Mỹ ngày càng kiểm soát gắt gao, liệu TikTok có trở thành nạn nhân như Huawei?

Đầu tháng 7, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo công khai tuyên bố chính phủ Mỹ đang "cân nhắc cấm" các ứng dụng mạng xã hội Trung Quốc, đáng chú ý có TikTok, vì lo ngại an ninh quốc gia. Năm ngoái, Huawei bị đưa vào danh sách đen cũng vì lí do tương tự.

Tuy nhiên, tại sao một ứng dụng mạng xã hội như TikTok lại phải đối mặt với thái độ giám sát và nghi ngờ như đối với một nhà sản xuất thiết bị viễn thông toàn cầu như Huawei? Hơn nữa, một lệnh cấm tương tự như Huawei sẽ có tác động như thế nào với TikTok?

Với một số người, đáp án cho câu hỏi đầu tiên nằm ở vấn đề chính trị, Nikkei Asian Review cho biết.

"Chúng ta đang ở trong một môi trường mà Trung Quốc bị đối xử như một thực thể liền khối. Bên trong khối đó, các công ty công nghệ Trung Quốc cũng bị đối đãi y như nhau", bà Samm Sacks - thành viên cấp cao tại Trung tâm Trung Quốc Tsai của Trường Luật Yale kiêm chuyên gia chính sách an ninh mạng tại viện chính sách New America (trụ sở tại Washington D.C), cho hay.

Theo bà Sacks, TikTok và Huawei là "hai công ty hoàn toàn khác nhau về phân khúc thị trường, văn hóa, cơ cấu sở hữu và dấu ấn ở nước ngoài". Tuy nhiên, một điểm chung giữa hai công ty là thành công trên toàn cầu và đây chính là lí do Washington nhắm đến TikTok, bà Sacks nhận định.

"Huawei và TikTok là hai hãng công nghệ Trung Quốc duy nhất thực sự thành công bên ngoài hệ sinh thái công nghệ tương đối khép kín của Trung Quốc và sau đó trở thành hai thương hiệu toàn cầu, có nhu cầu vững chắc trên toàn thế giới", vị chuyên gia của viện chính sách New America lí giải.

Đến tháng 4, TikTok cùng với Douyin (phiên bản tại Trung Quốc) đã có hơn 2 tỉ lượt tải xuống trên toàn cầu, theo Sensor Tower. Mỹ có hơn 180 triệu lượt tải xuống từ trước cho đến nay và chiếm hơn 10% tổng số người dùng đang hoạt động bên ngoài Trung Quốc của TikTok, chỉ xếp sau Ấn Độ và Indonesia.

Tương tự Huawei, TikTok cũng bị đặt câu hỏi về mối quan hệ với Bắc Kinh trong quá trình hoạt động và ra quyết định của ứng dụng này. Các nhà lập pháp Mỹ chỉ ra rằng ByteDance - chủ sở hữu TikTok, có thể bị buộc phải chia sẻ dữ liệu người dùng với chính phủ Trung Quốc.

Đối với một số người, tầm ảnh hưởng toàn cầu kết hợp với mối quan hệ được cho là có ràng buộc với chính quyền Bắc Kinh khiến TikTok trở thành mối đe dọa an ninh quốc gia như Huawei.

"TikTok không thể tự mình mở rộng phạm vi ảnh hưởng ra khỏi nhóm đối tượng thanh thiếu niên, tuy nhiên chỉ còn là vấn đề thời gian trước khi một ứng dụng Trung Quốc khác có sức hấp dẫn lớn hơn tấn công thị trường Mỹ và Liên minh châu Âu (EU)", bà Claudia Biancotti - chuyên gia kinh tế cấp cao tại Bộ phận Kinh tế và Quan hệ Quốc tế thuộc Ngân hàng Trung ương Italy, nhận định.

"Nếu được đón nhận rộng rãi, một ứng dụng như vậy có thể trở thành vấn đề đáng lo ngại tầm cỡ Huawei nếu chính phủ Trung Quốc yêu cầu tiếp cận dữ liệu của phương Tây", bà Biancotti nói tiếp.

