Kinh tế Mỹ - Trung chưa đi hai ngả như ông Trump từng đe dọa

Trong vài tháng qua, Washington bắt đầu nhắm đến các công ty công nghệ lớn của Trung Quốc như hãng thiết bị viễn thông lớn nhất thế giới Huawei Technologies, công ty mẹ ByteDance của ứng dụng nổi tiếng TikTok và gần nhất là hãng chip lớn nhất Trung Quốc SMIC.

Hàng loạt động thái của chính phủ Mỹ khiến các công ty công nghệ Trung Quốc khó lòng kinh doanh tại Mỹ. Tổng thống Donald Trump cũng đã nhiều lần đề cập đến khả năng cắt đứt quan hệ kinh tế với Trung Quốc.

Bắc Kinh cũng dự kiến đưa các công ty nước ngoài vào "danh sách thực thể không đáng tin cậy" mà chính phủ đang phát triển.

Tuy nhiên, nhiều tập dữ liệu cho thấy quá trình tách rời hai nền kinh tế lớn nhất thế giới có thể khá khó khăn, ít nhất là ở thời điểm hiện tại vì mối quan hệ song phương Mỹ - Trung đã hình thành nhiều "dây mơ rễ má" hơn trong thập kỉ qua.

Thương mại Mỹ - Trung

Mối quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc tập trung nhiều vào thương mại, khi mà hai nước là đối tác thương mại lớn của nhau trong nhiều năm qua.

Quan hệ thương mại Mỹ - Trung đã bị ảnh hưởng phần nào sau khi cuộc chiến thuế quan nổ ra vào năm 2018, tuy nhiên tổng giá trị thương mại hàng hóa và dịch vụ song phương vẫn đạt tổng cộng 636,8 tỉ USD vào năm ngoái, theo dữ liệu của Cục Phân tích Kinh tế (BEA).

Điểm đáng lưu ý là quan hệ thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc không tương xứng. Mỹ nhập khẩu nhiều hàng hóa từ Trung Quốc nhiều hơn là xuất khẩu sang đất nước tỉ dân. Thương mại dịch vụ lại cho thấy chiều hướng ngược lại, Trung Quốc mua nhiều dịch vụ của Mỹ hơn so với xuất khẩu sang Mỹ, BEA cho hay.

Ông Trump nhiều lần đề xuất ý tưởng tách rời kinh tế Mỹ - Trung, song ông cũng tìm cách thúc đẩy Trung Quốc mua thêm hàng hóa nông nghiệp của Mỹ để xoa dịu nông dân trong nước, bộ phận cử tri quan trọng cho ông trong cuộc bầu cử tổng thống vào đầu tháng 11.

Trong thỏa thuận thương mại giai đoạn một kí hồi tháng 1 năm nay, hai nước đồng ý giải quyết tình trạng mất cân bằng thương mại hàng hóa lớn bằng cách để Trung Quốc nhập khẩu thêm nông sản và dịch vụ từ Mỹ.

Tuy nhiên, giới chuyên gia nhận định giao dịch thương mại giữa hai siêu cường này có thể xấu đi trong năm nay khi quan hệ chung đi xuống và đại dịch COVID-19 tác động tiêu cực đến hoạt động kinh tế toàn cầu.

Bloomberg dẫn số liệu của Cơ quan Hải quan Trung Quốc cho biết, giá trị hàng hóa Mỹ mà Bắc Kinh mua trong tháng 8 giảm so với tháng trước đó, một phần là do nhập khẩu sản phẩm năng lượng đi xuống.

Cụ thể, tính đến cuối tháng 8, Trung Quốc mới mua được khoảng 32,8% hàng hóa và dịch vụ Mỹ so với mục tiêu cả năm là hơn 170 tỉ USD. Điều đó có nghĩa là Trung Quốc phải mua thêm khoảng 115 tỉ USD hàng hóa Mỹ trong 4 tháng cuối năm nay để thỏa yêu cầu của thỏa thuận giai đoạn một.

