Giao dịch chứng khoán bằng hình thức điện tử (Electronic transactions) là gì? Các bước giao dịch

Hình minh họa (Nguồn: activetelecoms.com)

Giao dịch chứng khoán bằng hình thức điện tử (Electronic transactions)

Khái niệm

Giao dịch chứng khoán bằng hình thức điện tử trong tiếng Anh là Electronic transactions.

Giao dịch chứng khoán bằng hình thức điện tử (Electronic transactions) là hình thức giao dịch tự động hóa hoàn toàn bằng hệ thống máy tính hiện đại để thực hiện các công việc: đặt lệnh, truyền lệnh, khớp lệnh, trả kết quả giao dịch, thanh toán bù trừ, lưu kí chứng khoán...

So sánh với các hình thức giao dịch khác (giao dịch thủ công, giao dịch bán điện tử), hình thức giao dịch này có khả năng nhận lệnh, truyền lệnh và xử lí lệnh nhanh nhất, chính xác nhất nhờ đó đáp ứng được khối lượng giao dịch ngày càng lớn của thị trường chứng khoán. Hiện nay, hầu hết các sở giao dịch trên thế giới đều áp dụng hình thúc giao dịch này.

Khái niệm liên quan

Giao dịch thủ công là hình thức giao dịch gắn với giai đoạn đầu phát triển của sở giao dịch chứng khoán. Người ta sử dụng các kí hiệu của tay và lời nói để thực hiện quá trình giao dịch như đặt lệnh, khớp lệnh, báo kết quả...Trên thế giới ngày nay không còn sở giao dịch nào áp dụng phương thức này.

Giao dịch bán điện tử là hình thức kết hợp một phần nhỏ giao dịch thủ công với việc sử dụng hệ thống điện tử, máy tính hiện đại để thực hiện các khâu truyền lệnh, trả kết quả giao dịch, thanh toán bù trừ và lưu kí.

Nội dung các bước giao dịch mua bán chứng khoán trên Sở giao dịch qua hệ thống máy tính điện tử

Bước 1: Mở tài khoản chứng khoán

Nhà đầu tư muốn mua hoặc bán chứng khoán phải tiến hành mở tài khoản tại một công ty chứng khoán là thành viên của Sở giao dịch chứng khoán. Phòng tiếp thị đại diện cho công ty chứng khoán sẽ kí hợp đồng ủy thác với nhà đầu tư để mở tài khoản giao dịch.

Thủ tục mở tài khoản cũng tương tự như mở tài khoản ngân hàng, trong đó chủ tài khoản cần phải cung cấp các thông tin thiết yếu để phục vụ cho mục đích quản lí của công ty chứng khoán.

Bước 2: Ra lệnh giao dịch chứng khoán

Việc ra lệnh có thể được thực hiên theo hình thức ra lệnh trực tiếp hoặc gián tiếp qua điện thoại, telex, fax, hệ thống máy tính điện tử tùy thuộc vào sự phát triển của thị trường. Khi nhận được lệnh, nhân viên môi giới phải kiểm tra tính chính xác của các thông số trên lệnh.

Bước 3: Chuyển phiếu lệnh đến phòng giao dịch công ty chứng khoán

Phòng giao dịch có trách nhiệm xem xét các thông số trên phiếu lệnh, nếu thấy hợp lí thì chuyển lệnh đến người môi giới tại sở giao dịch chứng khoán và ghi thời gian chuyển lệnh vào phiếu lệnh.

Bước 4: Chuyển lệnh đến người môi giới tại sở giao dịch chứng khoán

Phiếu lệnh được chuyển tới nhà môi giới tại sàn giao dịch, nội dung bao gồm các thông số: mua/bán; loại chứng khoán; số lượng; loại lệnh và định chuẩn lệnh; số hiệu lệnh; thời gian; mã số tài khoản khách hàng.

