Ukraine gồng mình bảo vệ lưới điện khỏi các cuộc tấn công của Nga

Theo The Economist, kể từ ngày 10/10, Moscow đã phóng hơn 200 tên lửa hành trình và máy bay không người lái tự sát nhằm vào mạng lưới điện của Ukraine.

“Tôi tin rằng một số chuyên gia từ ngành năng lượng của Liên bang Nga đã giúp đỡ quân đội”, ông Dmytro Sakharuk, Giám đốc điều hành của công ty năng lượng tư nhân lớn nhất của Ukraine là DTEK, nhận định.

“Nga lựa chọn mục tiêu và tấn công một cách cẩn thận và bài bản”, ông nói thêm. Mục tiêu chính của Nga là những trạm biến áp kết nối lưới điện của Ukraine. Một số trạm biến áp đã bị tới 10 tên lửa hỏi thăm.

Những cuộc tấn công này nhằm chia nhỏ mạng lưới ra thành nhiều phần, khiến điện năng không thể chuyển từ vùng này sang vùng khác để cân bằng tải. Trong những trường hợp nghiêm trọng, đa phần lưới điện của Ukraine có thể sẽ phải ngừng hoạt động.

Mục tiêu thứ hai là các nhà máy điện của Ukraine. Các nhà máy này lớn và khó phá hủy hơn. Tính đến tuần trước, UkrEnergo, công ty vận hành lưới điện của Ukraine cho biết, công suất phát điện của nước này đã hư hại ít nhất 30%.

Sự sụt giảm công suất làm tăng nguy cơ mất điện trên diện rộng và buộc một số nhà máy phải ngừng hoạt động vào giờ cao điểm. Trong trường hợp xấu, ông Sakharuk cho biết các nhà máy có thể sẽ không còn đủ điện để khởi động lại. Mất điện có thể sẽ kéo dài.

Kể từ tháng 3, lưới điện của Ukraine đã được kết nối với châu Âu, cho phép phương Tây cấp điện trong trường hợp phía Kiev thiếu. Nếu mất điện khiến mạng lưới của Ukraine quá kém ổn định, châu Âu có thể sẽ phải ngắt kết nối, ít nhất là tạm thời, nhằm tránh bị ảnh hưởng.

Mất điện, mất nước và tổn hại ngành công nghiệp

Mất điện đột ngột sẽ gây tổn hại tới các cơ sở hạ tầng khác cũng như ngành công nghiệp nặng. Ví dụ, nhà máy thép ArcelorMittal tại Kryvyi Rih phụ thuộc vào điện lưới để chuyển than thành than cốc dùng trong các lò cao.

Theo ông Mauro Longobardo, Giám đốc của ArcelorMittal Ukraine, nếu nguồn điện bị cắt đột ngột, các trang thiết bị của nhà máy sẽ bị hư hại. Tại những thành phố như Kiev, hệ thống nước và xử lý nước thải sẽ ngừng hoạt động, cùng với đó là sưởi ấm. Khi nhiệt độ xuống dưới 0 độ C và thiếu điện, những đường ống nước sẽ bị đóng băng và nứt.

Để ngăn chặn tình trạng trên, các nhà quản lý đang áp dụng biện pháp cắt điện luân phiên nhằm đảm bảo nhu cầu thấp hơn nguồn cung khả dụng. Tại những thành phố quan trong, điện năng sẽ bị cắt theo từng khu phố cứ mỗi 4 giờ.  

Doanh nghiệp điện lực đã cố gắng mở các website để cảnh báo người dân về các đợt cắt điện. Nhưng đôi khi thời điểm mất điện trở nên khó đoán. “Chúng tôi chẳng biết khi nào họ cắt điện cả”, bà Valera, một nhân viên tại tiệm bánh ở thủ đô Kiev, chia sẻ.

Đời sống về đêm tại thủ đô của Ukraine vẫn nhộn nhịp cho tới thời điểm giới nghiêm 23h. Các tòa cao ốc của thành phố này vẫn sáng đèn. Việc duy trì điện năng trong khi Nga liên tục tấn công tên lửa đòi hỏi nỗ lực khổng lồ. UkrEnergo cho biết 70 đội sửa chữa đang hoạt động không ngừng nghỉ trên khắp Ukraine.

Tìm kiếm trang thiết bị

Vấn đề nghiêm trọng đối với Kiev là thiếu thống nhất về trang thiết bị. Kể từ mùa xuân, các doanh nghiệp phương Tây đã gửi đến Ukraine các máy biến thế, bộ ngắt mạch, thiết bị đóng cắt (switch), máy phát điện, dây dẫn và các thiết bị khác.

