Thế giới đau đầu vì lạm phát, Trung Quốc lại lo giảm phát

Theo CNN, giá tiêu dùng tại Trung Quốc chỉ tăng 0,7% vào tháng 3 so với một năm trước. Ở Mỹ, lạm phát dù đã hạ nhanh chóng nhưng vẫn ở mức 5% vào tháng 3. Tại châu Âu, giá cả tiêu dùng vẫn tăng với tốc độ 8,3%, còn tại Anh là 10,1%.

Ở Trung Quốc, giá cả đang đình trệ hoặc sụt giảm, bất chấp việc Ngân hàng trung ương Trung Quốc (PBoC) đã hạ lãi suất và bơm tiền vào hệ thống tài chính nhằm thúc đẩy nền kinh tế, cũng như việc chính phủ dỡ bỏ các biện pháp kiểm soát COVID nghiêm ngặt vào cuối năm ngoái. 

Triển vọng kinh tế khó đoán khiến các hộ gia đình Trung Quốc tiếp tục gửi tiền tiết kiệm thay vì chi tiêu. Doanh nghiệp vẫn cảnh giác với những khoản đầu tư mới. Tình trạng trên đang làm dấy lên nỗi ám ảnh về một vòng xoáy giá cả - tiền lương đi xuống, khiến nền kinh tế khó có thể phục hồi.

“Quan điểm cốt lõi của chúng tôi là nền kinh tế Trung Quốc đang giảm phát”, ông Raymond Yeung, nhà kinh tế trưởng khu vực Đại Trung Hoa của ANZ Research, nhận định ngay sau khi Bắc Kinh công bố số liệu tăng trưởng quý I/2023.

Ông Yeung cho biết thêm rằng dù GDP tăng 4,5% trong quý đầu tiên, mức tăng trưởng trên phần lớn phản ánh tác động của nhu cầu bị dồn nén trong ba năm đại dịch. Nếu loại bỏ những nhu cầu này, tăng trưởng GDP của Trung Quốc sẽ chỉ là 2,6%.

Nền kinh tế Trung Quốc cũng đang có rất nhiều tiền. Cung tiền M2, bao gồm tiền mặt, tiền gửi không kỳ hạn, tiền gửi tiết kiệm, chứng khoán thị trường tiền tệ, quỹ tương hỗ và tiền gửi có kỳ hạn khác, đã tăng kỷ lục 5.600 tỷ USD trong 15 tháng qua.

PBoC đang cố gắng khuyến khích người dân chi tiêu bằng cách tăng thanh khoản của ngân hàng thông qua nhiều công cụ chính sách, chẳng hạn như nghiệp vụ thị trường mở hoặc hạ tỷ lệ dự trữ bắt buộc.

Tuy vậy, người tiêu dùng dường như không phản ứng. Thay vì tiêu tiền, người dân Trung Quốc đang tích lũy tiền mặt với tốc độ kỷ lục. Theo các nhà phân tích, chính quyền địa phương chiếm phần lớn các khoản vay mới của hệ thống ngân hàng, với mục đích đi vay là để trang trải nợ cũ.

Sự kết hợp bất thường giữa giá cả giảm và nguồn cung tiền cao chưa từng có đã thúc đẩy nỗi lo về giảm phát.

Giảm phát "đã bắt đầu"

Giảm phát được định nghĩa là sự suy giảm kéo dài và trên quy mô lớn của giá hàng hóa và dịch vụ nói chung. Nền kinh tế sẽ chịu thiệt hại trong môi trường giảm phát bởi người tiêu dùng và doanh nghiệp có thể ngừng chi tiêu bởi họ kỳ vọng giá sẽ tiếp tục giảm trong tương lai.

Tình trạng giảm phát đã khiến nền kinh tế Nhật Bản trì trệ trong những thập kỷ gần đây, và các quan chức nước này chỉ vừa mới thành công trong việc đảo ngược xu thế này vào năm ngoái.

