Sơ đồ mạng PERT (PERT network) là gì? Cách xây dựng

Hình minh họa. Nguồn: crately

Sơ đồ mạng PERT (PERT network)

Khái niệm

Sơ đồ mạng PERT trong tiếng Anh gọi là PERT network.

Sơ đồ mạng PERT là một biểu đồ tiến trình mô tả trình tự các hoạt động cần thiết để hoàn thành một dự án và thời gian hoặc chi phí liên quan đến từng hoạt động. Với sơ đồ PERT, nhà quản trị phải suy nghĩ thông qua những gì đã được thực hiện, xác định các sự kiện phụ thuộc vào nhau và xác định các điểm rắc rối tiềm năng.

Sơ đồ mạng PERT cũng làm cho nhà quản trị dễ dàng để so sánh hiệu quả hành động thay thế có thể có về hoạch định kế hoạch và chi phí. Như vậy, PERT cho phép nhà quản trị theo dõi sự tiến bộ của dự án, xác định thời gian dự trữ có thể và chuyển các nguồn lực cần thiết để giữa cho các sự án đúng tiến độ.

Ứng dựng của sơ đồ mạng PERT

Sơ đồ mạng PERT được sử dụng khi một người quản trị phải hoạch định kế hoạch một dự án lớn như tổ chức lại các phòng ban thực hiện một chương trình giảm chi phí, hoặc sự phát triển của một sản phẩm mới mà yêu cầu phối hợp đầu vào từ tiếp thị, sản xuất và người thiết kế sản phẩm. 

Dự án đòi hỏi phải phối hợp hàng trăm và thậm chí hàng ngàn các hoạt động, một số trong số đó phải được thực hiện đồng thời và một số trong số đó không thể bắt đầu cho đến khi các hoạt động trước đó đã được hoàn thành. Vậy làm thế nào các nhà quản trị có thể xây dựng tiến độ cho một dự án phức tạp như vậy? Sơ đồ mạng PERT là rất thích hợp cho các dư án đó. 

Xây dựng sơ đồ mạng PERT

Để xây dựng sơ đồ mạng PERT, cần biết bốn khái niệm sau đây:

Sự kiện là mốc đánh dấu sự kiện bắt đầu hoặc kết thúc của một hay nhiều công việc.

Trong sơ đồ mạng PERT, sự kiện thường được biểu diễn bằng các vòng tròn có đánh số. Sự kiện xuất phát (sự kiện đầu tiên) chỉ toàn cung đi ra, sự kiện hoàn thành (sự kiện cuối cùng) chỉ toàn cung đi vào và các sự kiện còn lại vừa có cung đi vào, vừa có cung đi ra.

Công việc đại diện cho thời gian và nguồn lực cần thiết để tiến hành từ sự kiện này sang sự kiện khác. 

Công việc trong sơ đồ mạng PERT được biểu diễn bằng một cung có mũi tên chỉ hướng, độ dài của cung chính là thời gian cần thiết để hoàn thành công việc. Công việc ảo là những công việc không có thực, có độ dài bằng 0 được đưa ra nhằm phục vụ cho việc xây dựng sơ đồ. Công việc găng là công việc mà nếu thực hiện chúng chậm bao nhiêu sẽ đẩy lùi thời gian hoàn thành dự án bấy nhiêu.

Thời gian dự trữ của các công việc (trừ công việc găng) là thời gian cho phép mỗi công việc có thể chậm trễ mà không ảnh hưởng tới tiến độ thực hiện toàn bộ dự án. 

Đường găng là đường nối các công việc găng và dài nhất tính từ điểm đầu đến điểm cuối của sơ đồ mạng PERT. Bất kì sự chậm trễ trong việc hoàn thành các sự kiện trên đường găng sẽ trì hoãn việc hoàn thành toàn bộ dự án. 

Sơ đồ mạng PERT giống như một biểu đồ dòng chảy chỉ rõ thứ tự các công việc cần thiết để hoàn thành dự án, thời gian thực hiện và chi phí liên quan tới mỗi công việc đó.

Ví dụ một sơ đồ PERT. Nguồn: Quantri.vn

Để xây dựng sơ đồ mạng PERT, phải qua 5 bước:

Bước 1, liệt kê những công việc chủ yếu cần phải thực hiện để hoàn thành dự án. Mỗi công việc này lại có thể là một sơ đồ mạng nhỏ khác, bao gồm những công việc nhỏ hơn (tức mạng lớn có thể là tập hợp của nhiều mạng nhỏ, nếu đó là một dự án phức tạp).

Bước 2, thiết lập thứ tự thực hiện các công việc.

Bước 3, vẽ biểu đồ thực các công việc từ khởi công đến kết thúc theo mối quan hệ của chúng với nhau. 

Bước 4, tính thời gian thực hiện mỗi công việc

- Tính thời điểm sớm của sự kiện (T^S)

- Bắt đầu từ sự kiện xuất phát với T^S₁=0

- Sự kiện tiếp theo và tính theo thứ tự tăng dần của chỉ số sự kiện 

Nếu chỉ có 1 công việc đi đến thì có: T^S_J = T^S_i + t_ij

Nếu có nhiều công việc đi đến thì có: T^S_J = max [(T^S_i + t_ij]; (T^S_h + t_hj);...]

- Tính thời điểm muộn của sự kiện (T^M)

- Bắt đầu từ sự kiện cuối cùng với T^M_n = T^S_n

- Tính ngược lại sự kiện (n - 1), (n - 2),..., j,...., 1

Nếu có 1 công việc sau sự kiện đang xét thì: T^M_j = T^M_k - t_jk

Nếu có nhiều công việc sau sự kiện đang xét: T^M_j = min [(T^M_k - t_jk); (T^M_l - t_jl]; (T^M_m - t_jm); ...]

Bước 5, xác định đường găng

- Điều kiện cần và đủ của đường găng là đi qua các sự kiện găng và dài nhất

- Xác định các sự kiện găng: Có dự trữ bằng 0: D_i = T^M_i - T^S_i = 0

- Tìm các đường đi qua các sự kiện găng, sau đó tìm đường dài nhất. 

Vì sơ đồ mạng ứng dụng cho những dự án phức tạp, bao gồm hàng ngàn công việc liên quan với nhau, việc lập sơ đồ này hiện nay đã được máy tính đảm nhận, sử dụng phần mềm PERT.

(Theo Giáo trình Quản trị kinh doanh, NXB Đại học Kinh tế quốc dân)