Politico: Nỗ lực lật ngược cuộc bầu cử của ông Trump nên bị điều tra tương tự vụ 11/9

Các dữ kiện quan trọng trước vụ bạo loạn tại Điện Capitol

Trong quá khứ, chưa cuộc chuyển giao quyền lực nào khiến người ta nghi ngờ liệu tổng thống Mỹ có tâm lí ổn định và đang điều hành nhánh hành pháp của chính quyền liên bang (bao gồm quân đội) một cách sáng suốt và trật tự hay không.

Do tính nghiêm trọng của vụ bạo loạn tại Điện Capitol, Politico cho rằng cuộc khủng hoảng chính trị mà Tổng thống Trump khơi mào cần được đánh giá tương tự sự kiện khủng bố ngày 11/9/2001. Sau vụ khủng bố kinh hoàng, Washington đã thành lập Ủy ban 11/9 để tiến hành điều tra.

Thoạt nhìn, phép so sánh giữa hai sự kiện có vẻ không hợp lí. Rõ ràng, trong 10 tuần qua chưa xảy ra vụ việc nào khủng khiếp như vụ khủng bố lịch sử 11/9, kể cả cuộc chiếm đóng Điện Capitol của đám đông bạo loạn.

Cả hai sự kiện đều có điểm chung là đòi hỏi công chúng phải hiểu và tìm ra người chịu trách nhiệm. Cả hai đều đại diện cho các cuộc tấn công vào hoạt động cơ bản của chính phủ Mỹ. Cả hai cũng bộc lộ những lỗ hổng trong các quy trình và thủ tục mà nhiều người chưa nhìn nhận đúng mực cho đến khi thảm họa xảy ra.

Đám đông được ông Trump kích động rõ ràng đã tấn công vào hệ thống pháp quyền của nước Mỹ. Nếu chuỗi sự kiện diễn ra khác đi một chút, số người tử vong có thể lớn hơn 5, thậm chí có thể bao gồm các nghị sĩ tại Hạ viện và Thượng viện.

Liệu các sự kiện tại Điện Capitol có phải là một phần trong kế hoạch bài bản của ông Trump hòng lật ngược kết quả bầu cử thông qua một cuộc đảo chính hay không?

Có nhiều câu hỏi cần phải trả lời trước khi xác định hành vi của ông Trump thực chất có phải đảo chính không. Politico cảnh báo, công chúng không nên tìm câu trả lời qua những cuốn sách của giới nhà báo hay hồi kí của các quan chức chính phủ.

Theo Politico, một cơ quan chính thức tương tự Ủy ban 11/9 có thể giúp công chúng làm sáng tỏ các điểm nghi vấn để tìm ra đáp án cuối cùng:

- Tại sao Tổng thống Trump lại sa thải Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Mark Esper vào ngày 9/11? Liệu có phải ông Trump muốn dùng việc sa thải để đe dọa, buộc Bộ trưởng Esper sử dụng sức mạnh quân sự hòng giúp ông Trump duy trì quyền lực?

- Cựu Bộ trưởng Bộ Tư pháp William Barr biết đến các suy tính hòng lật ngược kết quả bầu cử nào? Tài liệu nào cho thấy bối cảnh sự ra đi của ông Barr hồi cuối tháng 12?

Politico cho biết, sự ra đi của ông Barr diễn ra sau khi Tổng thống Trump liên tục chỉ trích vị cựu bộ trưởng không chịu hợp tác lật đổ chiến thắng của đối thủ Biden. Hơn nữa, khá nhiều tin tức cho biết sự việc còn xảy ra sau các cuộc đàm phán kéo dài giữa ông Barr và luật sư Nhà Trắng Pat A. Cipollone.

- Ông Trump hoặc cấp dưới trao đổi gì với công tố viên Tòa án quận Bắc Georgia Byung J. "Bjay" Pak trước khi ông Pak đột ngột từ chức vào ngày 4/1?

- Theo các lời khai, email và tin nhắn, những cuộc trao đổi giữa ông Trump, các cố vấn của ông Trump và những người tham gia cuộc nổi dậy ngày 6/1 tại Điện Capitol có nội dung chính xác là gì?

- Các sự kiện thời gian qua đã nêu bật lên vai trò trung tâm của Cơ quan Quản lí Dịch vụ Tổng hợp (GSA) trong quá trình chuyển giao quyền lực tổng thống, một vấn đề mà trước đây ít người lưu ý. Nhà Trắng và Giám đốc GSA Emily W. Murphy đã trao đổi gì mà việc chuyển giao quyền lực cho ông Biden bị trì hoãn?

- Truyền thông đưa tin các thành viên nội các, gồm Bộ trưởng Bộ Tài chính Steven Mnuchin và Ngoại trưởng Mike Pompeo, đã thảo luận về kịch bản viện dẫn Tu chính án thứ 25 để loại ông Trump khỏi Nhà Trắng. Bản chất của các suy tính này là gì và các quan chức chính phủ sẽ đưa ra lời khai gì để làm sáng tỏ câu hỏi về sự ổn định tâm lí hoặc khả năng thực thi trách nhiệm của ông Trump?

- Quyền ân xá của ông Trump đóng vai trò gì trong các cuộc thảo luận với đồng minh hoặc suy tính riêng của ông nhằm mục đích bám trụ quyền lực?

