Tư nhân hóa (Privatization) là gì? Có các mô hình tư nhân hóa nào?

Ảnh minh họa (Nguồn: ndh.vn)

Tư nhân hóa là gì?

Tư nhân hóa trong tiếng Anh gọi là Privatization.

Tư nhân hóa là quá trình chuyển hóa một phần hoặc toàn bộ tài sản hoặc của một doanh nghiệp từ sở hữu chính phủ sang sở hữu tư nhân. 

Lưu ý rằng tư nhân hóa cũng được dùng để miêu tả quá trình chuyển đổi của một công ty từ việc giao dịch công khai sang thành tổ chức tư nhân. Điều này được gọi là tư nhân hóa doanh nghiệp.

Quá trình tư nhân hóa được cho là sẽ giúp cho các cơ sở và doanh nghiệp có được cơ chế hoạt động lành mạnh và hiệu quả nhất để khai thác được tối đa tiềm năng sản xuất của doanh nghiệp.

Mục tiêu của tư nhân hóa là giảm bớt gánh nặng quản lý ở cấp độ nhà nước và đồng thời tăng nguồn thu ngân sách với thuế và các khoản khác thu được từ các hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.

Có các mô hình tư nhân hóa nào?

Tư nhân hóa hoàn toàn: Theo mô hình này, các doanh nghiệp tư nhân tự do hoạt động với mục tiêu tối đa hóa lợi nhuận. Ưu điểm chủ yếu của mô hình này là tính hiệu quả và giảm gánh nặng trợ cấp của chính phủ.

Tư nhân hóa một phần tài sản: Mô hình này còn được gọi là công tư hợp doanh (PPP). PPP ngày càng được áp dụng rộng rãi trên thế giới, nhất là trong lĩnh vực dịch vụ cơ sở hạ tầng và sức khoẻ, do cầu vượt quá khả năng cung của nhà nước. Nhà nước đóng vai trò quản lý chung.

Công ty hóa: Đây là mô hình được thực hiện phổ biến ở nhiều nước phát triển, đặc biệt là trong một số lĩnh vực thuộc hoạt động công ích như cấp thoát nước, gas, điện, viễn thông và có cả một số viện nghiên cứu, trường đại học, bệnh viện công. Mô hình này áp dụng phương thức người sử dụng trả một phần chi phí (đối với một số dịch vụ, người sử dụng có thể sẽ trả theo giá thành sản xuất).

Ưu điểm và nhược điểm của tư nhân hóa

Những người ủng hộ tư nhân hóa các hoạt động của chính phủ tin rằng các công ty tư nhân hoạt động với mục đích lợi nhuận có thể cung cấp hàng hóa và dịch vụ hiệu quả hơn các cơ quan chính phủ.

Dịch vụ và hàng hóa cung cấp bởi Nhà nước có thể bị ảnh hưởng bởi những hạn chế do bộ máy hành chính công rườm rà và cứng nhắc. Quá trình tư nhân hóa sẽ loại bỏ được những hạn chế này và tối ưu hóa các hoạt động trong thị trường bằng cách để doanh nghiệp tự do tham gia hoạt động sản xuất theo nhu cầu của thị trường.

Mặt khác, có nhiều ý kiến cho rằng các dịch vụ được coi là nhu yếu phẩm cơ bản, như nước, điện, và giáo dục không nên chịu sự chi phối của các lực lượng thị trường hoặc động lực để tạo ra lợi nhuận.

(Nguồn: Tập san khoa học số 1 năm 2006, ĐH Mở TP HCM)