Chương mới trong cuộc chiến công nghệ: Hệ lụy từ việc Mỹ liệt 'MIT Trung Quốc' vào danh sách đen

"MIT Trung Quốc" rơi vào danh sách đen của Mỹ

Các gã khổng lồ công nghệ Trung Quốc như Huawei Technologies, Hikvision và SenseTime từ lâu đã bị hạn chế tiếp cận công nghệ Mỹ.

Tuy nhiên, động thái mở rộng danh sách đen của Washington nhằm cấm vận thêm các tổ chức giáo dục tại đất nước tỉ dân đồng nghĩa rằng "Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) Trung Quốc" cũng sẽ bị ảnh hưởng.

Cụ thể, Viện Công nghệ Cáp Nhĩ Tân (HIT) - tổ chức giáo dục có 100 năm lịch sử và được mệnh danh là "MIT Trung Quốc", không còn có thể tiếp cận các phần mềm công nghệ quan trọng của Mỹ sau bước đi của chính quyền Tổng thống Trump.

Vấn đề này nổi lên vào tuần trước khi một ảnh chụp màn hình email giữa HIT và một công ty phát triển phần mềm đặt trụ sở tại Massachusetts có tên MathWorks lan truyền trên mạng xã hội.

Phản hồi đơn khiếu nại của một người dùng tại HIT về việc không thể truy cập vào một phần mềm mà "MIT Trung Quốc" đã mua, MathWorks cho biết công ty không còn có thể cung cấp phần mềm này do thay đổi trong chính sách của Mỹ.

Cả HIT và MathWorks đều không trả lời yêu cầu bình luận của Nikkei, tuy nhiên sinh viên của trường đã xác nhận sự việc này. Phần mềm bị chặn có tên MATLAB. Sinh viên kĩ thuật tại HIT thường sử dụng MATLAB trong các nghiên cứu hàng ngày cũng như phục vụ công việc phòng thí nghiệm.

Ngoài ra, Đại học Kĩ thuật Cáp Nhĩ Tân (HEU) cũng bị liệt vào danh sách đen của Washington vào tháng 5.

Mỹ giờ đây phải cân nhắc thiệt hơn khi "bắt tay" cùng các tổ chức Trung Quốc

Hai trường đại học nêu trên giờ đây phải được sự cho phép từ Washington thì mới có thể nhập khẩu thiết bị hoặc phần mềm Mỹ.

Mặc dù Trung Quốc đã cố gắng tìm các nhà cung ứng không phải Mỹ cũng như nghiên cứu giải pháp nguồn mở trong vài năm qua, giới chuyên gia cho hay không tiếp cận được các công cụ nghiên cứu và phát triển do Mỹ sản xuất sẽ cản trở kế hoạch của Bắc Kinh.

Căng thẳng chính trị cũng phủ bóng đen lên các chương trình trao đổi học thuật, một trường đại học hàng đầu của Mỹ đã tạm ngừng hợp tác với các trường đại học Trung Quốc, Nikkei đưa tin.

"Các tổ chức học thuật ở Mỹ sẽ gặp nhiều khó khăn hơn trong việc cân nhắc hợp tác cùng những đơn vị đang nằm trong danh sách đen của Washington", ông Paul Triolo - chuyên gia cấp cao tại Eurasia Group, cho hay.

"Họ sẽ phải cân nhắc thiệt hơn về uy tín khi hợp tác với các tổ chức Trung Quốc có liên quan đến chương trình quân sự hoặc những hành động gây tranh cãi khác của Trung Quốc", ông Triolo lí giải.

Trong một tuyên bố đính kèm danh sách đen mới nhất hồi tháng 5, Bộ Thương mại Mỹ nói HIT, HEU và 22 tổ chức Trung Quốc khác bị trừng phạt vì "đã tham gia vào các hoạt động trái với an ninh quốc gia hoặc lợi ích chính sách đối ngoại của Mỹ". Dù Bộ Thương mại Mỹ không nêu rõ các lợi ích này là gì, Bắc Kinh vẫn xem động thái mới là một đòn tấn công.

Hôm 12/6, phát ngôn viên Hoa Xuân Oánh của Bộ Ngoại giao Trung Quốc nói: "Động thái này phản ánh tư duy chiến tranh lạnh đã ăn sâu vào máu của nước Mỹ". Bà Hoa gọi bước đi của Mỹ là "một cuộc đàn áp chính trị" chống lại Trung Quốc và kêu gọi Washington dỡ bỏ lệnh cấm.

Trước đó, chính phủ Mỹ đã liệt 11 tổ chức Trung Quốc vào danh sách đen năm 2018 và thêm 42 tổ chức khác (không tính Huawei cùng các công ty con) vào năm ngoái. Trong 5 tháng đầu năm nay, Bộ Thương mại Mỹ tiếp tục bổ sung 35 đơn vị khác vào danh sách.

