Tương lai nào cho những vùng lãnh thổ giàu tài nguyên của Ukraine mà Nga đang kiểm soát?

Moscow đang khôi phục nền kinh tế và cơ sở hạ tầng xã hội, cải thiện đời sống tại khu vực Kherson, phần lớn Zaporozhye và một phần Kharkov. Chính quyền dân-quân sự đã được thành lập và các quan chức cấp cao của Nga thường xuyên tới thăm những thành phố quan trọng tại đây.

Tờ RT xem xét những nỗ lực để khôi phục hòa bình tại Zaporozhye và Kherson, đồng thời đánh giá về tương lai của những vùng lãnh thổ từng thuộc Ukraine này.

Tương lai không chắc chắn

Kế hoạch về việc đưa Kherson và Zaporozhye thành một phần của Nga đang chạm tới giới hạn của “chiến dịch quân sự đặc biệt”. Mục tiêu ban đầu được phía Moscow đề ra là “xóa bỏ chủ nghĩa phát xít” và làm suy giảm tiềm lực quân sự của Ukraine.

Ông Andrey Klishas, Chủ tịch Ủy ban về Pháp luật và Xây dựng Nhà nước của Thượng viện Nga, đã tuyên bố rằng không chỉ người dân Donbass, mà tất cả công dân Ukraine, đều có quyền lựa chọn số phận của mình.

Ông Kirill Stremousov, Phó Chủ tịch chính quyền dân-quân sự Kherson, nói với Reuters rằng cuộc giao tranh có thể ảnh hưởng đến thời gian khu vực này gia nhập Liên bang Nga và một quyết định có thể được đưa ra "vào năm tới."

Các tuyên bố của ông Vladimir Rogov từ chính quyền vùng Zaporozhye cũng khá tương đồng. Theo ông, Zaporozhye sẽ không quay lại với Ukraine. “Chúng tôi không muốn gì không rõ ràng hay bất kì Cộng hòa Nhân dân Zaporozhye nào. Chúng tôi muốn được trở thành một phần của Nga như suốt hàng thế kỷ qua”, ông nói.

Tại vùng Donbass, các nhà chức trách của hai nhà nước ly khai đang có kế hoạch chuyển sang luật pháp của Nga, thiết lập hệ thống tài chính, lương hưu dựa trên đồng ruble và cấp các loại giấy tờ vào cuối năm.

Nga vẫn chưa đưa ra quyết định cuối cùng về việc sáp nhập. Nếu quyết định được đưa ra, Moscow sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức, từ chính trị tới pháp lý. Nhiều cư dân tại đây cũng đang cố gắng tránh phải làm việc với chính quyền mới bởi hành vi này theo luật pháp Ukraine là phản quốc và có thể phải chịu mức án 15 năm tù.

Tuy nhiên, động thái quan trọng nhất báo hiệu các mục tiêu dài hạn của Nga là mệnh lệnh của Tổng thống Putin yêu cầu cấp quyền công dân nhanh chóng cho cư dân của Zaporozhye và Kherson. Phân phát hộ chiếu cho người dân tại đây như thể tuyên bố rằng những vùng này sẽ là một phần của Nga trong tương lai. 

Trở lại cuộc sống bình thường

Người dân tại Kherson và Zaporozhye đang dần trở lại cuộc bình thường, dẫu còn nhiều khó khăn. Chính quyền mới đang được thành lập, cảnh sát đang được tuyển dụng, một số còn từng là sĩ quan Ukraine.

Chính quyền đang ưu tiên việc ổn định cuộc sống, xây dựng bộ máy, khôi phục kinh tế, xã hội và tạo công ăn việc làm. Kể từ ngày 23/5, một khu vực sử dụng song song tiền tệ (ruble Nga và hryvnia Ukraine) đã chính thức được thiết lập và đã có kế hoạch chuyển hoàn toàn sang ruble trong tương lai gần.

Cư dân tại Kherson đã nhận lương, hưu trí và những khoản chi trả khác bằng đồng ruble. Các nhà cung cấp dịch vụ internet, kênh truyền hình và radio của Nga cũng đã xuất hiện. Ngân hàng Nga dự kiến sẽ mở cửa tại khu vực này.

Số điện thoại của Zaporozhye và Kherson đã được đổi sang đầu số của Nga (+7) và một nhà cung cấp dịch vụ viễn thông đang bắt đầu đi vào hoạt động.

Việc Ukraine đơn phương cắt đứt mối quan hệ với những khu vực này đã tạo ra thiếu hụt và làm tăng giá cả trong ngắn hạn. Các doanh nghiệp Nga đang cố gắng giải quyết vấn đề này, không chỉ viễn thông, ngân hàng mà còn tạp hóa, chuỗi cửa hàng dược phẩm và phân phối hàng tiêu dùng.

Mặc dù còn quá sớm để ước lượng chi phí cho việc tái thiết những lãnh thổ đang nằm dưới sự kiểm soát của Nga, Phó Thủ tướng Marat Khusnullin, người từng tới thăm vùng Kherson, đã tuyên bố thành lập một tổ công tác đặc biệt cho mục đích này.