Theo Nikkei, ByteDance và TikTok đều khẳng định toàn bộ dữ liệu của họ được lưu trữ ở Mỹ và Singapore, đồng thời hoạt động tại Mỹ không thuộc thẩm quyền quản lí của Trung Quốc.

"TikTok được lãnh đạo bởi một CEO người Mỹ, với hàng trăm nhân viên và nhà lãnh đạo chủ chốt về an toàn, bảo mật, sản phẩm và chính sách công ngay tại Mỹ. Chúng tôi không có ưu tiên nào cao hơn việc quảng bá trải nghiệm ứng dụng an toàn và bảo mật cho người dùng", TikTok cho hay trong một tuyên bố.

TikTok cũng đã cố gắng thể hiện cam kết bảo vệ người dùng thời gian gần đây. Đầu tháng này, khi Bắc Kinh áp dụng luật an ninh quốc gia với Hong Kong và cho phép cảnh sát thu thập dữ liệu người dùng từ các nhà cung cấp dịch vụ mạng, TikTok đã trở thành ông lớn công nghệ toàn cầu đầu tiên chấm dứt dịch vụ ở đặc khu hành chính này.

Tuy nhiên tại Mỹ, thái độ ngờ vực vẫn còn, dù chưa rõ Washington sẽ cấm TikTok như thế nào. Khác với Huawei - một công ty mà Mỹ có thể trừng phạt bằng danh sách đen thương mại, cấm một ứng dụng sẽ khó khăn hơn nhiều, một số chuyên gia an ninh mạng nói.

Một phương án mà chính quyền ông Trump có thể sử dụng là buộc ByteDance thoái vốn khỏi TikTok.

ByteDance mua lại công ty Mỹ - Trung mang tên Musical.ly vào năm 2018 rồi sau đó công ty này trở thành một phần của TikTok. Dù thỏa thuận diễn ra thuận lợi vào năm 2018, vài tháng trước, Ủy ban Đầu tư Nước ngoài Mỹ (CFIUS) đã tiến hành đánh giá an ninh quốc gia đối với thương vụ này.

Trước đó, CFIUS đã buộc công ty Kunlun Tech (trụ sở tại Bắc Kinh) bán Grindr - ứng dụng hẹn hò lớn nhất thế giới của cộng đồng LGBTQ, sau khi coi quyền sở hữu của công ty Trung Quốc này gây ra mối đe dọa an ninh quốc gia. Nếu CFIUS cũng xác định thỏa thuận mua lại của ByteDance gây ra rủi ro tương tự, ông lớn công nghệ này có thể sẽ bị buộc phải bán TikTok.

Một phương án khác là Mỹ có thể ban hành một lệnh hành pháp yêu cầu tất cả nhà cung cấp dịch vụ mạng chặn ứng dụng Trung Quốc, tương tự như cách "Tường lửa Khổng lồ" của Trung Quốc chặn ứng dụng nước ngoài.

Bà Samm Sacks của viện New America cho rằng nếu chính quyền ông Trump chọn phương án này, tất cả đều đã nằm trong dự tính của phía Trung Quốc và bước đi đó cũng phần nào mâu thuẫn với chính sách tự do Internet của Mỹ.

Ngoài ra, Nhà Trắng cũng đang cân nhắc thêm ByteDance vào danh sách đen thương mại cùng Huawei, hãng tin Financial Times đưa tin.

Nikkei cho biết, bất kì lệnh cấm nào từ Washington cũng có thể gây thiệt hại nghiêm trọng cho TikTok và ByteDance sau khi công ty Trung Quốc này đánh mất một nguồn thu lớn khác là Ấn Độ, nguyên nhân là do cuộc đụng độ chết người ở biên giới Trung - Ấn hồi giữa tháng 6.

Trong quí II/2020, người dùng Mỹ chiếm gần 60% lượng chi tiêu trong ứng dụng TikTok, tương đương gần 20 tỉ USD. Ngoài ra, doanh nghiệp Mỹ, đặc biệt là các công ty lớn, lại càng ngần ngại quảng cáo trên nền tảng TikTok for Business của TikTok do lo sợ các lệnh cấm tiềm năng từ Washington.