Doanh nghiệp Nhà nước công ích (Public utility enterprises) là gì?

Hình minh họa (Nguồn: gemconsultingsolutions)

Doanh nghiệp Nhà nước công ích

Khái niệm

Doanh nghiệp Nhà nước công ích trong tiếng Anh gọi là: Public utility enterprises.

Doanh nghiệp Nhà nước công ích là những doanh nghiệp sản xuất, cung ứng những sản phẩm và dịch vụ cho lợi chung của xã hội và cho nhiều người cùng hưởng. 

Hoạt động của loại doanh nghiệp này được Nhà nước cung cấp 100% vốn và thực hiện chế độ hạch toán kinh doanh không đầy đủ tức là hạch toán theo mức giá sản xuất khoán của Nhà nước (giá thành + % lợi nhuận cần thiết). 

Do thiếu tính cạnh tranh nên hiệu quả kinh tế trong loại hình doanh nghiệp này thường thấp, nhiều trường hợp đội chi phí lên và yêu cầu Nhà nước điều chỉnh lại giá khoán.

Doanh nghiệp Nhà nước công ích trong ngành nông nghiệp

Trong nông nghiệp nước ta, loại hình doanh nghiệp công ích gồm các công ty và trung tâm nghiên cứu chuyển giao công nghệ như các công ty thủy nông đầu mối trung tâm và công ty giống; công ty khoanh nuôi và bảo vệ rừng, v.v...

Các doanh nghiệp Nhà nước thường được xây dựng và phát triển trong các lĩnh vực: Công ích, công nghệ cao, và những ngành hàng mới mang tính động lực của nền kinh tế, cần đầu tư lớn và trang bị cao mà việc thu hồi vốn chậm hoặc không thu hồi được. 

Doanh nghiệp Nhà nước công ích là một trong những loại doanh nghiệp nông nghiệp Nhà nước. Bên cạnh loại doanh nghiệp Nhà nước công ích, trong doanh nghiệp nông nghiệp Nhà nước còn có loại doanh nghiệp Nhà nước kinh doanh.

Ưu thế của kinh tế doanh nghiệp Nhà nước kinh doanh rất lớn: 

Thường là kinh doanh trong những ngành lớn, xuất khẩu, có giá trị kinh tế cao, lại có tiềm lực kinh tế - kỹ thuật mạnh và qui mô kinh doanh lớn, đủ thế và lực để dẫn đầu các ngành hàng. 

Song trong thực tiễn kinh doanh ở hầu hết các nước trên thế giới loại hình này làm ăn cũng kém hiệu quả, thua lỗ phổ biến và kéo dài. 

Nguyên nhân chính ở đây không phải là ở chỗ trình độ kinh doanh kém mà là do sở hữu và lợi ích Nhà nước chưa tạo được động cơ và sức ép trực tiếp mạnh mẽ đối với chủ tịch hội đồng quản trị và giám đốc cùng đội ngũ cán bộ điều hành như trong các doanh nghiệp tư nhân và doanh nghiệp liên kết. 

Đó là chưa nói đến những hiện tượng quan liêu, lãng phí, tham ô của không ít giám đốc và những nhân viên cán bộ cấp dưới trong khung cảnh làm chủ chung chung.

Giải thích một số thuật ngữ liên quan:

Doanh nghiệp Nhà nước kinh doanh là những doanh nghiệp hoạt động gắn với thị trường, có đủ các điều kiện và yếu tố kinh doanh theo cơ chế thị trường, cạnh tranh bình đẳng với các loại hình doanh nghiệp nông nghiệp khác.

Doanh nghiệp nhà nước (State-Owned Enterprise - SOE) là:

Một thực thể pháp lí được tạo ra bởi chính phủ để thay mặt chính phủ tham gia vào các hoạt động thương mại. Doanh nghiệp nhà nước có thể thuộc sở hữu toàn bộ hoặc một phần của chính phủ và thường được dành để tham gia vào các hoạt động thương mại cụ thể. (Tài liệu tham khảo: Investopedia)

(Tài liệu tham khảo: Giáo trình Kinh tế Nông nghiệp, Bộ Giáo dục và Đào tạo Hà Nội)

Diễn đàn Đầu tư Việt Nam 2025 (Vietnam Investment Forum 2025) với chủ đề “Khai thông & Bứt phá” do trang TTĐT tổng hợp VietnamBiz, Việt Nam Mới tổ chức sẽ diễn ra vào ngày 8/11/2024 tại GEM CENTER, TP HCM.

Sự kiện quy tụ giới chuyên gia cao cấp trong lĩnh vực đầu tư, tài chính là các nhà làm chính sách, CEO, CFO, CIO các ngân hàng, công ty chứng khoán, quỹ đầu tư, công ty bất động sản, các hãng xếp hạng, công ty cung cấp dữ liệu và hàng trăm nhà đầu tư có kinh nghiệm lâu năm trên thị trường chứng khoán và bất động sản.

Diễn đàn hứa hẹn mang lại không gian để các chuyên gia bàn luận về các xu hướng đầu tư mới, các góc nhìn chiến lược, mở ra nhiều ý tưởng đầu tư phù hợp cho giai đoạn mới. Đồng thời tạo cơ hội gặp gỡ, kết nối giữa nhà đầu tư và các đối tác tiềm năng trên thị trường.

Thông tin chi tiết chương trình: https://event.vietnambiz.vn/