Hiệu quả kinh tế theo phạm vi (Economies of Scope) là gì? Cách thức để đạt được

Hiệu quả kinh tế theo phạm vi

Khái niệm

Hiệu quả kinh tế theo phạm vi trong tiếng Anh là Economies of Scope.

Hiệu quả kinh tế theo phạm vi là các trường hợp chi phí trung bình trong dài hạn và chi phí biên của một công ty, tổ chức hay một nền kinh tế giảm do sản xuất một lượng hàng hóa và dịch vụ bổ sung. 

Hiệu quả kinh tế theo phạm vi có nghĩa là việc sản xuất thêm một hàng hóa làm giảm chi phí sản xuất một hàng hóa khác có liên quan.   

Nếu đặc trưng của hiệu quả kinh tế theo phạm vi có hiệu quả tăng lên do sự đa dạng hóa, thì hiệu quả kinh tế theo qui mô có hiệu quả tăng lên do sự tăng khối lượng sản xuất. 

Hiệu quả kinh tế theo qui mô là việc giảm chi phí trung bình hoặc chi phí trên mỗi đơn vị được sản xuất bắt nguồn từ việc tăng sản xuất một loại sản phẩm. 

Kinh tế theo qui mô đã giúp thúc đẩy tăng trưởng doanh nghiệp trong thế kỉ 20 ví dụ như sự xuất hiện các dây chuyền sản xuất lắp ráp.

Đặc điểm

Hiệu quả kinh tế theo phạm vi là các yếu tố kinh tế làm cho việc sản xuất đồng thời các sản phẩm khác nhau có hiệu quả chi phí hơn so với sản xuất từng sản phẩm. 

Hiệu quả kinh tế theo phạm vi có thể xảy ra do các sản phẩm được sản xuất bổ sung trong cùng một qui trình, qui trình sản xuất bổ sung hoặc khi các đầu vào sản xuất được dùng chung cho các sản phẩm.   

Sản phẩm phụ  

Hiệu quả kinh tế theo phạm vi có thể phát sinh từ mối quan hệ đồng sản xuất của các sản phẩm cuối cùng. 

Về mặt kinh tế, những hàng hóa này là hàng hóa bổ sung trong sản xuất hay là khi việc sản xuất một hàng hóa tự động tạo ra một hàng hóa khác như một sản phẩm phụ hoặc một hình thức thành phẩm phụ của quá trình sản xuất. 

Một sản phẩm có thể là sản phẩm phụ của một sản phẩm khác, nhưng có giá trị cho nhà sản xuất sử dụng hoặc bán. Tìm ra cách sử dụng hiệu quả hoặc thị trường tiêu thụ các sản phẩm phụ có thể giảm chi phí hoặc tăng doanh thu cho doanh nghiệp.   

Ví dụ, nông dân chăn nuôi bò sữa tách sữa thành váng sữa và sữa đông, sữa đông được tách sẽ trở thành phô mai. 

Trong quá trình hoạt động, họ có thể sử dụng váng sữa làm thức ăn giàu protein cho vật nuôi để giảm chi phí thức ăn hoặc bán như một sản phẩm dinh dưỡng để có thêm doanh thu. 

Một ví dụ khác về sản phẩm phụ là rượu đen thu được trong qui trình chế biến gỗ thành bột giấy. 

Thay vì thải sản phẩm này rất tốn kém để xử lí, rượu đen được sử dụng để làm nhiên liệu đốt trong các nhà máy, tiết kiệm chi phí mua các nhiên liệu khác hoặc có thể được xử lí thành nhiên liệu sinh học để sử dụng hoặc bán.

Việc sản xuất và sử dụng rượu đen giúp tiết kiệm chi phí sản xuất giấy.   

Qui trình sản xuất bổ sung 

Hiệu quả kinh tế theo phạm vi là kết quả của sự tương tác trực tiếp của các qui trình sản xuất với nhau. 

Trồng cây xen canh trong nông nghiệp là một ví dụ, bằng cách trồng ngô, đậu cực và bí đao với nhau có thể tăng năng suất của từng loại cây trồng, đồng thời cải thiện đất. 

Thân cây ngô cao cung cấp một điểm tựa cho dây leo đậu, đậu bón cho ngô và bí đao bằng cách cố định đạm trong đất, và bí đao che khuất cỏ dại cho các loại cây trồng với tán lá rộng của nó. 

Cả ba loại cây đều được hưởng lợi từ việc được trồng cùng nhau, vì vậy người nông dân có thể trồng nhiều cây trồng hơn với chi phí thấp hơn.    

Chung đầu vào 

Do các đầu vào sản xuất (đất đai, lao động và vốn) thường có nhiều hơn một mục đích sử dụng, nên hiệu quả kinh tế theo phạm vi thường có thể đến từ đầu vào chung cho đến đầu vào sản xuất hai hoặc nhiều hàng hóa khác nhau. 

Ví dụ, KFC có thể sản xuất gà rán và khoai tây chiên với chi phí trung bình thấp hơn so với chi phí hai công ty khác sản xuất riêng mỗi gà rán và khoai tây chiên. 

Do gà rán và khoai tây chiên có thể bảo quản trong cùng một kho lạnh, sử dụng cùng các dụng cụ chiên và người nầu trong quá trình sản xuất.   

Công ty Proctor & Gamble Mỹ là một ví dụ điển hình của một công ty thực hiện Hiệu quả kinh tế theo phạm vi từ việc sử dụng chung các đầu vào do công ty này sản xuất hàng trăm sản phẩm liên quan đến vệ sinh cơ thể từ dao cạo râu đến kem đánh răng. 

Cách thức để đạt được Hiệu quả kinh tế theo phạm vi 

Hiệu quả kinh tế theo phạm vi là điều kiện cần cho tất cả doanh nghiệp và công ty lớn, có nhiều cách khác nhau để đạt hiệu quả kinh tế theo phạm.

 - Đầu tiên và phổ biến nhất là thông qua đa dạng hóa các sản phẩm liên quan. Các sản phẩm có chung đầu vào hoặc các qui trình sản xuất bổ sung mang lại khả năng đạt Hiệu quả kinh tế theo phạm vi bằng sự đa dạng hóa.   

 - Hợp nhất/sát nhập theo chiều ngang hay mua lại một công ty khác là một cách khác để đạt được Hiệu quả kinh tế theo phạm vi. 

Ví dụ, hai chuỗi bán lẻ khác nhau có thể hợp nhất lại để kết hợp cung cấp các dòng sản phẩm khác nhau và giảm chi phí kho trung bình. 

Hàng hóa có chung đầu vào như ví dụ trên rất dễ đạt được Hiệu quả kinh tế theo phạm vi từ việc mua lại theo chiều ngang.

(Theo Investopedia)