Lãnh thổ quý giá

Cả Kherson và Zaporozhye đều mang tính chiến lược đối với Moscow. Trước hết, hai khu vực này nằm trên hành lang trên bộ nối giữa Crimea và Rostov. Thứ hai, lãnh thổ bao gồm Donbass và miền nam Ukraine, với tên gọi lịch sử là Novorossiya, đều rất mạnh về công nghiệp và nông nghiệp chứ không như Crimea.

Nói cách khác, những khu vực này sẽ không trở thành gánh nặng cho Nga. Về dài hạn, việc sáp nhập những vùng lãnh thổ này sẽ đóng góp cho nền kinh tế Nga, tạo ra giá trị và cơ hội phát triển.

Khi tới thăm Kherson, Phó Thủ tướng Khusnullin cho biết cơ sở hạ tầng không bị tổn hại quá lớn và chính quyền Nga đã lên kế hoạch nhanh chóng tái khởi động nhà máy cũng như sửa chữa đường xá và sản xuất nông nghiệp. “Vùng Kherson có triển vọng to lớn và sẽ có một vị trí xứng đáng trong gia đình Nga”, ông nói.

Những khu vực được Nga kiểm soát trước đây từng sản xuất 1/3 sản lượng lúa mì của Ukraine.  Ukraine chiếm 10% lúa mì xuất khẩu toàn thế giới. Nga, Ukraine và Kazakhstan chiếm khoảng 1/3 tổng xuất khẩu lúa mì của thế giới. Trong khi khủng hoảng lương thực đang đe dọa nhiều quốc gia, khó mà có thể xem nhẹ tầm quan trọng của đông nam Ukraine.

Tuy nhiên, ngũ cốc không phải là nông sản quan trọng nhất của miền đông nam Ukraine. Vùng Kherson trồng nhiều rau và dưa hấu, trong khi Zaporozhye là vùng đất của cherry.

Kherson sản xuất nhiều rau hơn bất kỳ khu vực nào khác của Ukraine, chiếm 14% tổng sản lượng. 1/3 cà chua của Ukraine đến từ Kherson, tỷ lệ dưa chuột và hành tây trong tổng sản lượng cả nước là 12% mỗi loại.

Mặc dù đang gặp khó khăn do chiến sự, nhưng nếu những tuyên bố từ chính quyền Kherson là đúng thì khoảng 95% đất nông nghiệp khu vực này đã được gieo hạt và mùa vụ tới hứa hẹn sẽ có năng suất cao. Nông dân trong vùng có thể hướng việc xuất khẩu tới các thị trường tại miền trung nước Nga.

Mất đi Kherson và Zaporozhye sẽ là tổn thất to lớn đối với nền kinh tế Ukraine. Morgan Stanley ước tính GDP của quốc gia này sẽ sụt giảm ít nhất 39% vào năm 2022. Nếu Ukraine không thể tiếp cận được Biển Đen, GDP dự kiến sẽ thu hẹp tới 60%, còn trong trường hợp chỉ mất Donetsk, Luhansk, Kherson và Zaporozhye thì GDP vẫn sẽ sụt giảm 22%.

Kiev sẽ không chỉ mất đi đất đai màu mỡ và các tài nguyên nông nghiệp mà còn cả những cơ sở hạ tầng thiết yếu, ví dụ như nhà máy năng lượng hạt nhân lớn nhất châu Âu đặt tại Zaporozhye.

Nhà máy này có công suất khoảng 40GWh một năm, tương đương với 1/2 tổng năng lượng của các nhà máy hạt nhân tại Ukraine và 20% sản lượng điện toàn quốc.

Nhà máy điện hạt nhân Zaporozhye sẽ đóng góp một phần quan trọng vào việc khôi phục những khu vực trọng yếu dọc theo Biển Đen như Mariupol. Thành phố cảng này đã bắt đầu đón nhận những chuyến tàu đầu tiên, và cảng Skadovsk sẽ có thể bắt đầu vận chuyển ngũ cốc chỉ trong vài tháng.

Ý nghĩa chiến lược của Kherson còn ở việc cung cấp nước ngọt cho Bán đảo Crimea thông qua Kênh Bắc Crimea. Mặc dù bán đảo này đã cải thiện được vấn đề nguồn nước trong những năm gần đây nhưng tiếp cận được con kênh có ý nghĩa quan trọng trong quá trình phát triển.

Tuy nhiên, lý do quan trọng nhất mà Moscow muốn những vùng lãnh thổ này có lẽ là do tỷ lệ cư dân sử dụng ngôn ngữ và ủng hộ Nga đông đảo tại đây.

Nga coi sứ mệnh của mình là hòa nhập những người dân này, nơi họ sẽ không phải chịu bất kỳ hạn chế nào mà Ukraine áp đặt lên ngôn ngữ và văn hóa. Trong những tuyên bố gần đây, lãnh đạo Kherson, ông Stremousov cho biết tiếng Nga sẽ trở thành ngôn ngữ chính thức của khu vực cùng với tiếng Ukraine.

“Tiếng Nga sẽ là ngôn ngữ giao tiếp hàng ngày, các công việc nhà nước và các văn bản chính thức. Sẽ không có bất kỳ hạn chế nào đối với ngôn ngữ Ukraine”, ông nói và nhấn mạnh rằng không ai có thể tước bỏ quyền tự do ngôn ngữ.