Trung tâm lợi nhuận (Profit Center) trong kiểm soát là gì?

Trung tâm lợi nhuận (Profit Center) (Nguồn: imagescaler)

Trung tâm lợi nhuận (Profit Center)

Trung tâm lợi nhuận - danh từ, trong tiếng Anh được dùng bởi cụm từ Profit Center.

Trung tâm lợi nhuận là một loại trung tâm kiêm soát, trong đó có tạo ra kết quả cuối cùng cung cấp cho khách hàng, có doanh thu và có thể tính được lợi nhuận.

Có thể khái niệm trung tâm lợi nhuận là một đơn vị trực thuộc doanh nghiệp có nhiệm vụ tạo ra và cung cấp sản phẩm/dịch vụ cho khách hàng nên phải chịu trách nhiệm về lợi nhuận tạo ra được. Vì ở các trung tâm lợi nhuậ có bán hàng nên có thể xác định được các kết quả hoạt động ở các trung tâm này thông qua các chi tiêu như doanh thu, chi phí kinh doanh, lợi nhuận...

Các tiêu chí đánh giá kết quả hoạt động của trung tâm lợi nhuận

Lợi nhuận thô

Lợi nhuận thô đơn vị sản phẩm là phạm trù đo bằng hiệu số giữa doanh thu và chi phí kinh doanh biến đổi. 

Mục tiêu ngắn hạn của mọi doanh nghiệp kinh doanh phải là tối đa hóa lợi nhuận thô cho nên để kiểm soát ngắn hạn phải đánh giá kết quả và hiệu quả của hoạt động kinh doanh ngắn hạn của trung tâm kiểm soát theo tiêu chí lợi nhuận thô. 

Tuy nhiên, trên thực tế các doanh nghiệp hay theo thói quen đánh giá kết quả và hiệu quả hoạt động kinh doanh ngắn han cũng theo tiêu chí lợi nhuận ròng. Đây là hạn chế cần được khắc phục: chỉ đánh giá kết quả và hiệu quả kinh doanh ngắn hạn của mọi trung tâm lợi nhuận theo tiêu chí lãi thô.

Lợi nhuận ròng 

Lợi nhuận ròng đơn vị sản phẩm là hiệu số giữa doanh thu và chu phí kinh doanh bình quân đơn vị sản phẩm.

Mục tiêu dài hạn của mọi doanh nghiệp kinh doanh là tối đa hóa lợi nhuận ròng cho nên khi kiểm soát dài hạn phải đánh giá kết quả và hiệu quả của hoạt động kinh doanh dài hạn theo tiêu chí lợi nhuận ròng.

Tính tự chủ của trung tâm lợi nhuận

Tính tự chủ của trung tâm lợi nhuận (trung tâm kiểm soát có doanh thu) phụ thuộc vào mô hình và cách thức tổ chức của doanh nghiệp:

- Cách tổ chức mô hình truyền thống kiểu trực tuyến - chức năng hoặc ma trận trên cơ sở tập trung hóa quản trị nên dẫn đến các đơn vị trực thuộc doanh nghiệp có tính độc lập thấp, nhiều chức năng hoạt động và quyết định do nhiều bộ phận chức năng khác nhau ở cấp doanh nghiệp thực hiện, nhiều quyết định kinh doanh do các nhà quản trị cao cấp ban hành.

- Quản trị theo quá trình với cách tổ chức phi tập trung, mọi hoạt động gắn với quá trình sản xuất - tiêu thụ một loại sản phẩm cụ thể đều được sắp đặt trong một bộ phận, mọi quyết định về sản xuất và tiêu thụ đều gắn trực tiếp với từng quá trình kinh doanh rất cụ thể. 

Cách hình thành các trung tâm lợi nhuận trên cơ sở quản trị theo quá trình mới dẫn đến đảm bảo tính chủ động, linh hoạt đáp ứng các nhu cầu về sản phẩm/dịch vụ của khách hàng cho các trung tâm lợi nhuận và vì vậy mới thực sự có ý nghĩa. (Theo Giáo trình Kiểm soát, NXB Đại học Kinh tế Quốc dân)