Thị trường dầu - 'Sàn đấu' để các đồng tiền chống lại sự thống trị của USD
Kế hoạch giao dịch những đồng tiền khác gặp khó khăn
Indonesia vừa đưa ra một bước đi về trái phiếu bất thường nhằm chống lại việc chảy máu ngoại tệ. Trong cuối tháng 10, công ty dầu khí quốc gia Pertamina yêu cầu các nhà cung cấp dầu diesel và dầu thô ngừng tính theo USD, thay vào đó thanh toán bằng đồng rupi, hoặc chuyển sang euro, Nhân dân tệ, đồng yen Nhật hay đồng riyal của Saudi.
Indonesia hy vọng có nhiều nhà cung cấp sẽ chuyển sang đồng rupi để giảm áp lực lên đồng tiền này, vừa rớt giá xuống mức thấp 20 năm so với đồng USD. Nhưng thậm chí khi chuyển sang euro và những đồng tiền khác cũng tốt bởi USD tăng giá mạnh nhất trong năm nay.
 |
| Đồng USD vẫn đang thống trị và các quốc gia đang cố gắng chống lại diều đó |
Giá dầu thô Brent tham chiếu, thống trị bởi USD, tăng lên 17% so với năm trước nhưng theo đồng rupi, nó tăng hơn 31% bởi sự trượt giá của đồng Indonesia này.
Tương tự, đồng rupee của Ấn Độ chạm mức thấp nhất so với đồng USD.
Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi gần đây đưa ra lời mời gọi mạnh mẽ đến các nhà sản xuất dầu Trung Đông nhằm xem xét thanh toán bằng đồng rupee cho lượng dầu xuất khẩu sang Ấn Độ.
Trong cuộc họp giữa tháng 10 ở New Delhi với Bộ trưởng Bộ Năng lượng Saudi Khalid Al-Falih và CEO Công ty Abu Dhabi National Oil của UAE, Sultan Ahmed Al Jaber, Modi tranh luận rằng mua dầu thô bằng đồng rupee sẽ giúp giảm áp lực lên sự thiếu hụt tài chính của Ấn Độ, ngày càng tệ hơn bởi giá dầu tăng và sự giảm giá mạnh đồng rupee.
Lập luận của Modi khá hấp dẫn từ góc nhìn của Ấn Độ và những nhà nhập khẩu khác. Nhưng cách thức vị khách mời Bộ trưởng Bộ Năng lượng Saudi phản ứng với lời đề nghị vẫn không rõ.
Không có gì cho thấy Riyadh và những nhà nhập khẩu khác sẽ nhanh chóng chuyển sang đồng rupee. Và trong khi các nhà cung cấp của Indonesia phải chọn đồng tiền được đề nghị thay thế cho đồng USD, họ có vẻ như sẽ chuyển chi phí rủi ro chuyển đổi ngoại tệ sang Pertamina với mức giá cao hơn.
Hai cú đập từ giá dầu thô tăng cao và sức mua giảm bởi giảm giá đồng tiền đang được cảm nhận sâu sắc trong các nền kinh tế mới nổi phụ thuộc mạnh vào nhập khẩu dầu.
Với việc Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) khả năng tiếp tục tăng lãi suất và không nhiều chiều đi xuống đối với giá dầu thô giữa căng thẳng địa chính trị và cân bằng cầu – cung chặt, Indonesia và những nước nhập siêu khác có ít hy vọng trong việc giảm căng thẳng chi phí nhập khẩu tăng nhanh đối với dầu thô và các sản phẩm tinh luyện.
Trung Quốc, quốc gia nhập khẩu dầu thô lớn nhất thế giới, thấy rằng đồng tiền của họ, nhân dân tệ, giảm xuống mức thấp 21 tháng vào tháng 10 so với đồng USD khi có những lo ngại về tăng trưởng kinh tế.
Những quốc gia châu Á nhỏ hơn khác, từ Pakistan đến Philippines và Sri Lanka, cũng gặp khó khăn với đồng tiền yếu và chi phí nhập khẩu dầu lạm phát, như ở Ấn Độ, nơi đồng rupee giờ đang ở mức thấp nhất toàn thời gian so với đồng USD và giá dầu tăng 38% trong năm nay.
Đồng USD và giá dầu thô trong trước giờ vẫn tương quan nghịch với nhau, điều này có xu hướng làm giảm bớt ảnh hưởng của giá dầu cao cho người tiêu dùng, nhưng mối quan hệ đó đôi khi cũng bị phá vỡ, ví dụ như trong vài tháng qua.
Những nỗ lực lật đổ đồng USD trong thương mại dầu cũng bắt đầu có đà tăng trưởng trong những năm gần đây, và không chỉ ngoài những lo ngại về sàn giao dịch ngoại tệ.
Căng thẳng địa chính trị và mong ước chung của các quốc gia này trong việc kết thúc những điều đang diễn ra như sự bá chủ của Mỹ đối với thị trường dầu mỏ cũng làm giảm đi sự thống trị của đồng USD trong vài năm qua.
