Vì sao đi đầu trong kiểm soát COVID-19, châu Á lại đang tụt lại trong cuộc đua tiêm chủng?

Hơn một nửa người dân Israel đã được tiêm mũi vắc xin phòng COVID-19 đầu tiên, khiến người dân nơi đây đã được tự do ra đường và đến các quán bar. Còn tại Anh, các nhà chức trách nước này dự kiến sẽ dỡ bỏ tất cả quy định giãn cách xã hội trước cuối tháng 6 này sau khi 24 triệu liều vắc xin đầu tiên được sử dụng.

Ở Mỹ, nơi đã có 2/3 người dân trên 65 tuổi đã được tiêm mũi vắc xin đầu tiên, chuyên gia hàng đầu về bệnh truyền nhiễm, ông Anthony Fauci đã dự đoán 70% dân số nước này (ngưỡng dự kiến sẽ tạo ra miễn dịch cộng đồng) sẽ được tiêm chủng và cuộc sống sẽ trở lại bình thường như trước khi có đại dịch trước khi mùa hè năm nay kết thúc.

Tuy nhiên so sánh với những đất nước trên, có thể thấy quá trình triển khai tiêm chủng vắc xin ở châu Á đang diễn ra rất chậm.

Mặc dù giành được những lời khen ngợi của thế giới do áp dụng các biện pháp kiểm soát đại dịch hiệu quả, giúp giảm thiểu số ca tử vong so với các nước phương Tây, các quốc gia châu Á – Thái Bình Dương lại đang tụt hậu so với các nước như Mỹ, Israel và Anh trong việc tiêm chủng vắc xin cho người dân. 

Điều này có thể được lý giải là do nguồn cung hạn chế, thách thức về mặt hậu cần, gánh nặng quy định, sự do dự của người dân và tinh thần không vội vã do áp dụng hiệu quả các biện pháp kiểm soát dịch bệnh.

Việc triển khai tiêm chủng kéo dài ở các nước châu Á sẽ khiến đại dịch khó có thể kết thúc sớm và cuộc sống của người dân không sớm được trở lại bình thường. 

Trong khi Mỹ, Canada, Anh và Israel đã bắt đầu tiêm chủng từ tháng 12/2020 do đặt hàng trước khi được phê duyệt, thì hầu hết các nước châu Á - Thái Bình Dương mới chỉ bắt đầu tiêm vào tháng 2 năm nay.

Tại Nhật Bản, Hàn Quốc, Hồng Kông (Trung Quốc) và Australia, nơi tỷ lệ tử vong do COVID-19 ở mức thấp, các nhà chức trách tiếp cận việc tiêm chủng rất thận trọng, họ dành thời gian để theo dõi các tác dụng phụ tiềm ẩn ở các nước đang triển khai. Ngoài ra vắc xin cũng phải thoả mãn các quy định nghiêm ngặt ở trong nước cho dù chúng đã được chứng minh là an toàn ở thế giới.

Vào tháng 12 năm ngoái, Thủ tướng Australia Scott Morrison cho biết nước này sẽ chờ và quan sát quá trình tiêm vắc xin ở nước ngoài trước khi đưa vắc xin Pfizer vào sử dụng từ tháng 3. Số ca tử vong ở quốc gia này hiện chưa đến 1.000 người. Cùng tháng, Bộ trưởng Y tế Hàn Quốc Park Neung-hoo cũng nhận định "vội vã tiêm chủng là không cần thiết".

Tháng 2 vừa qua, Hàn Quốc mới bắt đầu triển khai chương trình tiêm chủng được chờ đợi từ lâu. Quốc gia này đã ký một loạt các thỏa thuận mua vắc xin mới để đạt được miễn dịch cộng đồng vào tháng 11 năm nay,  đây là một mục tiêu mà người đứng đầu Hiệp hội Y tế Hàn Quốc cho là bất khả thi.

Giáo sư dịch tễ học tại Đại học Quốc gia Seoul, Cho Sung-il cho biết: "Chúng ta đã có một bài học về vắc xin cúm. Vào thời điểm đó, Hàn Quốc đã lãng phí một lượng lớn vắc xin do mua quá nhiều và quá sớm". Số ca tử vong do COVID-19 ở Hàn Quốc hiện nay là 1.700 ca. Nước này đã kiểm soát dịch bệnh thành công khiến cái giá của thời gian chờ đợi vắc xin là không quá lớn.

Tại Nhật Bản, việc phê duyệt vắc xin Oxford-AstraZeneca và Moderna bị trì hoãn do các yêu cầu về thử nghiệm lâm sàng trong nước. Bên cạnh đó, thái độ hoài nghi và thủ tục hành chính cũng được cho là nguyên nhân khiến quá trình tiêm phòng diễn ra chậm chạp.