“Giảm phát đã bắt đầu và nền kinh tế [Trung Quốc] đã rơi vào vùng suy thoái”, ông Liu Yuhui, giáo sư tại Học viện Khoa học Xã hội Trung Quốc (CASS), cho biết trong một cuộc họp báo. Ông nói thêm rằng nhịp đập của nền kinh tế thực vẫn còn “yếu” vì giá bất động sản và tài sản tài chính “không tăng”.

Ông cho biết các hộ gia đình Trung Quốc đang nợ nần chồng chất và không có khả năng, hoặc không sẵn sàng chi tiền. Sau khi nguồn tài chính bị suy giảm do sự sụp đổ của ngành bất động sản và đại dịch COVID, chính quyền địa phương Trung Quốc đang hành động như thể “thây ma” vì nặng nợ.

“Do vấn đề về bảng cân đối kế toán … mức độ sẵn sàng sử dụng tín dụng của các đối tượng khác nhau trong nền kinh tế đang nhanh chóng sụp đổ”, ông Liu cảnh báo. “Trung Quốc hiện đang là Mỹ [của] 15 năm trước và Nhật Bản 30 năm trước”.

Phát tiền mặt?

Ông Yu Yongding, cựu Giám đốc Viện Kinh tế và Chính trị Thế giới tại CASS, bày tỏ quan điểm thận trọng hơn. Tuy nhiên, ông thừa nhận rằng nền kinh tế đang phải đối mặt với áp lực giảm phát.

“Theo tôi, dù nhận định ‘giảm phát đã bắt đầu’ chưa hẳn chính xác, nhưng cũng không phải quá sai lầm. Khiến công chúng chú ý tới vấn đề giảm phát là hoàn toàn đúng đắn”, ông nhận định. “Tổng cầu không đủ là một vấn đề nổi cộm mà nền kinh tế phải đối mặt”.

Trong khi đó, một cựu cố vấn PBoC đã thúc giục Bắc Kinh phát tiền cho người dân để kích thích tiêu dùng. Biện pháp trên từng được nhiều nền kinh tế lớn như Mỹ, Australia áp dụng. Tuy nhiên, chính phủ Bắc Kinh hiếm khi tìm đến giải pháp này.

Ông Li Daokui, giáo sư kinh tế Đại học Thanh Hoa, người từng phục vụ trong ủy ban cố vấn của PBoC, kêu gọi Bắc Kinh trao 500 tỷ nhân dân tệ (tương đương 72,5 tỷ USD) dưới dạng phiếu mua hàng để thúc đẩy chi tiêu trong phần còn lại của năm 2023.

“Dù ước tính thận trọng, lượng phiếu mua hàng trị giá 500 tỷ nhân dân tệ sẽ kích thích tổng tiêu dùng tăng 1.000 tỷ nhân dân tệ”, ông cho biết. Chính phủ có thể thu lại ít nhất 300 tỷ nhân dân tệ từ thuế do tăng trưởng trong tiêu dùng, ông nói thêm.

“Vì vậy, chỉ cần 200 tỷ nhân dân tệ để thúc đẩy 1.000 tỷ chi tiêu”, ông Li giải thích. “Vậy tại sao không làm?”

Tuy vậy, PBoC đã bác bỏ những lời bán tán về giảm phát và bảo vệ chính sách hiện tại. Ông Zou Lan, một quan chức của PBOC, cho biết tại một cuộc họp báo ở Bắc Kinh vào ngày 20/4: “Không có bằng chứng nào cho tình trạng giảm phát hoặc lạm phát trong dài hạn”.

“Khi các chính sách hỗ trợ tài chính có hiệu lực, nhu cầu của người tiêu dùng dự kiến sẽ ấm lên và trong nửa cuối năm, giá cả có thể quay trở lại mức trung bình của những năm trước”, ông nói.