CPTPP: Cam kết về lao động ngành chế biến gỗ

Theo Trung tâm WTO và Hội nhập thuộc Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), Hiệp định CPTPP có một Chương riêng về lao động với các cam kết liên quan tới các quyền cơ bản của người lao động, điều kiện lao động, xu hướng về tiêu chuẩn lao động.

Sản xuất chế biến gỗ là ngành có một số đặc thù về lao động và điều kiện lao động, đặc biệt là thành phần lao động tương đối phức tạp, có thể có lao động trẻ em, lao động mùa vụ; môi trường lao động có một số yếu tố nguy hại tới sức khỏe (tiếng ồn, bụi mùn cưa…).

Ngoài ra, điều kiện làm việc đặc thù (tư thế lao động gò bó, các loại máy móc sử dụng có đặc thù về độ rung, độ ồn có thể ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe...).

Suy đoán là các cam kết của CPTPP về lao động sẽ có tác động nhất định tới ngành gỗ, chủ yếu là theo hướng gián tiếp (do CPTPP không có cam kết về bất kì tiêu chuẩn lao động cụ thể nào).

Sau đây là một số tóm tắt các cam kết đáng chú ý về lao động của CPTPP:

Nhóm cam kết về nguyên tắc, điều kiện lao động

CPTPP yêu cầu các nước Thành viên phải bảo đảm thông qua, duy trì và thực thi các qui định pháp luật về các nguyên tắc liên quan tới lao động thuộc hai nhóm sau:

Nhóm các nguyên tắc lao động cơ bản trong Tuyên bố của ILO năm 1998, bao gồm:

Quyền tự do liên kết và thương lượng tập thể của người lao động và người sử dụng lao động.

Xóa bỏ lao động cưỡng bức và lao động bắt buộc.

Cấm sử dụng lao động trẻ em, xóa bỏ các hình thức lao động trẻ em tồi tệ nhất.

Xóa bỏ mọi hình thức phân biệt đối xử về việc làm và nghề nghiệp.

Liên quan tới 4 nhóm nguyên tắc cơ bản này, ngoại trừ vấn đề quyền tự do liên kết và thương lượng tập thể của người lao động, các nguyên tắc khác cơ bản đã được thể hiện ở các mức độ khác nhau trong pháp luật lao động Việt Nam hiện hành và đang được thực thi trên thực tế. 

Tuy nhiên, khi có CPTPP, việc thực thi suy đoán sẽ bị giám sát chặt chẽ hơn, các chủ thể kinh doanh chế biến gỗ sẽ phải chú ý hơn tới việc tuân thủ đầy đủ pháp luật về lao động (đặc biệt với các trường hợp liên quan tới lao động trẻ em, lao động mùa vụ…).

Về vấn đề quyền tự do liên kết và thương lượng tập thể của người lao động, đây là cam kết mới, chưa từng có trong pháp luật và thực tiễn Việt Nam, và hiện đang được bổ sung vào Bộ luật Lao động sửa đổi 2019. 

Đối với các doanh nghiệp sử dụng nhiều lao động, khả năng có thể xuất hiện hai hoặc nhiều hơn các tổ chức đại diện người lao động trong cùng một cơ sở sản xuất, do đó doanh nghiệp cần có sự chuẩn bị để có cơ chế trao đổi thông tin, thương lượng hoặc quan hệ khác với các tổ chức đại diện người lao động khác nhau (thay vì chỉ một tổ chức công đoàn như trước đây).

Nhóm các nguyên tắc về “điều kiện lao động chấp nhận được”

Nhóm này bao gồm các cam kết về việc bảo đảm “các điều kiện lao động chấp nhận được” về lương tối thiểu, giờ làm việc, các vấn đề về an toàn lao động và sức khỏe của người lao động.

CPTPP không có định nghĩa hay tiêu chuẩn cụ thể nào về “các điều kiện lao động chấp nhận được”. Vì vậy cơ bản các cam kết này sẽ không tạo ra tác động thay đổi quá lớn trong pháp luật Việt Nam liên quan tới các điều kiện lao động. 

Tuy nhiên, cũng như trên, khi có CPTPP, việc thực thi suy đoán sẽ bị giám sát chặt chẽ hơn, và các chủ thể kinh doanh chế biến gỗ sẽ phải chú ý hơn tới việc tuân thủ đầy đủ pháp luật về lao động ở khía cạnh này.

Nhóm cam kết về các định hướng chính sách liên quan tới lao động

CPTPP yêu cầu các nước Thành viên bảo đảm các định hướng sau trong xây dựng, thực thi pháp luật, chính sách về lao động:

- Không khuyến khích thương mại hoặc đầu tư bằng cách làm suy yếu hoặc hạ thấp những biện pháp bảo vệ trong pháp luật lao động.

- Không từ chối thực thi pháp luật lao động theo cách làm ảnh hưởng đến thương mại hoặc đầu tư giữa các nước Thành viên.