Thái độ do dự với vắc xin là một vấn đề làm ảnh hưởng tới tốc độ tiêm chủng tại Hong Kong (Trung Quốc). Trong một cuộc khảo sát được thực hiện vào tháng 1 vừa qua, cứ 10 người ở Hong Kong thì chỉ có dưới ba người sẵn sàng tiêm vắc xin Sinovac. Bên cạnh đó, 7 người ở đây đã tử vong sau khi tiêm vắc xin Sinovac. Tuy nhiên, không có bằng chứng cho thấy các trường hợp tử vong này có liên quan đến vắc xin. 

Giám đốc điều hành Viện tiêm chủng quốc tế tại Seoul, ông Jerome Kim nhận định, mặc dù triển khai tiêm chủng chậm hơn vài tháng so với một số nước phương Tây, các quốc gia phát triển ở châu Á vẫn có thể đạt được miễn dịch cộng đồng trong năm nay do những nước này thường có các chương trình tiêm chủng quốc gia hiệu quả. 

Tuy nhiên, đối với các quốc gia nghèo hơn trong khu vực, đây lại là một mục tiêu xa vời. Trong khi các nước giàu tích trữ một lượng lớn vắc xin, các nước Đông Nam Á lại đang phải vật lộn để có được nguồn cung. Bên cạnh đó, những nước này còn phải dựa vào nguồn vắc xin được tài trợ.

Chuyên gia về bệnh truyền nhiễm tại Đại học Quốc gia Singapore, Hsu Li Yang cho rằng, để có được vắc xin, các quốc gia có thu nhập thấp ở châu Á phụ thuộc chủ yếu vào cơ chế Covax và Trung Quốc, do đó tiêm chủng cũng chậm hơn. Ngoài ra, hai loại vắc xin hàng đầu dựa trên công nghệ mRNA đều cần bảo quản và vận chuyển ở nhiệt độ rất thấp, vượt quá khả năng đáp ứng của hầu hết các nước châu Á đang phát triển.

Tại Thái Lan, hiện nhà chức trách mới nhận được 117.000 liều vắc xin AstraZeneca và 200.000 liều vắc xin Sinovac, còn hàng chục triệu liều nữa dự kiến sẽ đến vào cuối năm nay. Các quan chức Thái Lan kỳ vọng khoảng 45% người dân sẽ được tiêm chủng trước khi năm nay kết thúc, đây là mức thấp hơn rất nhiều so với ngưỡng cần thiết để đạt được miễn dịch cộng đồng.

Philippines bắt đầu chiến dịch tiêm chủng từ 1/3. Tại đây, số ca nhiễm mới trong một ngày đã tăng lên bằng với thời điểm đỉnh dịch mùa hè năm ngoái. Tuy nhiên, nước này mới nhận được 1,1 triệu liều vắc xin Sinovac và AstraZeneca, chiếm một phần nhỏ trong tổng số 148 triệu liều mà nước này hy vọng có được trong năm nay. 

Ngày 21/3, ông Carlito Galvez Jnr, người phụ trách kế hoạch tiêm chủng quốc gia, ông Carlito Galvez Jnr khẳng định chính phủ có thể tiêm vắc xin cho 70% dân số trước cuối năm nay, mặc dù trước đó ông dự đoán để làm được điều này cần từ ba đến năm năm.

Ở Indonesia, là một trong những đất nước Đông Nam Á bị ảnh hưởng nặng nề nhất, việc tiêm chủng cho 271 triệu người ở khoảng 6.000 hòn đảo là một thách thức lớn tới mức nước này cho phép các doanh nghiệp tư nhân mua vắc xin để tiêm cho nhân viên.

Chiến dịch tiêm chủng của Indonesia bắt đầu vào giữa tháng 1. Tuy nhiên, tính đến ngày 15/3 có chưa tới 4,5 triệu liều được sử dụng, thấp hơn nhiều so với tốc độ cần thiết để đạt được mục tiêu tiêm phòng cho 181,5 triệu người dân cho tới tháng 3 năm sau.

Theo hãng nghiên cứu Economist Intelligence Unit, đối với Trung Quốc và Ấn Độ, việc phân phối và tiêm vắc xin cho gần ba tỷ người là trở ngại lớn nhất. Mặc dù cả hai quốc gia này đều có nguồn cung lớn do tự sản xuất vắc xin thành công, nhưng đều dự kiến sẽ không thể hoàn thành công cuộc tiêm chủng trước cuối năm 2022.

Tốc độ tiêm chủng chậm tại các khu vực có thu nhập thấp ở châu Á có thể gây tác động lớn không chỉ với những quốc gia bị ảnh hưởng trực tiếp, mà còn với cả khu vực và thế giới nói chung. Các nhà nghiên cứu tại Đại học Maryland, Mỹ, ước tính nếu các quốc gia phát triển được tiêm chủng đầy đủ vào giữa năm nay, nhưng các nước đang phát triển chỉ mới tiêm cho một nửa dân số, thiệt hại kinh tế toàn cầu sẽ lên đến 4 nghìn tỷ USD.

Dale Fisher, giáo sư tại Trường Y NUS Yong Loo Lin, Singapore, cho biết thật sai lầm khi coi việc triển khai vắc xin là một cuộc đua giữa các quốc gia, thay vì cho đó là một nỗ lực toàn cầu.