Những dấu hỏi lớn trong cuộc phản công của Ukraine

Theo Financial Times, Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Oleksii Reznikov cho rằng cuộc tiến công của Ukraine diễn ra “tốt hơn so với dự kiến”. Diện tích lãnh thổ mà Kiev giành lại được lên tới 3.000 km2, xóa bỏ thành tựu hàng tháng trời của Moscow cũng như đặt nhiều thành phố chiến lược trong tay Nga vào vòng nguy hiểm.

Ông Reznikov cho biết binh sĩ Ukraine đã mệt mỏi sau 6 ngày tiến công nhưng sĩ khí đang cao bởi "cuộc phản công] cho thấy Nga có thể bị đánh bại". Ông cảnh báo rằng quân tiếp viện của Nga có thể mở một cuộc phản công nhắm vào quân đội Ukraine đang bị dàn mỏng.

Tờ Financial Times mô tả chiến dịch lần này của Ukraine như "chiến tranh chớp nhoáng" từng được Đức sử dụng trong Thế chiến II. Tuy nhiên, "chiến tranh chớp nhoáng" của Đức đã bại dưới tay Liên Xô.

Sự im lặng đến kỳ lạ của Nga 

Ông Ramzan Kadyrov, Tổng thống Cộng hòa Chechnya và là một đồng minh thân cận của ông Putin, đã chỉ trích quyết định rút lui khỏi Kharkov của quân đội Nga. Nếu Moscow không thay đổi chiến lược, ông Kadyrov tuyên bố sẽ nói chuyện với "các nhà lãnh đạo".

Trên khắp các trang tin và diễn đàn ủng hộ Nga xuất hiện nhiều quan điểm chỉ trích chiến lược quả quân đội Moscow khi rút quân khỏi những khu vực phía đông bắc Ukraine. Thậm chí có những bình luận kêu gọi tổng động viện và tuyên chiến với Ukraine. Từ ngày 24/2/2022 đến nay, Nga không coi xung đột Ukraine là chiến tranh mà chỉ là chiến dịch quân sự đặc biệt.

Theo RT, vào hôm 10/9, Bộ Quốc phòng Nga cũng thừa nhận phải rút quân khỏi nhiều khu vực tại Kharkov. Khác với tuyên bố “rút quân thiện chí” khỏi Kiev hay Đảo Rắn, dường như Moscow đang trực tiếp thừa nhận thua thiệt trước sức mạnh của Ukraine.

“Nhằm đạt được mục tiêu của chiến dịch quân sự đặc biệt, [các lãnh đạo] đã quyết định rút khỏi khu vực Balakleya và Izyum nhằm tăng cường nỗ lực theo hướng Donetsk”, Bộ Quốc phòng Nga cho biết.

Ngoài những thông báo này, Moscow hoàn toàn im lặng trước sự phản công của Ukraine. Không hề có các cuộc họp báo cấp cao về tình hình chiến trường, trong khi Tổng thống Vladimir Putin vẫn ung dung tham dự cuộc tập trận Vostok 2022, Diễn đàn Kinh tế phương Đông (EEF) và chuẩn bị cho cuộc gặp với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.

Điện Kremlin dường như đang bình tĩnh một cách lạ thường. Ở khu vực Kherson, Ukraine mở cuộc phản công chọc thủng phòng tuyến của Nga, nhưng đã nhanh chóng bị đánh bại và chịu tổn thất nặng nề.

Ngay cả ở phía đông bắc, tại khu vực Kharkov, dù chiếm lại được nhiều lãnh thổ, thiệt hại của Kiev có thể cũng rất khủng khiếp. RT dẫn lợi Bộ Quốc phòng Nga cho biết thương vong của Ukraine trong 5 ngày phản công đã lên tới hơn 12.000 người.

Vào hôm 11/9, phát ngôn viên Bộ Quốc phòng Nga, Trung tướng Igor Konashenkov cho biết hơn 4.000 binh sĩ Ukraine đã thiệt mạng và 8.000 người khác bị thương trong khoảng thời gian từ ngày 6/9 đến 10/9.

Moscow chắc chắn đã biết

Không rõ liệu sự rút lui chóng vánh của Nga tại khu vực Kharkov là có mục đích hay sai lầm do chủ quan, khinh địch và hạn chế về nhân lực, tuy nhiên có thể khẳng định chắc chắn rằng Moscow biết trước sẽ có một đợt phản công.

Nga là một cường quốc về ngành công nghiệp vũ trụ, và số lượng vệ tinh do thám của nước này là không hề ít. Ngoài ra, Nga còn vận hành nhiều loại máy bay không người lái, máy bay trinh sát và gần như kiểm soát hoàn toàn bầu trời của Ukraine. 

Ngoài những dữ liệu về hình ảnh, Moscow còn có được thông tin từ lực lượng tình báo cũng như những tuyên bố suốt hàng tháng trời về một cuộc phản công quy mô lớn của Ukraine.

Để chuẩn bị cho một cuộc phản công, Ukraine sẽ phải tập hợp hàng chục nghìn binh lính và khí tài quân sự. Chắc chắn rằng vệ tinh, máy bay không người lái hay tình báo, trinh sát của Nga sẽ nắm được phần nào thông tin.