Bước 5: Chuyển lệnh đến bộ phận khớp lệnh

Trên sàn giao dịch, nhà môi giới tại sàn sau khi nhận được lệnh từ công ty chứng khoán phải chuyển lệnh tới bộ phận nhận lệnh và khớp lệnh của sở giao dịch chứng khoán để tham gia đấu giá. Lệnh chuyển ngoài các thông số như bước 4 còn có mã số (số hiệu) nhà môi giới tại sàn.

Bước 6: Khớp lệnh và thông báo kết quả giao dịch

Đến giờ ra giá chốt giao dịch, sở giao dịch chứng khoán sẽ thông báo kết quả giao dịch của từng loại chứng khoán niêm yết trên sở giao dịch. Đồng thời kết quả giao dịch sẽ được chuyển đến trung tâm lưu kí và thanh toán bù trừ chứng khoán cũng như tại các công ty chứng khoán thành viên.

Bước 7: Báo kết quả giao dịch về công ty chứng khoán

Nhà môi giới tại sàn sau khi nhận được kết quả giao dịch sẽ báo về cho phòng giao dịch công ty chứng khoán với các nội dung chính: số hiệu nhà môi giới tại sàn; số hiệu lệnh; đã mua/bán; mã chứng khoán; số lượng; giá; số hiệu nhà môi giới đối tác; thời gian.

Phòng giao dịch sẽ ghi vào phiếu lệnh của các khách hàng có giao dịch ở phần kết quả giao dịch nội dung: số lượng, giá cả và thời gian.

Bước 8: Xác nhận giao dịch và làm thủ tục thanh toán

Phòng giao dịch chuyển các phiếu lệnh có giao dịch đến phòng thanh toán. Cuối buổi giao dịch, phòng thanh toán căn cứ vào các kết quả giao dịch lập báo cáo kết quả giao dịch và chuyển kết quả đến trung tâm lưu kí và thanh toán bù trừ chứng khoán để tiến hành quá trình thanh toán.

Đồng thời, sau khi đã có  kết quả giao dịch, công ty chứng khoán gửi cho khách hàng một phiếu xác nhận đã thi hành xong lệnh. Xác nhận này có vai trò như một hóa đơn hẹn ngày thanh toán với khách hàng.

Bước 9: Thanh toán và hoàn tất giao dịch

Trung tâm lưu kí và thanh toán bù trừ chứng khoán tiến hành so khớp kết quả giao dịch do sở giao dịch chứng khoán cung cấp và báo cáo kết quả giao dịch của các công ty chứng khoán cung cấp và báo cáo kết quả giao dịch của các công ty chứng khoán để tiến hành thanh toán bù trừ.

Trong thời gian (t + x) ngày, trung tâm lưu kí và thanh toán bù trừ chứng khoán sẽ thực hiện chuyển quyền sở hữu chứng khoán từ người bán sang người mua và ngân hàng chỉ định thanh toán sẽ thanh toán bù trừ tiền từ người mua sang người bán thông qua hệ thống tài khoản của các công ty chứng khoán tại ngân hàng.

Việc bù trừ các kết quả giao dịch sẽ kết thúc bằng việc in ra các chứng từ thanh toán. Các chứng từ này được gửi cho các công ty chứng khoán và là cơ sở để thực hiện thanh toán và giao nhận giữa các công ty chứng toán.

Sau khi công ty chứng khoán hoàn tất thủ tục thanh toán bù trừ tại sở giao dịch chứng khoán, công ty chứng khoán sẽ thanh toán tiền và chứng khoán cho các khách hàng thông qua hệ thống tài khoản mà khách hàng mở tại công ty chứng khoán.

(Tài liệu tham khảo: Giáo trình Thị trường tài chính và các định chế tài chính, NXB Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh)

Sơ đồ: Các bước giao dịch mua bán chứng khoán trên sở giao dịch chứng khoán

(Tài liệu tham khảo: Giáo trình Thị trường tài chính, NXB Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh)