Cần định hướng cho Grab, Uber

Trong văn bản trả lời chất vấn của đại biểu Quốc hội Dương Trung Quốc liên quan đến việc thử nghiệm phương thức kinh doanh chở khách của Grab và Uber, Thủ tướng Chính phủ đã nêu vấn đề trên.

Xung đột lợi ích?

Trước đó, đại biểu Quốc hội Dương Trung Quốc gửi đến lãnh đạo Chính phủ nội dung chất vấn về xe Grab, Uber. Ông cho rằng chủ trương cho phép Grab, Uber thử nghiệm vào thời điểm sự phát triển của taxi truyền thống ở những đô thị lớn trong nước đã tới ngưỡng của sự cần thiết phải giới hạn số lượng. Việc Grab và Uber được hoạt động thử nghiệm thì số lượng xe tham gia vận chuyển hành khách cả dưới dạng taxi truyền thống hay xe hợp đồng sẽ tăng cao. Từ đó nảy sinh xung đột lợi ích và đặc biệt là trong mục tiêu quản lý của nhà nước trên cơ sở quy hoạch số lượng, làm trầm trọng hơn áp lực lên hạ tầng và ách tắc giao thông.

Ô tô xếp hàng dài trên đường Điện Biên Phủ, quận Bình Thạnh, TP HCM Ảnh: HOÀNG TRIỀU

Ông Dương Trung Quốc lo ngại là sau khi thử nghiệm, dù chấp nhận hay không cho hoạt động chính thức thì cũng đều dẫn tới những hệ lụy. Cụ thể, nếu chấp nhận thì số lượng xe tham gia vận chuyển khách sẽ tăng vọt và đi ngược mục tiêu quản lý của nhà nước cũng như tiếp tục gia tăng sự xung đột giữa taxi truyền thống và công nghệ. Còn nếu không chấp nhận, hàng vạn người lao động sẽ bị "bỏ rơi", có xe nhưng không được hoạt động. Vì vậy, nếu càng thử nghiệm lâu thì sự tích tụ những hệ lụy sẽ càng lớn và khi đó trách nhiệm quản lý nhà nước của ngành giao thông và Chính phủ sẽ phải gánh chịu, mục tiêu quản lý lĩnh vực giao thông càng bế tắc.

Trước vấn đề trên, Thủ tướng Chính phủ cho biết qua xem xét báo cáo của Bộ Giao thông Vận tải (GTVT), ý kiến của các bộ - ngành liên quan cùng sự phản ánh tích cực của chuyên gia, người dân và xu thế phát triển chung, Chính phủ đã đồng ý cho phép thí điểm áp dụng hợp đồng điện tử trong loại hình kinh doanh vận tải hành khách bằng xe hợp đồng với thời gian thí điểm là 2 năm, từ tháng 1-2016. Thủ tướng khẳng định Bộ GTVT đã phối hợp các bộ - ngành liên quan triển khai nghiêm túc chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ và việc thí điểm ứng dụng hợp đồng điện tử cho phép áp dụng với tất cả các đơn vị kinh doanh vận tải hành khách theo hợp đồng đối với xe dưới 9 chỗ và các đơn vị cung cấp dịch vụ ứng dụng khoa học công nghệ (hợp đồng điện tử) phối hợp với các đơn vị vận tải. Vì vậy, việc thí điểm này không dành riêng cho Grab hay Uber mà ứng dụng tất cả các doanh nghiệp (DN), hợp tác xã kinh doanh vận tải khách theo hợp đồng cùng các đơn vị cung cấp dịch vụ ứng dụng khoa học công nghệ. Dù theo quy định, ngoài DN, hợp tác xã còn có các hộ kinh doanh vận tải theo hợp đồng nhưng trong thí điểm đã hạn chế đối tượng này. Tính đến nay, ngoài Grab và Uber thì còn có thêm 7 đơn vị trong nước tham gia ứng dụng hợp đồng điện tử. Việc này cho thấy các đơn vị đã chủ động và hoàn toàn có thể phát triển bằng chính nội lực của mình.

