WSJ: Thuế quan thay đổi cục diện thương mại tại Mỹ, Trung Quốc nhường đường cho Việt Nam

Hàng hóa Trung Quốc nhường chỗ cho Việt Nam

Trong hai năm 2018 và 2019, chính quyền cựu Tổng thống Donald Trump đã áp thuế lên gần 2/3 tổng lượng hàng hóa xuất xứ từ Trung Quốc - tương đương khoảng 370 tỷ USD mỗi năm.

Hiện tại, chỉ còn khoảng 250 tỷ USD hàng hóa của Trung Quốc bị đánh thuế trừng phạt mỗi năm, nguyên nhân là doanh nghiệp Mỹ đang tăng cường mua hàng từ các nước khác, theo phân tích của Wall Street Journal (WSJ) từ dữ liệu của Trade Data Monitor.

Chính quyền ông Trump áp đặt thuế quan đối với hàng hóa Trung Quốc nhằm mục đích thúc đẩy lĩnh vực sản xuất trong nước bằng cách làm cho hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc trở nên đắt đỏ hơn.

Song, tham vọng của cựu Tổng thống Mỹ dường như không thành công, vì theo dữ liệu kinh tế mới thì các công ty tại Mỹ lại chuyển sang mua hàng từ các nước châu Á để lấp đầy khoảng trống hàng hóa từ Trung Quốc.

Trong đó, Việt Nam là nước được hưởng lợi đặc biệt lớn. Từ vị trí thứ 12 vào năm 2018, Việt Nam hiện là nguồn cung hàng hóa lớn thứ 6 của Mỹ, WSJ cho hay.

"Nếu mục tiêu là giảm nhập khẩu từ Trung Quốc thì ông Trump đã thành công", ông Craig Allen - Chủ tịch Hội đồng Doanh nghiệp Mỹ - Trung (một tổ chức đại diện cho các công ty Mỹ đang hoạt động ở thị trường tỷ dân), nhận xét.

"Tuy nhiên, nếu ông Trump muốn tạo thêm việc làm trong lĩnh vực sản xuất tại Mỹ thì tôi không thấy bất kỳ bằng chứng nào chứng minh điều đó đã xảy ra. Còn nếu mục tiêu là tăng nhập khẩu từ các nước châu Á hay tăng thêm việc làm trong ngành chế tạo tại Việt Nam thì chính quyền cũ đã thành công", ông Allen tiếp tục.

Chất bán dẫn là một ví dụ điển hình. Trong thương chiến Mỹ - Trung, Washington muốn giảm nhập khẩu chất bán dẫn từ Trung Quốc, và thực tế thì kim ngạch nhập khẩu chip từ Trung Quốc đã giảm mạnh, nhưng từ Việt Nam, Đài Loan và Malaysia đều tăng.

Trong số các mặt hàng Trung Quốc bị áp thuế, bị thiệt hại nhiều nhất là thiết bị viễn thông và linh kiện máy tính, kim ngạch nhập khẩu của mỗi mặt hàng đều giảm khoảng 15 tỷ USD so với năm 2018, phân tích của WSJ chỉ rõ.

Kết quả là, doanh thu từ thuế quan mà các nhà nhập khẩu phải đóng cho Bộ Tài chính Mỹ đi xuống. Trong 12 tháng kết thúc vào tháng 3 năm nay, Mỹ thu về 66 tỷ USD từ thuế quan, giảm so với mức đỉnh 76 tỷ USD ghi nhận vào tháng 2/2020.

Song, kim ngạch nhập khẩu của các hàng hóa Trung Quốc không bị áp thuế đã bắt đầu tăng trong những tháng gần đây. Dù vậy, nhập khẩu từ Trung Quốc nói chung vẫn giảm từ mức đỉnh 539 tỷ USD năm 2018 xuống còn 472 tỷ USD trong 12 tháng kết thúc vào ngày 31/3/2021.

Chuyên gia kinh tế Adam Slater của Oxford Economics cho biết: "Chiến tranh thương mại có tác động tiêu cực lâu dài đối với hàng hóa Trung Quốc hơn là đại dịch COVID-19. Dư âm của dịch bệnh đang bắt đầu giảm bớt, nhưng ảnh hưởng kéo dài của thương chiến vẫn còn".

Hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đã ký thỏa thuận thương mại giai đoạn một để tạm đặt dấu chấm hết cho thương chiến vào tháng 1/2020, nhưng Washington vẫn duy trì thuế quan như một đòn bẩy buộc Bắc Kinh tuân thủ thỏa thuận.