Liên kết chuỗi cung ứng

Ngoài thương mại trực tiếp, Mỹ và Trung Quốc còn "ngày càng phụ thuộc lẫn nhau thông qua các liên kết chuỗi cung ứng trong thập kỉ qua", Fitch Ratings khẳng định trong một báo cáo công bố hồi tháng trước.

Chuỗi cung ứng là một mạng lưới phức tạp gồm nhiều công ty làm việc cùng nhau để cung cấp nguyên liệu thô, bộ phận trung gian hoặc chuyên môn nhằm tạo ra sản phẩm hoặc dịch vụ cuối cùng có thể được tiêu thụ trong nước hoặc trên toàn cầu.

Theo CNBC, việc xác định tỉ lệ đóng góp chính xác của từng công ty trong chuỗi cung ứng không dễ dàng gì. Tuy nhiên, Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) đã công bố một cơ sở dữ liệu vào năm 2013, cung cấp một số thông tin về cách thức vận hành của chuỗi cung ứng toàn cầu.

Ước tính mới nhất của OECD cho thấy trong năm 2015, nguồn cung ứng nước ngoài chiếm khoảng 12,2% (tương đương 2.200 tỉ USD) tổng hàng hóa và dịch vụ tiêu thụ tại Mỹ, trong đó Trung Quốc là nước đóng góp nhiều nhất.

Trích dẫn dữ liệu của OECD, Fitch cho biết một số nhà sản xuất tại Mỹ đặc biệt phụ thuộc vào nguyên, vật liệu trung gian hoặc thành phẩm của Trung Quốc. Các mặt hàng mà Mỹ phụ thuộc vào Trung Quốc bao gồm hàng dệt may, điện tử, kim loại cơ bản và máy móc.

Tại Trung Quốc, các nhà cung ứng nước ngoài chiếm khoảng 14,2% (tương đương 1.400 tỉ USD) tổng hàng hóa và dịch vụ được tiêu thụ trong nước. Các ước tính cho thấy Mỹ cũng là nước cung ứng nhiều hàng hóa cho Trung Quốc nhất.

Trong khi Mỹ phụ thuộc vào nguyên, vật liệu sản xuất của Trung Quốc thì đất nước tỉ dân lại phụ thuộc "khá nhiều" vào nguồn cung dịch vụ của Mỹ, Fitch kết luận.

Dòng vốn đầu tư

Mức độ phụ thuộc qua lại về chuỗi cung ứng và thương mại có thể khó xác định, song dòng vốn đầu tư giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đã giảm xuống khi căng thẳng song phương leo thang.

Trong ba năm qua, tổng giá trị đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) và đầu tư mạo hiểm giữa hai nước đã và đang giảm, theo dữ liệu của công ty tư vấn Rhodium Group.

"Đáng chú ý, Trung Quốc đã hạn chế bớt các thương vụ mua lại tài sản công nghệ Mỹ", Rhodium cho hay. Trong khi đó, đầu tư của doanh nghiệp Mỹ vào Trung Quốc "tương đối ổn định hơn".

Nhiều công ty Mỹ hoạt động tại Trung Quốc cho biết họ chưa nghiên cứu đến phương án rời thị trường tỉ dân, Fitch lưu ý.

Cơ quan xếp hạng này dẫn kết quả một cuộc khảo sát do Phòng Thương mại Mỹ tại Trung Quốc thực hiện vào năm ngoái và chỉ ra 83% công ty tham gia khảo sát cho hay họ sẽ không cân nhắc dịch chuyển sản xuất hoặc tìm nguồn cung ứng bên ngoài Trung Quốc.

Fitch nhấn mạnh, tỉ lệ các công ty có ý định ở lại Trung Quốc đã tăng so với các cuộc khảo sát trước, từ 80% vào năm 2018 và 77% vào năm 2017.