Hộ chiếu vắc xin mang hy vọng sớm mở cửa lại bầu trời

New York Times đưa tin, vấn đề tiếp theo trong việc ứng phó với đại dịch COVID-19 của thế giới đã xuất hiện, gây ra sự phân biệt đối xử ở Anh, các cuộc biểu tình ở Đan Mạch, thông tin sai lệch trên không gian mạng ở Mỹ, và xung đột địa chính trị trong Liên minh châu Âu Tất cả đều xoay quanh "hộ chiếu vắc xin" - một loại thẻ do chính phủ cấp, chứng nhận người đã được tiêm vắc xin COVID-19.

Hộ chiếu vắc xin COVID-19 cho phép mở cửa trở lại các nền kinh tế, hồi sinh ngành du lịch

Hộ chiếu vắc xin cho phép các gia đình đoàn tụ, khởi động lại nền kinh tế, và giúp hàng trăm triệu người đã được tiêm phòng COVID-19 trở lại cuộc sống bình thường. Một số phiên bản của các tấm thẻ này có thể cho phép công dân đi du lịch quốc tế. Những người đã tiêm phòng cũng sẽ được phép tới các không gian như phòng tập thể dục, địa điểm hòa nhạc và nhà hàng.

Ý tưởng hộ chiếu vắc xin đã xuất hiện từ cuối năm 2020, đến nay, rất nhiều quốc gia trên thế giới tìm đến cách thức này với mong muốn được trở lại cuộc sống không phải cách ly, hạn chế tiếp xúc xã hội, theo DW.

Tại châu Âu, Ủy ban châu Âu dự định cấp một chứng chỉ được gọi là Thẻ xanh kỹ thuật số cho phép những người đã được tiêm phòng COVID-19 đi lại tự do hơn, ít nhất là ở khu vực Liên minh châu Âu (EU) vào cuối tháng 3. Xa hơn EU mong muốn những người đã được chủng ngừa có thể ra nước ngoài để làm việc hoặc du lịch. 

Trong khi tại Mỹ, Chính quyền của Tổng thống Joe Biden đang xem xét khả năng triển khai hộ chiếu vắc-xin thì ở Israel - quốc gia có tỷ lệ tiêm chủng thuộc nhóm cao nhất thế giới - đã xúc tiến thực hiện bằng quy định những người đã tiêm phòng được đến các khách sạn, phòng gyms. Chính phủ Iceland cũng cấp hộ chiếu vắc xin để cứu ngành du lịch trong nước. Một số nước châu Á như Trung Quốc, Thái Lan cũng đang lên kế hoạch nghiên cứu thông qua hộ chiếu vắc xin.

Các quốc gia Nam Âu như Hy Lạp, Síp, Tây Ban Nha và nhiều nước có nền kinh tế phụ thuộc vào du lịch ủng hộ kế hoạch này. 

Những người ủng hộ ý tưởng này cho rằng, hộ chiếu vắc xin không chỉ là cách khuyến khích người dân đi tiêm phòng, mà còn giúp mở cửa trở lại các nền kinh tế, hồi sinh ngành du lịch, giúp hàng trăm triệu người đã được tiêm chủng quay trở về cuộc sống bình thường mà không cần phải lo lắng đến dịch bệnh.

Nhưng hộ chiếu vắc xin có thể gây ra sự phân biệt đối xử

Nhưng đối với nhóm phản đối, đứng đầu là Pháp, kế đến là Đức, Bỉ - các quốc gia này lo ngại tấm hộ chiếu kia sẽ gây ra sự phân biệt đối xử, thậm trí cả sự kỳ thị. Bên cạnh đó, chứng nhận miễn dịch vô hình chung đã vi phạm quyền bảo vệ thông tin y tế của mỗi cá nhân như tuổi tác, dân tộc, giới tính, tiền sử bệnh,...

Những tấm thẻ này có nguy cơ phân chia thế giới thành hai mảnh gồm những người đã được tiêm chủng và chưa được tiêm chủng, và nới rộng khoảng cách giàu - nghèo. 

Vắc xin hiện dư thừa tại các quốc gia giàu có và các nhóm chủng tộc đặc quyền. Người đã tiêm chủng - vốn tập trung nhiều hơn ở những nhóm có đặc quyền - lại nhận được đặc quyền so với những người không được tiêm chủng. Việc này sẽ nới rộng bất công trong xã hội.