Thế nhưng, Moscow vẫn giữ lực lượng phòng thủ mỏng tại khu vực Kharkov, đồng thời chỉ sử dụng viện binh để hỗ trợ hoạt động rút lui. Nga rút lui với tốc độ rất nhanh, và không có nhiều thiệt hại về sinh mạng. Ông Petro Kuzyk, chỉ huy lực lượng Svoba tham gia và cuộc phản công của Ukraine, cho biết Nga rút chạy nhanh như "vận động viên Olympic".

Tổng thống Chechnya Kadyrov cho biết ban lãnh đạo của Nga đã mắc một số "sai lầm và buộc phải rời khỏi Izyum, Kupyansk, Balakleya để tránh thiệt hại về người".

Tuy nhiên, nhà lãnh đạo Chechnya cũng hứa sẽ "lấy lại những thị trấn này" và tuyên bố một cách bí ẩn rằng "những người lính Chechen được đào tạo đặc biệt cho công việc này đã có mặt tại chiến trường".

Việc Nga rút chạy nhanh chóng khỏi Kharkov cũng có thể do thiếu nhân lực. Theo ông Scott Ritter, cựu sĩ quan tình báo của Thủy quân lục chiến Mỹ, người từng đóng vai trò trưởng đoàn thanh tra vũ khí của Liên Hợp Quốc tại Iraq và là nhà phân tích quân sự trên trang RT và Sputnik của Nga, phía Moscow đang chiến đấu với bất lợi khổng lồ về quân số.

Nga chỉ huy động 200.000 binh sĩ, bao gồm cả quân chính quy cũng như dân quân của hai nước cộng hòa ly khai. Trong khi đó, quân đội Ukraine có tới 260.000 binh sĩ chuyên nghiệp và 600.000 quân dự bị. 

Mặc dù Moscow đã đạt được những thành công trong những tháng đầu của cuộc chiến, Ukraine cũng đã nhanh chóng tìm cách thích nghi, đồng thời nhận được sự hỗ trợ lên tới hàng chục tỷ USD của phương Tây.

Không chỉ có vũ khí, quân đội của Ukraine còn được một số nước NATO đào tạo, cũng như có được sự trợ giúp bằng thông tin tình báo của Mỹ. Tờ New York Times cho biết Ukraine và Mỹ đã tăng cường chia sẻ thông tin tình báo để chuẩn bị cho đợt phản công tại Kharkov. Có thể những thông tin này đã giúp Kiev chớp lấy thời cơ, đánh đúng vào điểm yếu của Nga.

Tấn công cơ sở hạ tầng

Một dấu hỏi lớn nữa là việc Nga không tấn công mạnh vào cơ sở hạ tầng của Ukraine ngay từ đầu cuộc xung đột.

Vụ tấn công vào nhiều nhà máy điện, nước và hệ thống giao thông hôm 11/9, hơn 6 tháng sau khi xung đột diễn ra, chứng minh rằng Nga hoàn toàn có khả năng làm tê liệt cơ sở hạ tầng của Ukraine. 

Ukraine cáo buộc Nga tấn công bằng tên lửa hành trình và pháo khiến Kharkov mất điện trên diện rộng, hệ thống tàu điện ngầm phải ngừng hoạt động. Tình trạng mất điện xảy ra trên nhiều vùng lãnh thổ của Ukraine, ảnh hưởng lớn tới đường sắt, tuyến đường huyết mạch trong việc vận chuyển vũ khí.

Điều kỳ lạ là tại sao Nga không nhắm tới cơ sở hạ tầng Ukraine ngay từ những ngày đầu tiên để ngăn cản phương Tây liên tục gửi tới Ukraine hàng chục tỷ USD vũ khí, giúp Kiev mở chiến dịch phản công lớn, giành lại diện tích lãnh thổ lớn, đẩy Nga vào thế bị động?

Một cái bẫy?

Ông Scott Ritter cho biết trên Telegram rằng cuộc phản công theo hướng Kherson đã thất bại, còn ở hướng Kharkov dường như đang trở thành một cái bẫy, khi lực lượng Ukraine bị dàn mỏng và có thể bị tiêu diệt.

Quan điểm về tình hình chiến trường tại khu vực Kharkov của ông Ritter, một người có quan điểm nghiêng về phía Nga lại đồng nhất một cách bất ngờ với Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Ukraine.

Ông Ritter dự đoán rằng mặc dù Ukraine sẽ có được những thành công, chẳng hạn như sĩ khí và sự ủng hộ của phương Tây, kết cục vẫn sẽ là chiến thắng giành cho Nga. Trong khi Moscow bảo toàn lực lượng, Ukraine đang chịu tổn thất lớn về nhân lực.

Theo tờ Financial Times, tác động đến chiến lược của cuộc phản công vẫn chưa rõ ràng, ngoài việc giải phóng khu vực rộng lớn với mật độ dân cư dày và tăng cường sĩ khí cho binh sĩ Ukraine.

Ông Reznikov cho biết: “Sự phát triển của chiến dịch này đã tốt hơn chúng tôi mong đợi và Bộ tổng tham mưu sẽ có những thay đổi kế hoạch một cách phù hợp".

Ông Mark Galeotti, một nhà phân tích quân sự và nhà quan sát Điện Kremlin kỳ cựu, cảnh báo rằng: "Không bao giờ được giá thấp người Nga, kể cả khi họ trông có vẻ giống như một đội quân trong phim hài".