Đến nay, Trung Quốc vẫn kêu gọi giảm thuế quan. Dù thuế quan chủ yếu do doanh nghiệp Mỹ chi trả, các nhà máy của Trung Quốc có thể thua thiệt những nhà máy đối thủ ở Việt Nam, Malaysia và Mexico.

Chính quyền Tổng thống Joe Biden đang tiến hành đánh giá toàn diện chính sách thương mại của Mỹ, nhưng các quan chức hàng đầu chính phủ không tiết lộ mấy thông tin về tương lai của thuế quan trừng phạt.

Trong cuộc phỏng vấn cùng WSJ hồi tháng 3, Đại diện Thương mại Mỹ Katherine Tai cho biết chính phủ Mỹ chưa sẵn sàng gỡ bỏ thuế quan đối với hàng nhập khẩu của Trung Quốc trong tương lai gần.

"Không nhà đàm phán nào muốn từ bỏ đòn bẩy của mình", bà Tai từng nói.

4 đợt thuế quan của ông Trump

Chính quyền cựu Tổng thống Trump ban hành tổng cộng 4 đợt thuế quan trừng phạt lên hàng hóa Trung Quốc, mỗi đợt liệt kê hàng nghìn mặt hàng sẽ phải chịu thuế.

Đợt thuế đầu tiên và thứ hai có hiệu lực vào tháng 7 và tháng 8 năm 2018, áp dụng lên lần lượt 34 tỷ USD và 16 tỷ USD hàng hóa, theo số liệu thương mại hiện có. Doanh nghiệp sẽ phải đóng mức thuế 25% cho các hàng hóa như thiết bị viễn thông, hợp kim, chất bán dẫn và thiết bị điện.

Trong 12 tháng tính đến tháng 3 năm nay, Mỹ nhập khẩu tổng cộng khoảng 22 tỷ USD các mặt hàng trong đợt thuế đầu tiên và 9 tỷ USD trong đợt thuế thứ hai, lần lượt giảm 36% và 43% so với giá trị ban đầu.

Đợt thứ ba áp dụng với hơn 200 tỷ USD hàng hóa, diễn ra ngay sau mùa hè căng thẳng giữa hai siêu cường và có hiệu lực vào tháng 9 năm 2018. Trong giai đoạn này, chính quyền ông Trump áp thuế với một số danh mục hàng hóa tiêu dùng quan trọng như đồ nội thất và hàng may mặc, cũng như linh kiện ô tô, điện tử và tivi.

Mức thuế đối với hàng hóa đợt thứ ba bắt đầu ở mức 10% nhưng sau đó được nâng lên 25%. Trong 12 tháng qua, tổng kim ngạch nhập khẩu của các mặt hàng này đạt 119 tỷ USD, giảm 43% so với số liệu ban đầu.

Trong một số trường hợp, thuế quan tạo động lực để doanh nghiệp đẩy nhanh chóng tốc độ dịch chuyển khỏi Trung Quốc. Ví dụ, đối với đồ nội thất, nhiều nhà nhập khẩu của Mỹ đã chuyển sang thị trường Việt Nam, thậm chí là ngay từ trước khi thương chiến nổ ra.

"Sản xuất hàng hóa ở một số nơi khác sẽ đỡ tốn kém hơn là mang dây chuyền sản xuất trở về Mỹ", ông Chad Bown - thành viên cấp cao tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, lập luận.

Đợt thuế thứ 4 và cũng là đợt cuối cùng áp dụng vào tháng 9 năm 2019. Danh sách áp thuế chủ yếu tập trung vào máy tính và linh kiện máy tính, hàng may mặc, tivi và giày dép.

Một phân tích của WSJ vào thời điểm đó cho thấy khoảng 111 tỷ USD hàng hóa Trung Quốc bị ảnh hưởng; sau đó, Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ thông báo khoảng 120 tỷ USD hàng hóa bị đánh thuế trong đợt thứ 4.

Sau thỏa thuận giai đoạn một, thuế quan đối với các hàng hóa nằm trong đợt đánh thuế thứ 4 đã giảm từ 15% xuống còn 7,5% và kim ngạch nhập khẩu của các mặt hàng này giảm không đáng kể. Trong 12 tháng tính đến tháng 3/2021, Mỹ nhập khẩu khoảng 97 tỷ USD hàng hóa nhóm 4, giảm khoảng 13% so với con số ban đầu.