Theo Thủ tướng, việc phát triển của loại hình kinh doanh vận tải khách theo hợp đồng ứng dụng hợp đồng điện tử đã phần nào tác động đến loại hình kinh doanh vận tải hành khách bằng taxi. Đây là quy luật tất yếu nhưng mang tính tích cực theo hướng đáp ứng được nhu cầu đi lại với chi phí phù hợp, bảo đảm thuận tiện và an toàn. Tuy nhiên, Thủ tướng nhìn nhận ngoài những tích tực nêu trên, một số hạn chế cũng cần điều chỉnh như việc quản lý cần phối hợp sát và trách nhiệm hơn. Các quy định trong quản lý vận tải, công nghệ, thuế... cần phù hợp cũng như phải quản lý chặt các phần mềm mới. Riêng việc quy hoạch, các địa phương cùng các bộ - ngành cần xem xét sự đáp ứng đồng bộ giữa quy hoạch và nhu cầu đi lại, trong đó đẩy mạnh tối ưu hóa tổ chức giao thông để ưu tiên và tạo thuận lợi cho xe buýt, taxi, các phương tiện giao thông công cộng nhằm dần hạn chế xe cá nhân.

Hạn chế xe chạy rỗng để giảm ùn tắc

TS Vũ Anh Tuấn, Trường ĐH Việt Đức, cho rằng việc áp dụng hợp đồng điện tử trong loại hình kinh doanh vận tải hành khách bằng xe hợp đồng như của Grab hay Uber là xu thế chung và có nhiều tích cực. Cụ thể là giảm lượng xe chạy rỗng trên đường cũng như hạn chế nhu cầu cá nhân mua, sở hữu phương tiện. Tuy nhiên, việc thử nghiệm hợp đồng điện tử phải khống chế số lượng xe để giảm áp lực lên hạ tầng giao thông. "Hiện chưa có đánh giá cụ thể nào về việc Uber hay Grab là nguyên nhân gây ra tắc đường nhưng theo tôi, bản chất 2 loại hình này là giao thông công cộng nên cần nghiên cứu để sử dụng phương tiện một cách hiệu quả nhất. Còn những xung đột giữa taxi truyền thống và công nghệ, tôi cho rằng phải quản lý phần gốc bởi hiện hoạt động kinh doanh giữa các bên đều đang đúng quy định và minh bạch" - ông Tuấn nói.

Theo PGS-TS Nguyễn Bá Hoàng, Phó Hiệu trưởng Trường ĐH GTVT TP HCM, xe chạy rỗng ngoài việc gây lãng phí còn là một trong những nguyên nhân làm ùn tắc giao thông tăng cao. Ông Hoàng cho rằng TP HCM và Hà Nội có thể áp dụng như một số nước trên thế giới quy định xe đi vào các cửa ngõ TP phải có tối thiểu 2 người nhằm hạn chế phương tiện chạy rỗng trên đường, bao gồm cả ô tô và xe máy. Đồng thời, có thể thử nghiệm cho taxi bằng hình thức dùng chung xe hoặc làm thí điểm ở các khu dân cư trong việc dùng chung xe cá nhân (Car-Share). Trong bối cảnh phải hạn chế số lượng phương tiện, đặc biệt là hạn chế lượng xe chạy rỗng, PGS-TS Nguyễn Bá Hoàng cho rằng dịch vụ "đi chung xe" mà Grab và Uber vừa qua đã triển khai (hiện bị tạm ngưng) cũng là một giải pháp và có thể cho thực hiện thí điểm. "Có thể dùng các thiết bị giám sát hành trình để theo dõi, đánh giá và cũng có được những thống kê cụ thể. Nếu đã triển khai thì tất nhiên phải có phân tích kỹ về tính hiệu quả, quản lý được hợp đồng" - ông Hoàng phân tích.