CIEM: Kinh doanh nền tảng như Grab, Be... đóng góp khoảng 10% GDP của Việt Nam

Sáng ngày 19/2, Viện nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) tổ chức Hội thảo “Phát triển kinh doanh nền tảng: Động lực cho tăng trưởng kinh tế số Việt Nam” nhằm thảo luận về vai trò, cơ hội và thách thức trong phát triển kinh tế nền tảng; đồng thời thảo luận về định hướng phát triển và khung khổ chính sách, pháp luật thúc đẩy kinh tế số, kinh tế nền tảng ở Việt Nam.

Theo TS. Nguyễn Minh Thảo, Trưởng ban, Ban Nghiên cứu môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh, CIEM, chuyển đổi số và ứng dụng số đang trở thành xu hướng trong phát triển kinh tế. Trong đó, kinh doanh nền tảng (Platform) là một mô hình kinh doanh mới, phát triển dựa trên công nghệ số, dữ liệu và hỗ trợ nền tảng, qua đó nâng cao hiệu quả và giảm chi phí.

Vì thế, kinh tế nền tảng đang là ưu tiên của các Chính phủ trên toàn cầu, trong đó có Việt Nam. Chỉ trong khoảng thời gian ngắn, nhất là từ khi đại dịch Covid-19 bùng phát, tại Việt Nam đã chứng kiến sự nổi lên mạnh mẽ của rất nhiều ứng dụng nền tảng số, đặc biệt trong lĩnh vực vận tải, bán lẻ, y tế, giáo dục, ngân hàng, tài chính,...

Dẫn chứng, bà Thảo cho biết, hai năm gần đây, Việt Nam liên tục được các tổ chức quốc tế đánh giá là quốc gia có tốc độ phát triển kinh tế số nhanh nhất khu vực Đông Nam Á. Cụ thể, doanh thu thương mại điện tử thuộc nhóm nước có tốc độ tăng trưởng hàng đầu thế giới; quy mô thị trường gọi xe mở rộng nhanh chóng; thị trường giao đồ ăn trực tuyến xếp thứ 3 trong khu vực Đông Nam Á (năm 2023).

Đồng thời, Việt Nam cũng được ghi nhận là thị trường tiềm năng nuôi dưỡng và phát triển doanh nghiệp công nghệ số. Theo số liệu của Bộ Thông tin và Truyền thông, hiện có 50.350 doanh nghiệp công nghệ số đang hoạt động, cao hơn mục tiêu 48.000 doanh nghiệp của Chính phủ.

“Sự tăng trưởng nhanh về doanh nghiệp công nghệ số tạo nền tảng mở rộng và phát triển các dịch vụ kinh doanh số, trong đó có các dịch vụ nền tảng”, bà Thảo nêu rõ.

Báo cáo Kết quả nghiên cứu về tác động của kinh doanh nền tảng tới nền kinh tế của CIEM, bà Thảo cho biết tỷ trọng giá trị tăng thêm của kinh tế số trong GDP các năm từ 2020 - 2023 lần lượt là 12,66%, 12,88% 12,63% và 12,33%.

Sang tới nửa đầu năm 2024, tỷ trọng giá trị tăng thêm của kinh tế số đạt 18,3%, vượt cao hơn tỷ lệ trung bình giai đoạn 2020 - 2023. Đây sẽ là động lực để Việt Nam thực hiện mục tiêu về tăng trưởng cao và phát triển bền vững trong thời gian tới.

Đáng chú ý, trên thị trường Việt Nam đã xuất hiện nhiều hoạt động kinh doanh nền tảng (Platform). Ngành này đóng góp khoảng 10% trong tổng sản phẩm trong nước (GDP). Riêng kinh doanh nền tảng trong lĩnh vực vận tải chiếm 16,8% giá trị tăng thêm của ngành nền tảng, tương đương 1,7% GDP của nền kinh tế (năm 2022).

Đặc biệt, đối với hai vùng trọng điểm phát triển của Việt Nam là vùng đồng bằng sông Hồng và vùng Đông Nam Bộ, dịch vụ kinh doanh nền tảng trong lĩnh vực giao thông vận tải đã đóng góp tương ứng lần lượt là 2,7% và 2,3% tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) của hai vùng này.

