Tốc độ tăng (Growth rate) trong thống kê là gì?

Hình minh họa

Tốc độ tăng (Growth rate) trong thống kê

Định nghĩa

Tốc độ tăng trong tiếng Anh là Growth rate.

Tốc độ tăng trong thống kê là chỉ tiêu tương đối phản ánh nhịp điệu tăng hoặc giảm của hiện tượng qua thời gian và biểu hiện bằng số lần hoặc số phần trăm.

Tốc độ tăng được tính bằng cách so sánh lượng tăng tuyệt đối giữa hai thời kì với mức độ của thời kì được chọn làm gốc so sánh.

Thuật ngữ liên quan

Tốc độ phát triển còn gọi là chỉ số phát triển, là chỉ tiêu tương đối dùng để phản ánh nhịp điệu biến động của hiện tượng nghiên cứu qua hai thời kì hoặc thời điểm khác nhau và được biểu hiện bằng số lần hay số phần trăm.

Phân loại chỉ tiêu tốc độ tăng

Tùy theo mục đích nghiên cứu có thể tính các loại tốc độ tăng sau:

(1) Tốc độ tăng liên hoàn

i_i = (y_i - y_i-1)/y_i-1 = δ_i/ y_i-1

Trong đó:

i_i: tốc độ tăng liên hoàn

δ_i: lượng tăng tuyệt đối liên hoàn

yi: mức độ chỉ tiêu của kì nghiên cứu

y_i-1: mức độ chỉ tiêu của kì trước kì nghiên cứu

(2) Tốc độ tăng định gốc

I_i = (y_i - y₁)/y₁ = Δ_i/y₁

Trong đó:

I_i: tốc độ tăng định gốc

Δ_i: lượng tăng tuyệt đối định gốc

Mối liên hệ giữa tốc độ phát triển và tốc độ tăng như sau:

Nếu tính bằng số lần:

Tốc độ tăng = Tốc độ phát triển - 1

Nếu tính bằng phần trăm:

Tốc độ tăng = Tốc độ phát triển - 100

Kí hiệu

(3) Tốc độ tăng bình quân

Tốc độ tăng bình quân phản ánh nhịp độ tăng điển hình của hiện tượng nghiên cứu trong thời gian dài.

Công thức tính tốc độ tăng bình quân:

Tốc độ tăng bình quân = Tốc độ phát triển bình quân - 1 (nếu đơn vị tính là lần)

Tốc độ tăng bình quân = Tốc độ phát triển bình quân - 100 (nếu đơn vị tính là %)

Ví dụ

Sản lượng điện sản xuất ra của Việt Nam (tỉ kw/h) của các năm từ 1995 đến 2002 như sau: 14,7; 17,0; 19,3; 21,7; 23,6; 26,6; 30,7; 35,6.

Từ số liệu về sản lượng điện của Việt Nam thời kì 1995 - 2002, ta kí hiệu i bằng 1 đối với năm 1995 và i bằng 8 đối với năm 2002.

- Tốc độ phát triển định gốc (2002 so với 1995)

  T_8/1 = 35,6/17,7 = 2,482 hoặc 248,2%

- Tốc độ phát triển bình quân thời kì 1995 - 2002

Từ kết quả tính tốc độ phát triển bình quân năm về sản lượng điện sản xuất ra trong thời kì từ 1995-2002, ta tính được tốc độ tăng bình quân trong thời kì này:

Tốc độ tăng bình quân = 1,139 - 1 = 0,139 (lần)

hoặc

Tốc độ tăng bình quân = 113,9 - 100 = 13,9 (%)

(Tài liệu tham khảo: Một số thuật ngữ thống kê thông dụng, Tổng cục thống kê, NXB Thống kê)