Công ty PGE, Tauron của Ba Lan; Schneider Electric của Pháp; Eon, 50 Hertz của Đức cũng như nhiều doanh nghiệp khác từ Phần Lan, Litva (Lithuania), Bồ Đào Nha và Mỹ đều đã cung cấp các trang thiết bị phục vụ lưới điện cho Ukraine.

Ông Oleksiy Povolotsky, người đứng đầu về viện trợ nhân đạo và hỗ trợ kỹ thuật tại công ty năng lượng DTEK, cho biết so với những gì mà Nga đã phá hủy, thì những sự hỗ trợ của phương Tây chỉ như “muối bỏ bể”.

Một vấn đề là khả năng tương thích. Biến thế là thiết bị để hạ hiệu điện thế cao từ các trạm điện xuống mức mà hộ gia đình có thể sử dụng. Đa phần lưới điện Ukraine sử dụng hệ thống gồm 5 bước từ thời Liên Xô. Các máy biến thế của phương Tây sử dụng hiệu điện thế khác và không thích hợp với lưới điện Ukraine.

Nhiều nước tại Trung và Đông Âu cũng từng dùng hệ thống lưới điện từ thời Liên Xô. Các nước này đa số đều đã hiện đại hóa theo chuẩn EU. “Nơi duy nhất [tại châu Âu] mà bạn có thể tìm thấy các trang thiết bị [thời Liên Xô] sẽ là ở các nhà kho”, ông Sakharuk cho hay.

Các quan chức Ukraine đã yêu cầu những quốc gia này tìm kiếm những gì còn sót lại trong kho dự trữ, bao gồm cả những thiết bị không còn hoạt động, có thể được tháo rời để lấy linh kiện. DTEK đang cần thay thế tới 40 máy biến thế. Ông Sakharuk cho biết hiện công ty này mới chỉ tìm được ba chiếc.

Ngoài máy biến thế, đa phần thiết bị của phương Tây đều có thể hoạt động tại Ukraine. Thiết bị đóng cắt của phương Tây sử dụng loại khí cách điện khác với Liên Xô. Tuy vậy, theo ông Sakharuk, chúng vẫn có thể được thay thế.

Bộ ngắt mạch của phương Tây cũng có thể sẽ tương thích. Những hệ thống này thường không sẵn có bởi chúng được sản xuất theo yêu cầu và đặt hàng sẽ có thể mất từ 6 tháng đến ba năm. Vì vậy, Ukraine đang yêu cầu các doanh nghiệp châu Âu ưu tiên cho nước này lên hàng đầu trong danh sách chờ.

Chờ đợi viện trợ

Theo The Economist, thứ Ukraine cần nhất là phòng không tốt hơn để bảo vệ lưới điện khỏi các cuộc tấn công của Nga. Những hệ thống tên lửa như IRIS-T của Đức và NASAMS của Na Uy sẽ tăng cường khả năng phòng thủ của Kiev.

Nga đang có một lượng lớn máy bay không người lái (UAV) Geran-2/Shahed 136, vốn khó bị phát hiện bởi radar do tầm bay thấp và lớp vỏ từ sợi thủy tinh. Kiev tuyên bố phòng không đã bắn rơi hơn một nửa số UAV này. Nếu nhìn vào những thiệt hại mà lưới điện Ukraine đang phải hứng chịu, con số trên vẫn là chưa đủ.

DTEK, doanh nghiệp sản xuất 1/5 điện năng của Ukraine, cho biết giá của các trang thiết bị đang cần thay thế rơi vào khoảng 40 triệu USD. Chi phí cho toàn ngành điện sẽ cao hơn nhiều.

Chính quyền Kiev không thể chi trả khoản tiền này. Ngân hàng Tái thiết và Phát triển châu Âu đã cho phép Ukraine chuyển đổi khoản vay trị giá 148 triệu USD nhằm hiện đại hóa lưới điện thành duy trì và sửa chữa.

Vào ngày 24/10, ngân hàng này công bố khoản vay trị giá 3 tỷ USD, trong đó có một phần dành cho lưới điện. Theo ông Povolotsky, Ukraine còn cần thêm nhiều tài trợ cho ngành năng lượng từ nước ngoài.

Phương Tây đã có kế hoạch viện trợ hàng trăm tỷ USD để tái thiết Ukraine sau cuộc xung đột. Vào ngày 25/10, các nhà tài trợ sẽ tập hợp tại Berlin trong một hội nghị nhằm tìm cách cơ cấu các khoản ủng hộ này.