- Ông Trump và "phó tướng" Pence thực chất từng trao đổi gì? Trước sự tức giận của ông Trump, ông Pence đã đưa ra tuyên bố khẳng định ông không có quyền can thiệp vào kết quả bầu cử, song vẫn ngầm thừa nhận có nhiều nghi vấn xoay quanh việc kiểm phiếu bầu tổng thống. Ông Trump sau đó đã cấm Chánh văn phòng Marc Short của ông Pence vào Nhà Trắng.

- Câu hỏi quan trọng nhất và cũng cơ bản nhất là: Thực chất ai đang điều hành chính phủ Mỹ? Truyền thông đưa tin ông Trump hầu như cả ngày chỉ cáo buộc gian lận bầu cử thay vì đảm trách công việc của tổng thống Mỹ trong lúc đại dịch càn quét làm hàng nghìn người chết mỗi ngày.

Hôm 8/1, Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi đã gọi điện cho Chủ tịch Hội đồng Tham mưu Trưởng Liên quân Mỹ - Đại tướng Mark Milley để bày tỏ quan ngại về khả năng ông Trump có thể yêu cầu triển khai quân đội hoặc vũ khí hạt nhân bất hợp pháp. Bà Pelosi cũng kêu gọi Tướng Milley không tuân lệnh nếu ông Trump đưa ra yêu cầu như vậy.

Tìm đáp án qua một ủy ban điều tra

Một cuộc điều tra toàn diện có thể tiết lộ các góc khuất trong cuộc chuyển giao quyền lực gây tranh cãi của ông Trump - một trong các sự kiện nguy hiểm nhất với an ninh quốc gia Mỹ kể từ vụ 11/9.

Politico lưu ý rằng hầu hết các câu hỏi được liệt kê ở trên không trực tiếp chỉ ra lí do tại sao an ninh của Điện Capitol bị xâm phạm cũng như chuyện gì đã xảy ra ngay trước, trong và sau vụ việc.

Tuy nhiên, cách chuyển giao quyền lực của ông Trump khiến công chúng hết sức phẫn nộ và cần phải được điều tra toàn diện. Nhiều hành động của ông Trump hoặc của đồng minh có thể không vi phạm pháp luật nhưng có thể làm nảy sinh các vấn đề lớn về chính trị hoặc chính sách. Một mặt, kẻ có tội nên bị trừng phạt. Mặt khác, sự thật nên được làm sáng tỏ một cách công khai và không thiên vị đảng phái.

Đó là lí do tại sao Politico đề cập đến Ủy ban 11/9 trong vụ bạo loạn tại Điện Capitol. Ủy ban này có nhiệm vụ xem xét các yếu tố mang tính hệ thống dẫn đến vụ tấn công 11/9 và đưa ra khuyến nghị cho chính phủ trong tương lai.

Ông Philip Zelikow, Giám đốc Ủy ban 11/9, cho hay: "Tôi nghĩ các tổ chức và chính phủ nên thực hiện các báo cáo như vậy, đặc biệt là sau khi đất nước vừa trải qua một biến cố lớn. Báo cáo không chỉ tìm kiếm các sai phạm của chính phủ mà còn chỉ ra quá trình cũng như nguyên nhân của vụ việc".

Nỗ lực của ông Trump hòng làm suy yếu quá trình chuyển giao quyền lực và niềm tin của công chúng vào cuộc bầu cử là một hành động tấn công vào hệ thống quản trị của quốc gia và cần phải tránh trong trương lai.

Một ủy ban với các quan chức đáng tin cậy từ lưỡng đảng Mỹ có thể đảm bảo cuộc điều tra không bỏ sót bất kì chi tiết nào như đặc quyền hành pháp hay các cáo buộc khác liên quan đến người bị điều tra.

Quan trọng nhất, một ủy ban như vậy có thể đề xuất các khuyến nghị cải cách. Cuộc chuyển giao quyền lực của ông Trump hướng sự chú ý đến các vấn đề mà lâu nay vẫn bị xem là không thể chấp nhận được, ví dụ như lạm dụng quyền lực ân xá để giúp đỡ người thân tín hoặc chính sách nguy hiểm tồn tại từ thời Chiến tranh Lạnh cho phép tổng thống độc quyền triển khai vũ khí hạt nhân.

Cuộc điều tra không nhất thiết nhắm vào ông Trump. Politico gợi ý ủy ban có thể đưa ra các khuyến nghị giúp nâng cao lòng tin của công chúng vào các cuộc bầu cử diễn ra trong thời dịch bệnh hoặc chiến tranh.

Một lí do khác để thành lập ủy ban đặc biệt là vì nhiều sự kiện trong 10 tuần qua bị biến tướng và khiến công chúng nhìn nhận theo cách méo mó.

Năm 1995, bọn khủng bố đánh bom tòa nhà liên bang ở thành phố Oklahoma (bang Oklahoma) vì tin rằng chúng đang hành động vì chính nghĩa sau khi chính phủ thực hiện cuộc bao vây đẫm máu gần Waco (bang Texas) 2 năm trước và khiến 82 thành viên giáo phái Branch Davidian thiệt mạng.

Lòng thù hận và sự bất mãn sẽ không biến mất, nhưng biểu hiện độc hại của chúng có thể giảm bớt khi chính phủ Mỹ xây dựng một hồ sơ rõ ràng và đáng tin cậy về việc quá trình chuyển giao quyền lực của ông Trump đi sai đường như thế nào.