Thêm nhiều mặt hàng gỗ xuất khẩu ẩn chứa rủi ro về gian lận thương mại

Báo cáo “Việt Nam xuất nhập khẩu gỗ và sản phẩm gỗ năm 2020: Thực trạng 2020 và xu hướng 2021” của Nhóm nghiên cứu gồm các Hiệp hội VIFOREST, FPA Bình Định, HAWA, BIFA và Tổ chức Forest Trends cho biết năm 2020, ngành gỗ vẫn giữ được nhịp độ hoạt động nhập khẩu gỗ và sản phẩm gỗ như năm trước. 

Tuy nhiên, bên cạnh mặt hàng gỗ dán hiện đang bị Chính phủ Mỹ điều tra, một số mặt hàng xuất từ Việt Nam sang Mỹ hiện có ẩn chứa rủi ro về gian lận thương mại, bao gồm ghế ngồi, tủ bếp, bộ phận tủ bếp và ghế sofa.

Theo số liệu thống kê, nhóm gỗ nguyên liệu thô vốn là các mặt hàng nhập khẩu chính như gỗ tròn, gỗ xẻ tiếp tục xu hướng giảm. Trong khi nhóm mặt hàng ván các loại vẫn tăng trưởng mạnh, đặc biệt là nhóm hàng bộ phận đồ gỗ, ghế ngồi tăng rất nhanh.

Cụ thể, xuất khẩu ghế ngồi của Việt Nam năm 2020 đạt 2,67 tỷ USD, tăng 32% so với năm 2019. Ở chiều ngược lại, nhập khẩu ghế ngồi cũng tăng nhanh với mức tăng 28% và đạt 163 triệu USD. Ghế ngồi nhập khẩu chủ yếu đến từ Trung Quốc với giá trị 139,25 triệu USD.

Tương tự, xuất khẩu đồ gỗ trong năm 2020 đạt gần 5,9 tỷ USD, tăng 22%, thì nhập khẩu đạt trên 146,56 triệu USD, tăng tới 97%. Có tới 90% giá trị bộ phận đồ gỗ được nhập từ thị trường Trung Quốc.

Tỷ trọng của ghế ngồi nhập khẩu trong tổng các mặt hàng gỗ và sản phẩm gỗ nhập khẩu vào Việt Nam, từ mức 5% vào năm 2019 lên 6,4% trong năm 2020. Tỷ trọng của đồ gỗ nhập khẩu tăng từ 4,9% vào năm 2019 lên 7,4% năm 2020.

Theo báo cáo, rủi ro trong gian lận thương mại xuất hiện khi lượng và kim ngạch xuất khẩu và kim ngạch nhập khẩu mặt hàng này hoặc bộ phận của mặt hàng này vào Việt Nam tăng.

"Những số liệu này đã chỉ ra các tín hiệu về rủi ro trong lẩn tránh xuất xứ đối với nhóm mặt hàng ghế ngồi và bộ phận đồ gỗ được nhập khẩu vào Việt Nam từ Trung Quốc. 

Đáng chú ý, những tín hiệu rủi ro này mặc dù được các Hiệp hội và doanh nghiệp ngành gỗ Việt chỉ ra rất sớm bên cạnh hàng loạt các giải pháp của các cơ quan chức năng. Nhưng số liệu gia tăng liên tục ở mức tăng trưởng cao của nhóm hàng rủi ro cho thấy thách thức chưa được giải quyết triệt để", nhóm nghiên cứu nhận định.

Bên cạnh đó, ngành gỗ Việt Nam vẫn chưa vượt qua được những trở ngại từ các thị trường lớn như Mỹ, EU… liên quan đến các biện pháp hoặc hành động có khả năng áp đặt lên hàng hóa gỗ và sản phẩm gỗ từ Việt Nam như thuế chống lẩn tránh thuế, thuế chống bán phá giá và thuế chống trợ cấp…

Theo nhóm nghiên cứu, rủi ro trong lẩn tránh xuất xứ đối với một số nhóm mặt hàng nhập khẩu từ Trung Quốc là rất hiện hữu. Rủi ro này hiện đang đem lại những tác động tiêu cực tới hình ảnh và uy tín của ngành gỗ Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Nhiều doanh nghiệp tham gia các hoạt động xuất nhập khẩu, dưới nhiều hình thức khác nhau, bao gồm cả doanh nghiệp nội địa, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài trong các chuỗi cung phức tạp. Đây là những yếu tố tạo khó khăn rất lớn cho các cơ quan quản lý kiểm soát hiệu quả.

"Do đó, các cơ quan quản lý, cộng đồng doanh nghiệp hợp tác với các đối tác cần theo sát tình hình và đưa ra các biện pháp khả thi, nhằm phát hiện, loại trừ các hành vi gian lận thương mại, lẩn tránh xuất xứ ngay từ địa điểm sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp cho đến các cơ quan chức năng địa phương trong suốt chuỗi cung ứng gỗ và sản phẩm gỗ của ngành gỗ", nhóm nghiên cứu kiến nghị.

Số liệu của Tổng cục Lâm nghiệp, Bộ NN&PTNT cho biết giá trị xuất khẩu gỗ và lâm sản tháng 3/2021 ước đạt 1,524 tỷ USD. Lũy kế 3 tháng đầu năm 2021, giá trị xuất khẩu lâm sản ước đạt hơn 3,9 tỷ USD, tăng 41,5% so với cùng kỳ.

Các thị trường xuất khẩu gỗ và lâm sản chính gồm Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc, EU và Hàn Quốc hiện nay chiếm 90% tổng giá trị xuất khẩu gỗ và lâm sản.

Về nhập khẩu, giá trị nhập khẩu gỗ và sản phẩm gỗ tháng 3/2021 ước đạt 227 triệu USD; lũy kế 3 tháng ước đạt 709,6 triệu USD, tăng 31% so cùng kỳ. Như vậy, giá trị xuất siêu lâm sản quý I/2021 ước đạt trên 3,23 tỷ USD, tăng 43,4%.

Các thị trường nhập khẩu gỗ và lâm sản chính là Trung Quốc, Mỹ, Cameroon, Thái Lan, Chile chiếm khoảng 55% tổng giá trị gỗ và lâm sản nhập khẩu 3 tháng qua.

Như vậy, tính chung trong quý I/2021, ngành hàng này đã xuất siêu gần 3,25 tỷ USD tăng 43,4% so với cùng kỳ năm ngoái.