Nicole Hassoun và Anders Herlitz, những người nghiên cứu về đạo đức sức khỏe cộng đồng, viết trên Scientific American: “'Hộ chiếu miễn dịch' hứa hẹn sẽ mang cuộc sống xã hội và kinh tế quay trở lại bình thường. Nhưng các loại vắc xin được phân phối không đồng đều theo chủng tộc, giai cấp và quốc tịch tạo nên sự rào cản về mặt đạo đức”.

Tuy nhiên, "hộ chiếu vắc xin" vẫn có những mặt tích cực rõ ràng: ông bà đoàn tụ với những đứa cháu ngoại tỉnh; thể thao, buổi hòa nhạc và các sự kiện khác có thể trở lại một cách an toàn; du lịch quốc tế được nối lại; các doanh nghiệp mở cửa trở lại mà không gây rủi ro quá mức cho người lao động.

Bà Nicole A. Errett, chuyên gia sức khỏe cộng đồng tại Đại học Washington, nhận định: "Nếu vắc xin trở thành giấy thông hành để được thực hiện những điều khác biệt trong thế giới đang bị hạn chế... những cộng đồng vốn đã bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi COVID-19 sẽ bị bỏ lại phía sau.".

Tuy nhiên, về mặt lý thuyết, các chính sách phát hành "hộ chiếu vắc xin" sẽ giúp kiểm soát đại dịch nói chung. Điều này giúp giảm thiểu các bệnh lây nhiễm và gián đoạn kinh tế chủ yếu rơi vào các nhóm yếu thế.

Tiến sĩ Errett nói, "giải quyết sự bất bình đẳng", thu hẹp sự chênh lệch về chủng tộc và giai cấp là cách duy nhất để gỡ rối tình thế tiến thoái lưỡng nan này.

Giới chức các nước buộc phải triển khai chương trình tiêm chủng vắc xin hiệu quả, trước khi giới hạn các dịch vụ - chỉ cho những người có hộ chiếu vắc xin tiếp cận.

Ở góc độ quốc tế, sự bất bình đẳng giữa các quốc gia chủ yếu liên quan tới việc đi lại. Các loại vắc xin COVID-19 đã được phê duyệt thường được phân phối giữa các quốc gia đủ giàu để mua hoặc sản xuất chúng. 

Những người nghèo nhất thế giới có thể phải đợi hai hoặc ba năm nữa, mặc dù nhóm này cũng có ít có khả năng đi qua biên giới hơn. Tuy nhiên, có hàng tỷ người thuộc nhóm trung lưu cần di chuyển và có nhu cầu cần thiết cho cuộc sống, nhưng không có khả năng tiếp cận vắc xin.

"Nếu chúng ta chỉ mở cửa cho những người từ các nước có thu nhập cao, chúng ta đang tạo ra rất nhiều sự bất bình đẳng. Chúng ta đang cắt đứt mọi người khỏi các nguồn lực và các kết nối giúp nền kinh tế và cộng đồng phát triển", bà Errett chia sẻ.

Một số chuyên gia đang thúc giục các chính phủ chờ đợi các tiêu chuẩn quốc tế đối với hộ chiếu vắc xin trước khi mở cửa du lịch. Theo họ, các tiêu chuẩn không thống nhất có thể làm mất an toàn trong xã hội hoặc kéo theo trò chơi địa chính trị giữa các nước.

Đến thời điểm này các cuộc tranh cãi về đạo đức, quyền riêng tư vẫn chưa có hồi kết. Các quốc gia sẽ phải trải qua một chặng đường dài để thông qua hộ chiếu vắc xin.

Tại EU, 27 quốc gia có chung đường biên giới dài nhưng có nhu cầu kinh tế và tỷ lệ tiêm chủng khác nhau.

Các quốc gia Nam Âu như Tây Ban Nha và Hy Lạp, vốn phụ thuộc vào du lịch, đang thúc đẩy khối thông qua các tài liệu liên quan đến "hộ chiếu vắc xin". Quan chức Đức và Pháp bày tỏ sự dè dặt, ít nhất là vào lúc này. Các quốc gia này có tỷ lệ tiêm chủng thấp hơn. Điều này có nghĩa rằng việc hạn chế đi lại sẽ khiến cư dân của họ gặp nhiều bất lợi.

Tại châu Á, các nhà chức trách của Thái Lan cho biết nước này hy vọng sẽ ban hành chính sách chấp nhận "hộ chiếu vắc xin" vào mùa hè này.