích phát triển các trung tâm giải trí phá bỏ sự liên kết giữa con người với nơi họ đang sống, phủ nhận giá trị được đúc kết trong quá trình phát triển đô thị, và không tạo nên bản sắc thật sự cho thành phố.

Đi kèm theo đó là sự lên ngôi của trung tâm thương mại, một mặt đóng góp cho hình ảnh hiện đại của đô thị, mặt khác chúng đóng vai trò như sự thay thế cho không gian công cộng – như một nơi cộng đồng có thể gặp gỡ và tương tác.

Tuy nhiên John Gossiv (1993) thông qua nghiên cứu của ông về hình thức, chức năng các trung tâm thương mại tại Mỹ đã rút ra kết luận rằng ý nghĩa ẩn sau trung tâm thương mại đơn thuần là logic của việc kiếm lợi nhuận.

Tất cả những yếu tố trang trí, việc sắp đặt gian hàng nhiều khi có nét tương đồng với quảng trường xưa kia, nhưng mục đích duy nhất mà nó hướng tới là thúc đẩy khách mua hàng. Và ông gọi đó là phép màu của trung tâm thương mại.

(Tài liệu tham khảo: Thành phố sáng tạo và Không gian công cộng, Số 28 Tạp chí Qui hoạch đô thị , 2017)

Phân tích cân bằng tổng quát (General equilibrium analysis) là gì?