Vì sao "MIT Trung Quốc" bị liệt vào danh sách đen lại gây hệ lụy khôn lường?

Theo Nikkei, các trường đại học Trung Quốc đang đóng vai trò quan trọng trong tham vọng thống trị ngành công nghệ toàn cầu của Bắc Kinh. Bên cạnh việc giúp trau dồi các nhà khoa học, kĩ sư và lập trình viên lành nghề cho doanh nghiệp trong nước, các trường này cũng trực tiếp cung cấp những công nghệ tiên tiến.

Dù ít được biết đến trên thế giới, HIT là trường đại học đầu tiên của Trung Quốc chế tạo thành công máy tính chơi cờ và robot hàn hồ quang. Năm 2015, HIT đã công bố cấu trúc protein trong virus HIV.

Ngoài ra, HIT còn đánh bại MIT và Đại học Stanford để giành vị trí đầu bảng về kĩ thuật điện và điện tử, theo danh sách các trường đại học hàng đầu thế giới mới nhất của US News & World Report.

Câu hỏi đặt ra là HIT có thể trụ vững ngôi đầu mà không cần tiếp cận phần mềm và phần cứng của Mỹ hay không.

Một nhà nghiên cứu từng làm việc cho Trường Du hành Vũ trụ của HIT chia sẻ với Nikkei rằng phòng thí nghiệm của ông phụ thuộc nặng nề vào công nghệ Mỹ và tìm một phương án thay thế là gần như bất khả thi.

"Hầu hết các phần mềm mô phỏng của chúng tôi là từ Mỹ và không có nước nào khác có thể cung ứng các phần mềm như thế", nhà nghiên cứu này nói.

Nikkei cho biết, HIT là xương sống của ngành công nghiệp du hành vũ trụ tại Trung Quốc, đồng thời trường này còn liên hệ mật thiết với các mục tiêu chinh phục vũ trụ quan trọng của chính phủ.

Hiện tại khó mà biết chính xác có bao nhiêu phòng thí nghiệm tại HIT bị gián đoạn hoạt động sau lệnh cấm vận của Mỹ. Tuy nhiên, các cuộc phỏng vấn của Nikkei với các học giả và sinh viên từ một số khoa cho thấy ảnh hưởng là khá sâu rộng.

Chẳng hạn, một sinh viên ngành kĩ thuật dân dụng cho biết chỉ riêng trong lĩnh vực của anh, ít nhất hai công cụ quan trọng dùng để thiết kế chương trình hỗ trợ máy tính và mô phỏng kĩ thuật là do các công ty phần mềm Mỹ cung cấp. Sinh viên này nói: "Mất quyền tiếp cận hai công cụ đó có thể khiến chúng tôi xa rời thực tế và làm chậm việc nghiên cứu cũng như phát triển khoa học".

Khả năng chế tạo các thiết bị y tế tiên tiến của HIT - một lĩnh vực được ưu tiên trong chiến lược "Made in China 2025", cũng đang bị đe dọa.

Một sinh viên mới tốt nghiệp chuyên ngành kĩ thuật y sinh tại HIT nói với Nikkei rằng phòng thí nghiệm của anh phụ thuộc vào các chipset cao cấp của Mỹ để xử lí hình ảnh y tế và khó tìm được sản phẩm thay thế có cùng chất lượng.

"Các công ty Trung Quốc như Huawei cũng phát triển chip trí tuệ nhân tạo nhưng không phải sản phẩm nào cũng có chất lượng tương đối hoặc đạt đến chuẩn quốc tế như các chip do Nvidia (Mỹ) thiết kế", người này nói.

Sinh viên và học giả từ các trường đại học Trung Quốc nằm trong danh sách đen cũng ngày càng bị cô lập trong cộng đồng khoa học quốc tế. Về lí thuyết, danh sách đen không hạn chế dòng chảy nhân tài. Tuy nhiên trên thực tế, không nhiều trường đại học Mỹ cảm thấy thoải mái khi hợp tác với những tổ chức bị cấm vận.

Theo đó, chương trình giáo dục chung mà HIT hợp tác cùng Đại học Arizona (Mỹ) cũng rơi vào tình trạng tê liệt, trong khi các chương trình trao đổi học thuật với Đại học California, Berkeley cũng phải tạm ngừng, Nikkei đưa tin.

Ngoài ra, các nhà khoa học Trung Quốc cũng khó đến Mỹ nghiên cứu hơn. Chính quyền ông Trump được cho là đang cân nhắc trục xuất các nghiên cứu sinh và nhà khoa học Trung Quốc có quan hệ trực tiếp với những trường đại học liên quan đến quân đội Trung Quốc. Ít nhất 3.000 sinh viên dự kiến sẽ bị ảnh hưởng.