Hàng hoá chất lượng môi trường (Environmental quality goods) là gì?

Hình minh họa (Nguồn: techavy)

Hàng hoá chất lượng môi trường

Khái niệm

Hàng hoá chất lượng môi trường trong tiếng Anh được tạm dịch là: Environmental quality goods.

Hàng hoá chất lượng môi trường là hàng hóa hình thành khi hội đủ 2 yếu tố:

- Khi sản xuất phát triển ở trình độ cao thì tái sản xuất chất lượng môi trường được đặt ra như một yếu tố khách quan để cho quá trình sản xuất được liên tục, đó là điều kiện cần (nhu cầu con người). 

- Kinh tế hàng hoá càng phát triển, các quan hệ kinh tế đã được tiền tệ hoá thì việc thực hiện chi phí khắc phục chất lượng môi trường cũng phải được biểu thị dưới hình thái tiền tệ, tức là phải có sự trao đổi mua bán chất lượng môi trường. Đây là điều kiện đủ.

Đặc điểm của hàng hoá chất lượng môi trường 

Bất cứ hàng hoá gì cũng có hai thuộc tính là giá trị sử dụng và giá trị 

- Giá trị sử dụng là công dụng của sản phẩm thoả mãn nhu cầu nào đó của con người.

Nó được quyết định bởi thuộc tính tự nhiên của sản phẩm đó và thể hiện ở việc sử dụng hay tiêu dùng của sản phẩm trong đời sống xã hội, nó thể hiện mặt vật chất của sản phẩm bất kể sản phẩm được sử dụng dưới thể chế chính trị hay hình thức xã hội nào. 

Giá trị sử dụng là một phạm trù vĩnh viễn, nó thể hiện được quan hệ giữa con người và giới tự nhiên. 

- Giá trị là lao động xã hội cần thiết của người sản xuất hàng hoá kết tinh trong sản phẩm. Giá trị được định lượng bằng lượng giá trị gồm thời gian lao động và trình độ lao động (giản đơn hay phức tạp). Giá trị là một phạm trù lịch sử gắn liền với nền kinh tế hàng hoá. 

Trong kinh tế thị trường, người sản xuất ra sản phẩm không phải chỉ để cho mình sử dụng mà chủ yếu để trao đổi mua bán, thông qua sử dụng xã hội và quan hệ trao đổi trên thị trường giá trị trao đổi được xác định, đó là giá bán. 

Nói khác đi, giá trị biểu hiện ở giá trị trao đổi tức là giá bán. Giá trị sẽ được xác định chính xác khi nền kinh tế hàng hoá phát triển cao, cơ chế thị trường vận hành nhịp nhàng, chặt chẽ và thị trường cạnh tranh hoàn hảo. 

Hàng hoá chất lượng môi trường mang đầy đủ hai thuộc tính đó và nổi rõ những điểm khác biệt sau đây:

* Về giá trị sử dụng

- Hàng hoá chất lượng môi trường nhờ vào các thuộc tính vật lí, hoá học, sinh học vốn có của nó (tính chất vật chất của đất, nước, không khí ...) đã thoả mãn rất nhiều nhu cầu của con người, do đó việc tiêu dùng chất lượng môi trường là điều không thể thiếu trong đời sống xã hội. 

- Tuy vậy về giá trị sử dụng hàng hoá chất lượng môi trường thể hiện một số điểm khác biệt sau đây: 

+ Mang tính cộng đồng cao, tính xã hội tuyệt đối 

+ Vừa là đầu vào (tư liệu sản xuất) vừa là đầu ra (tư liệu tiêu dùng), vừa là nguyên liệu vừa là nhiên liệu của mọi quá trình sản xuất từ giản đơn đến phức tạp. 

+ Tính đặc thù rất cơ bản là hàng hoá chất lượng môi trường trong quá trình sử dụng khó có thể phân định được. Vì vậy xét trên tính đặc thù này hàng hoá chất lượng môi trường là hàng hoá công cộng. 

* Về giá trị 

- Chất lượng môi trường được xác định bằng thời gian lao động xã hội cần thiết để sản xuất ra nó, nó kết tinh cả lao động cụ thể và lao động trừu tượng: lao động cụ thể tạo ra giá trị sử dụng chất lượng môi trường, phải có hao phí sức lực của con người mới có chất lượng môi trường mong muốn. 

Giá trị hàng hoá chất lượng môi trường được quyết định bởi lao động trừu tượng (chất lượng lao động, hao phí thời gian, lao động trí tuệ). Vậy chất giá trị hàng hoá chất lượng môi trường là lao động trừu tượng. 

- Về lượng giá trị hàng hoá chất lượng môi trường được đo bằng lượng thời gian lao động xã hội cần thiết và nó được lượng hoá theo qui tắc: nó tỉ lệ thuận với số lượng lao động và tỉ lệ nghịch với năng suất lao động. 

Nếu con người tìm càng nhiều phương pháp làm sạch môi trường, càng có nhiều phương tiện làm sạch môi trường thì chất lượng môi trường càng cao nên giá trị môi trường tốt giảm đi.

Khi đó vì con người không cần phải mua hoặc mua với giá rẻ mạt do đó lượng giá trị chất lượng môi trường giảm đi, việc kinh doanh xử lí chất thải sẽ không còn là nhu cầu bức bách nữa. 

- Sự khác biệt về lượng giá trị hàng hoá chất lượng môi trường là so với hàng hoá thông thường giá cả có xu hướng giảm xuống do năng suất lao động xã hội tăng nhanh, còn hàng hoá chất lượng môi trường có xu hướng tăng giá mạnh mẽ. 

Nguyên nhân thứ nhất là năng suất lao động xã hội tăng nhanh, tái sản xuất phi mã nhưng tái sản xuất chất lượng môi trường chậm hơn không tương xứng và thứ hai là nhu cầu xã hội về một chất lượng môi trường trong lành ngày càng tăng cả về lượng và chất. 

Mặt khác, trong điều kiện sản xuất xã hội phát triển mạnh mẽ hiện nay càng có nhiều sản phẩm vật chất với vô số chủng loại trong tiêu dùng xã hội thì chi phí làm tăng chất lượng môi trường càng cao: thuận lợi giảm đi, khó khăn tăng lên , chi phí lao động và vật chất cho chất lượng môi trường trở nên rất lớn.

Tức là chi phí tái sản xuất chất lượng môi trường cao hơn nhiều so với chi phí tái sản xuất vật chất dẫn tới lượng giá trị chất lượng môi trường tăng nhanh.

(Tài liệu tham khảo: Giáo trình kinh tế và quản lí môi trường, Nguyễn Thế Chinh, Đại học Kinh tế Quốc dân)