Cùng với đó, kinh doanh Platform phát triển sẽ kéo theo tăng trưởng của các ngành cung ứng đồng thời cũng là ngành có mức độ quan trọng khi là nguồn cung sản phẩm dịch vụ cho nền kinh tế. Sản phẩm cuối cùng của các ngành nền tảng lan tỏa đến giá trị tăng thêm và thu nhập của nền kinh tế lần lượt ở mức 1,230 và 1,294. Cả hai hệ số lan tỏa này đều cao hơn mức trung bình của nền kinh tế (là 1).

Cụ thể, với 1 tỷ USD tăng thêm về sản phẩm cuối cùng của ngành nền tảng sẽ tác động tới nền kinh tế theo cấp số nhân. Cụ thể, làm tăng sản lượng của toàn nền kinh tế lên 2,754 tỷ USD; kích thích giá trị tăng thêm của nền kinh tế là 1,1918 tỷ USD; tạo ra 93.734 cơ hội việc làm; và tăng thu nhập của người lao động trong nền kinh tế thêm 0,7326 tỷ USD.

Đóng góp vào mục tiêu tăng trưởng GDP 8% 

Phân tích trường hợp điển hình về phát triển kinh doanh nền tảng, ví dụ như Grab trong lĩnh vực vận tải, bà Thảo cho biết, năm 2022, Grab đóng góp 7,8% về giá trị tăng thêm đối với ngành nền tảng lĩnh vực vận tải; 1,31% giá trị tăng thêm của ngành nền tảng và 0,13% trong GDP của nền kinh tế. 

Đáng chú ý là, Grab đã đóng góp khoảng 0,23% GRDP của vùng Đồng bằng sông Hồng (trong đó có Hà Nội); 0,17% GRDP của vùng Đông Nam Bộ (trong đó có TP HCM). Kết quả này cho thấy Grab đã đóng góp có ý nghĩa cho các cực tăng trưởng quan trọng của nền kinh tế.

"Kết quả này cho thấy Grab đã đóng góp có ý nghĩa cho các cực tăng trưởng quan trọng của nền kinh tế", bà Thảo nhìn nhận.

Không chỉ vậy, với sự phát triển nhanh chóng của các nền tảng đã tạo động lực khuyến khích các doanh nghiệp kinh doanh truyền thống đổi mới tư duy kinh doanh, nâng cao năng lực nội tại để gia tăng sức cạnh tranh, thích ứng với xu hướng mới.

Đồng thời, sự xuất hiện của kinh doanh nền tảng đã thúc đẩy các cơ quan hoạch định chính sách nghiên cứu, nhanh chóng hoàn thiện khung khổ pháp lý nhằm quản trị linh hoạt, kịp thời nhưng vẫn đảm bảo khuyến khích sự sáng tạo đối với xu hướng phát triển mới, mô hình kinh doanh mới; qua đó khai thác hiệu quả lợi ích của các xu hướng và mô hình kinh doanh này.

Bà Thảo cho rằng, với những cơ sở vững chắc đã tạo ra trong hơn 10 năm qua, và với ưu thế về công nghệ, kinh tế số nói chung và kinh tế nền tảng nói riêng sẽ tiếp tục là ngành chủ chốt đóng góp vào việc đạt mục tiêu tăng trưởng GDP 8% trong năm 2025, và hai con số trong những năm tiếp theo.

Theo đó, để tạo động lực phát triển mạnh mẽ các dịch vụ kinh doanh nền tảng và kinh tế số, hệ thống chính sách và pháp luật về kinh tế số, trong đó có thương mại điện tử cần hướng tới hỗ trợ doanh nghiệp, giảm thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian cấp phép các sản phẩm, dịch vụ công nghệ mới,...

"Cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (regulatory sandbox) là một khuyến nghị luôn được đề xuất khi bàn đến khung khổ chính sách cho công nghệ và đột phá", bà Thảo nêu rõ.