Trục lợi (Rent Seeking) trong kinh tế học là gì? Các vấn đề nảy sinh từ hiện tượng trục lợi

Hình minh họa. Nguồn: i.ytimg.com

Trục lợi

Khái niệm

Trục lợi trong tiếng Anh là Rent Seeking hoặc Rent-seeking.

Trục lợi là thuật ngữ kinh tế mô tả hành vi một đơn vị, tổ chức hay cá nhân tìm cách để giành lợi ích từ người khác mà không tạo ra bất kì giá trị đối ứng nào. Thông thường, hoạt động này xoay quanh các chương trình xã hội và các dịch vụ xã hội do chính phủ tài trợ.

Các yếu tố của trục lợi 

Trục lợi là sản phẩm phụ được tạo ra bởi pháp luật chính trị và tài trợ của chính phủ. 

Do các chính trị gia quyết định luật pháp, qui định và phân bổ tài trợ chi phối các ngành công nghiệp và phân phối các khoản trợ cấp của chính phủ, nên họ có thể tạo điều kiện cho hiện tượng trục lợi bằng cách cho đi các tô kinh tế mà không đòi hỏi bất kì giá trị thu lại nào.

Chính phủ thành lập các quĩ tài trợ cho một loạt các chương trình dịch vụ xã hội. Các chương trình dịch vụ xã hội kinh doanh thường được thiết kế để cung cấp viện trợ cho các doanh nghiệp với mục tiêu giúp nền kinh tế trở nên thịnh vượng. Các quĩ tài trợ cho dịch vụ xã hội cá nhân được thành lập cho các mục tiêu chăm sóc sức khỏe và phúc lợi của con người.

Các doanh nghiệp có thể vận động chính phủ giúp đỡ trong các lĩnh vực cạnh tranh, trợ cấp đặc biệt, tài trợ và bảo vệ thuế quan. 

Nếu một doanh nghiệp thành công trong việc vận động hành lang cho việc thông qua luật để giúp tăng khả năng cạnh tranh hoặc tạo ra rào cản gia nhập cho người khác, nó có thể đạt được tô kinh tế mà không tạo ra thêm bất kì giá trị kinh tế nào cũng như không phải chịu thêm rủi ro về vốn.

Các cá nhân muốn trục lợi cũng có thể đạt được tô kinh tế thông qua các chương trình phúc lợi, hỗ trợ nhà ở và trợ cấp y tế. Cá nhân muốn trục lợi có thể lợi dụng việc đáp ứng đủ điều kiện cho các chương trình này để nhận tiền từ chính phủ mà không có bất kì đóng góp đối ứng nào.

Các vấn đề nảy sinh từ hiện tượng trục lợi

Hành vi trục lợi có thể phá vỡ hiệu quả thị trường và tạo ra những bất lợi về giá cho những người tham gia thị trường. Trục lợi gây ra sự hạn chế trong cạnh tranh và tạo ra rào cản gia nhập cao.

Những doanh nghiệp thành công trong việc trục lợi có thể tạo ra các lợi thế không công bằng, cụ thể là tạo ra nguồn lợi cho các doanh nghiệp này để giành thị phần lớn và tạo bất lợi cho các đối thủ cạnh tranh.

Của cải mà những kẻ trục lợi thu được thường đến từ các khoản thuế của người dân. Việc những kẻ trục lợi thu được lợi ích nhưng không hề có bất kì đóng góp tương xứng nào cho nền kinh tế dẫn đến việc số tiền này không được sử dụng hiệu quả, không tự tái tạo lại giá trị và có thể dẫn đến việc người dân phải đóng thuế cao hơn trong tương lai.

(Theo investopedia)