Thị trường OTC Nhật Bản là gì? Thị trường JASDAQ và J-net

Hình minh hoạ (Nguồn: japantimes)

Thị trường OTC Nhật Bản

Khái niệm

Thị trường OTC Nhật Bản hay thị trường chứng khoán phi tập trung Nhật Bản tạm dịch sang tiếng Anh là Japanese over the counter market.

- Thị trường chứng khoán phi tập trung (OTC) nói chung là thị trường không có trung tâm giao dịch chứng khoán tập trung, đó là một mạng lưới các nhà môi giới và tự doanh chứng khoán mua bán với nhau và với các nhà đầu tư, các hoạt động giao dịch của thị trường OTC được diễn ra tại các quầy (sàn giao dịch) của các ngân hàng và các công ty chứng khoán.

Nhật Bản có hai thị trường OTC cùng hoạt dộng đồng thời, đó là:

- Thị trường The Japan Association Of Securities Dealers Automated Quotation (JASDAQ) hoạt động từ năm 1991 trên cơ sở phát triển thị trường OTC truyền thống hoạt động từ tháng 2/1963 do Hiệp hội các nhà kinh doanh chứng khoán Nhật Bản (JSDA) quản lí. 

Luật chứng khoán sửa đổi năm 1983 đã đưa thị trường OTC này vào quĩ đạo quản lí của Nhà nước, cơ chế thương lượng giá tay đôi giữa các công ty chứng khoán và giữa công ty chứng khoán với khách hàng được đổi sang cơ chế đấu giá tập trung qua hệ thống các nhà tạo lập thị trường. 

Hệ thống các nhà tạo lập thị trường được áp dụng để cạnh tranh với thị trường tập trung và tạo tính thanh khoản cho thị trường OTC. Hiện nay, trên thị trường JASDAQ có 449 công ty làm vai trò tạo lập thị trường.

Chứng khoán giao dịch trên thị trường này là chứng khoán của các công ty vừa và nhỏ, công ty có chất lượng hạng hai, công ty công nghệ cao. 

Tiêu chí niêm yết trên JASDAQ chủ yếu dựa vào các tiêu chuẩn như thời gian thành lập công ty, tài sản ròng, lợi nhuận ròng, tổng giá trị thị trường của chứng  khoán, số lượng cổ đông, số lượng chứng khoán lưu hành, ý kiến kiểm toán và các tiêu chí khác. 

Tính đến thời điểm cuối năm 1999 đã có 929 chứng khoán được giao dịch trên thị trường này, tăng hơn gấp 3 lần so với năm 1990 (300 chứng khoán). 

Chứng khoán không đủ điều kiện giao dịch trên Sở  giao dịch và thị trường khu vực II cũng được sự hỗ trợ để giao dịch qua mạng JASDAQ tương tự như đối với thị trường Nasdaq Mỹ.

Hệ thống giao dịch và thông tin tự động qua mạng JASDAQ theo mô hình Nasdaq Mỹ được chính thức đưa vào hoạt động từ năm 1991 để thúc đẩy thị trường OTC phát triển, bao gồm 2 mạng bộ phận đảm nhận 2 chức năng riêng: mạng giao dịch và mạng thông tin. 

Mạng giao dịch được sử dụng để khớp các lệnh giao dịch tự động và mạng thông tin được dùng cho các nhà  tạo lập thị trường báo giá tập trung, thông báo về các giao dịch đã thoả thuận và truyền phát các thông tin khác.

- Thị trường J-net mới được đưa vào hoạt động từ tháng 5 năm 2000, chịu sự quản lí trực tiếp của Sở giao dịch chứng khoán Osaka (OSE), được tổ chức dành cho các chứng khoán không được niêm yết trên Sở giao dịch nhằm đáp ứng yêu cầu tiết kiệm thời gian và chi phí cho các đối tượng tham gia thị trường, hoạt động theo phương thức thương lượng giá. 

Thành viên của OSE, người đầu tư và trung tâm quản lí được trực tiếp nối mạng với nhau  thông qua một mạng điện tử đa tầng, tạo điều kiện cho các đối tượng này có  thể chia sẻ thông tin thị trường.

Đặc trưng của J-Net là cung cấp các dịch vụ với giá rẻ, tốc độ nhanh, tiện lợi và có thể truy cập trực tiếp thông tin thị trường, J-Net cũng là mạng được nối với các mạng khác trong nước và quốc tế. 

Hiện nay OSE và JSDA đang xúc tiến việc hợp nhất thị trường JASDAQ và J-net này để thúc đẩy hoạt động giao dịch các chứng khoán OTC hơn nữa. Mô hình thị trường J-net là mô hình giao dịch được đánh giá có tiềm năng phát triển.

(Tài liệu tham khảo: Giáo trình Thị trường Chứng khoán, 2018, NXB Tài chính)