Iran chấp nhận đồng USD, rupee, JPY và chiến thắng trong những thương vụ dầu thô sang Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật bản và Hàn Quốc trong suốt vòng cuối của lệnh trừng phạt hạt nhân đa phương chống lại Tehran trong giai đoạn 2011-15, khóa chặt nước này ra khỏi hệ thống thanh toán đồng USD. Iran và những người mua của họ đang xem xét khắc phục tương tự khi những lệnh cấm mới của Mỹ chống lại ngành dầu mỏ và vận tải biển có hiệu lực từ 5/11.
Nga và Trung Quốc, cả hai đều kiên định trong việc thay thế đồng USD trong các đồng tiền dự trữ của thế giới, kí 2 hợp đồng lớn về cung cấp khí tự nhiên trong 30 năm trong năm 2014 bao gồm thanh toán bằng CHN và RUB. Trung Quốc trả một số trong dầu nhập khẩu từ Nga bằng đồng nhân dân tệ.
Khi Trung Quốc tung ra hợp đồng tương lai dầu thô trên sàn giao dịch Thượng Hải vào tháng 3 năm nay, nó được thống trị bởi đồng nhân dân tệ (CHN), từ chối các gợi ý của chuyên gia thị trường trong việc định giá bằng đồng USD để tăng cơ hội trở thành giá tham chiếu của vùng.
Bước đi này phù hợp với sự thúc đẩy của Bắc Kinh trong việc quốc tế hóa đồng CHN và được xem là chỉ báo của Trung Quốc gây áp lực lên Saudi Arabia, và có thể là những nhà cung cấp dầu thô lớn khác ở Trung Đông để chấp nhận thanh toán bằng CHN.
Hợp đồng tương lai dầu thô Thượng Hải có được thành công nhiều mặt; tuy nhiên việc chấp nhận nó như một tham chiếu vẫn là một giấc mơ xa vời.
Venezuela, một nhà sản xuất của OPEC đối chọi với lạm phát đang bùng nổ và giảm giá tiền tệ, vẫn luôn cố gắng nhưng không thành công kể từ tháng 12 trong việc thuyết phục những người mua châu Á thanh toán bằng đồng “Petro”, đồng tiền được hỗ trợ bởi dự trữ dầu của chính quốc gia này.
Đối với những nhà sản xuất dầu thô Trung Đông, phụ thuộc nặng nề vào doanh số dầu, việc tránh xa giá đồng USD và hệ thống thanh toán của 7 thập niên qua là rất rủi ro.
Theo thỏa thuận năm 1973 với Washington, Saudi Arabia hứa sẽ định giá dầu của họ theo đồng USD, ngược lại sẽ nhận được các thiết bị quân sự Mỹ và đảm bảo an ninh. Saudi Arabia, UAE, Kuwait, Qatar và Oman, những thành viên giàu dầu của Hiệp hội Hợp tác Vùng Vịnh, cũng khóa chặt đồng tiền của họ với USD.
Lệnh trừng phạt sắp tới của Mỹ chống lại Iran cũng thúc đẩy Liên minh Châu Âu xem xét thanh toán ở quốc gia này bằng euro. Mặc dù điều đó sẽ vượt qua hệ thống tài chính của Mỹ, các công ty châu Âu được dự đoán sẽ tránh kinh doanh với Iran bởi nỗi sợ thu hút lệnh trừng phạt từ Mỹ. Điều đó tạo ra tình huống khó khăn cho cho đồng euro trở thành một thách thức đáng kể đối với đồng USD trong thế giới dầu.
Dầu thô là hàng hóa toàn cầu, giao dịch tốt nhất bằng đồng tiền có thể được chuyển đổi toàn bộ. Trong khi USD có những đối thủ về mặt đó, môi trường của thị trường dầu đều dựa trên USD, với các hợp đồng tương lai dầu thô tham chiếu ở các sàn giao dịch ở Dubai, London và New York giao dịch và dàn xếp bằng đồng USD. Việc tách biệt giữa điều tra giá và đồng tiền thanh toán có nghĩa là buộc người bán và người mua gặp rủi ro trong tỷ giá ngoại tệ.
Nếu đồng tiền thay thế không thể chuyển đổi toàn bộ, như rupee hay rupiah, những nhà cung cấp chấp nhận nó sẽ cần phải tham gia một hệ thống trao đổi, sử dụng đồng tiền của người mua để mua hàng từ đất nước đó. Một Iran phải chịu lệnh cấm sẽ đồng ý thỏa thuận như vậy, nhưng các bạn bè vùng Trung Đông không phải chịu áp lực như vậy.
Mặc dù rất khó để tưởng tượng ra cảnh thị trường đồng nhất dựa trên đồng USD chuyển sang những đồng tiền khác nhanh chóng, áp lực thay đổi sẽ không đi đâu mất, đặc biệt là từ các quốc gia với nhu cầu nhập khẩu dầu ngày càng tăng và thâm hụt tài chính đang gia tăng, cũng như những quốc gia có quan hệ khó khăn với Washington. Sự thống trị của đồng USD sẽ không sụp đổ. Nhưng nó bắt đầu sứt mẻ.
