Hợp tác xã (Co-operative) là gì? HTX hoạt động theo những nguyên tắc nào?

Hình minh họa. Nguồn: lacooperative

Khái niệm Hợp tác xã (Co-operative)

Hợp tác xã trong tiếng Anh gọi là Co-operative. 

Theo Luật Hợp tác xã 2003, "Hợp tác xã (HTX) là tổ chức kinh tế tập thể do các cá nhân, hộ gia đình, pháp nhân (sau đây gọi chung là xã viên) có nhu cầu, lợi ích chung, tự nguyện góp vốn, góp sức lập ra để phát huy sức mạnh tập thể của từng xã viên tham gia hợp tác xã, cùng giúp nhau thực hiện có hiệu quả các hoạt động sản xuất, kinh doanh và nâng cao đời sống vật chất, tinh thần, góp phần phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. 

Hợp tác xã hoạt động như một loại hình doanh nghiệp, có tư cách pháp nhân, tự chủ, tự chịu trách nhiệm về các nghĩa vụ tài chính trong phạm vi vốn điều lệ, vốn tích lũy và các nguồn vốn khác của hợp tác xã theo qui định của pháp luật". 

Theo Luật Hợp tác xã 2012, khái niệm này đã được thay đổi như sau: "Hợp tác xã là tổ chức kinh tế tập thể, đồng sở hữu, có tư cách pháp nhân, do ít nhất 07 thành viên tự nguyện thành lập và hợp tác tương trợ lẫn nhau trong hoạt động sản xuất, kinh doanh, tạo việc làm nhằm đáp ứng nhu cầu chung của thành viên, trên cơ sở tự chủ, tự chịu trách nhiệm, bình đẳng và dân chủ trong quản lí hợp tác xã.

Liên hiệp hợp tác xã là tổ chức kinh tế tập thể, đồng sở hữu, có tư cách pháp nhân, do ít nhất 04 hợp tác xã tự nguyện thành lập và hợp tác tương trợ lẫn nhau trong hoạt động sản xuất, kinh doanh nhằm đáp ứng nhu cầu chung của hợp tác xã thành viên, trên cơ sở tự chủ, tự chịu trách nhiệm, bình đẳng và dân chủ trong quản lí Liên hiệp hợp tác xã".

Như vậy, khái niệm "HTX hoạt động như một loại hình doanh nghiệp" đã không còn trong Luật Hợp tác xã 2012, tuy nhiên về bản chất nhiều người cho rằng vẫn nên giữ lại quan điểm này vì thực chất hợp tác xã hoạt động như một loại hình doanh nghiệp đặc thù, cần được bảo đảm hoạt động bình đẳng với mọi loại hình doanh nghiệp khác và có quyền kinh doanh một số ngành nghề mà pháp luật không cấm.

Ngoài ra, hợp tác xã còn được định nghĩa là "một hiệp hội tự trị của những người đoàn kết tự nguyện để đáp ứng nhu cầu chung của kinh tế, xã hội và văn hóa và nguyện vọng thông qua các doanh nghiệp đồng sở hữu và kiểm soát dân chủ". (Theo Liên minh quốc tế hợp tác xã)

Nguyên tắc tổ chức và hoạt động của hợp tác xã

Có thể và cần khẳng định, để HTX có cơ hội tồn tại và có thể phát triển, các nguyên tắc tổ chức và hoạt động sau đây cần được tôn trọng thực sự trong đời sống của mỗi HTX:

- Nguyên tắc thứ nhất, tự nguyện: mọi cá nhân, hộ gia đình, pháp nhân có đủ điều kiện và tán thành Điều lệ HTX đều có quyền gia nhập hợp tác xã.

- Nguyên tắc thứ hai, dân chủ, bình đẳng và công khai: xã viên có quyền tham gia quản lí, kiểm tra, giám sát HTX và có quyền ngang nhau trong biểu quyết; thực hiện công khai phương hướng sản xuất, kinh doanh, tài chính, phân phối và những vấn đề khác.

- Nguyên tắc thứ ba, tự chủ, tự chịu trách nhiệm và cùng có lợi: HTX tự chủ và tự chịu trách nhiệm về kết quả hoạt động sản xuất, kinh doanh; tự quyết định về phân phối thu nhập.

- Nguyên tắc thứ tư, cùng có lợi: sau khi thực hiện xong nghĩa vụ nộp thuế và trang trải các chi phí, lãi được trích một phần vào các quĩ của HTX; một phần chia theo vốn góp và công sức đóng góp của xã viên; phần còn lại chia cho xã viên theo mức độ sử dụng dịch vụ của HTX.

- Nguyên tắc thứ năm, hợp tác và phát triển cộng đồng: xã viên phải có ý thức phát huy tinh thần xây dựng tập thể và hợp tác với nhau trong HTX, trong cộng đồng xã hội; hợp tác giữa các HTX trong nước và ngoài nước theo qui định của pháp luật.

(Theo Giáo trình Quản trị Kinh doanh, NXB Đại học Kinh tế Quốc dân)