Thế hệ người trẻ 'nằm thẳng' ở Trung Quốc: Chán ngấy với công việc, làm chỉ đủ sống, buông xuôi mặc kệ đời

Hu Ai bị kẹt xe với bố mẹ trong kỳ nghỉ lễ Lao động vào tháng trước, khi cuối cùng cô cũng nhận ra văn hóa làm việc quá giờ của Trung Quốc đã trở nên không thể chịu nổi.

“Sếp gọi điện và yêu cầu tôi phải đi bộ từ đường cao tốc ra ga tàu điện ngầm gần nhất để ngay lập tức tới công ty xử lý công việc đột xuất”, cô gái 33 tuổi nhớ lại. “Đó là lần đầu tiên bố mẹ phát hiện ra công việc của tôi nhọc nhằn như thế nào và điều đó khiến mẹ bật khóc ngay trong xe.”

Trong những tuần sau đó, Hu - người làm việc cho một công ty truyền thông ở Thâm Quyến - đã tìm thấy niềm an ủi qua một phong trào phản kháng trên mạng xã hội trực tuyến, thứ đang càn quét nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, tờ South China Morning Post đưa tin.

Giới trẻ Trung Quốc đang chọn cách làm việc ở mức tối thiểu. Họ chán ngấy trước viễn cảnh tương lai không có ý nghĩa, khi đối mặt với những giờ làm việc đến kiệt sức chỉ để “đốt tiền” cho mua sắm xa xỉ hay cho bất động sản đang tăng giá chóng mặt. Thay vì cố gắng mua nhà, tậu xe hay thậm chí lập gia đình, họ lại từ chối tất cả chỉ để được “nằm thẳng”.

Từ giới văn phòng ở các thành phố nhộn nhịp của Trung Quốc cho đến các sinh viên đại học, một bộ phận đông đảo những người trẻ tuổi tỏ rõ sự thất vọng và sử dụng mạng xã hội cũng như bảng tin trên internet để tuyên bố mình là “giới trẻ nằm thẳng”.

Trên khắp cả nước, những chiếc áo phông in dòng chữ “Thanh niên nằm thằng không làm gì!” đã trở thành mặt hàng bán chạy và chính quyền đang vào cuộc để trấn áp hiện tượng này, với nỗ lo sợ về một thách thức đối với trật tự xã hội và kinh tế đã được thiết lập.

Nguồn gốc của phong trào có thể được bắt nguồn từ một bài đăng trên internet ít người biết đến có tên “nằm thẳng là công bằng”, trong đó một người dùng có tên Kind-Hearted Traveller (tạm dịch: Lữ khách Tốt bụng) đã viện dẫn các nhà triết học Hy Lạp, với kinh nghiệm sống của bản thân bằng cách chỉ tiêu xài khoảng 200 nhân dân tệ (31 USD) một tháng, ăn hai bữa/ngày và không làm việc trong hai năm.

Người này viết: “Tôi có thể ngủ trong thùng của mình để tận hưởng một buổi tắm nắng như Diogenes, hoặc sống trong hang động như Heraclitus và nghĩ về‘ Logos ’.

“Vì chưa bao giờ thực sự có một xu hướng tư tưởng đề cao tính chủ quan của con người ở đất nước này, nên tôi có thể tạo ra nó cho chính mình. Nằm xuống chính là phong trào với tôi là nhà tư tưởng”. Theo tác giả ẩn danh, cuộc sống khiêm nhường này mang lại sự khỏe mạnh về thể chất và tự do về tinh thần.

Mặc dù bài đăng gốc đã bị kiểm duyệt loại bỏ trên internet, nhưng các bản chụp đã lan truyền nhanh chóng trên mạng, làm dấy lên những thảo luận sôi nổi và các video đã thu hút hàng triệu lượt xem.

Jane Peng, một sinh viên đại học 19 tuổi ở Thiều Quan, tỉnh Quảng Đông, cho biết: “Chủ đề này rất nóng trong giới sinh viên đại học. "Chúng tôi cứ như đột nhiên bừng tỉnh và thấy một lối thoát mới."

Elaine Tang, người làm việc cho một công ty công nghệ có trụ sở tại Quảng Châu, cho biết thuật ngữ này đã gây được tiếng vang đối với giới trẻ Trung Quốc, những người nhìn thấy mọi thứ đang chống lại họ.

“Những năm gần đây, giá bất động sản tăng phi mã, khoảng cách giữa các tầng lớp xã hội ngày càng lớn” - người phụ nữ 35 tuổi, đã kết hôn 7 năm, nhưng vẫn chưa có con cho biết.

“Các quan chức và đại gia nắm trong tay hầu hết của cải, và ngày càng nhiều tầng lớp lao động như chúng tôi phải làm việc từ 9 giờ sáng đến 9 giờ tối, sáu ngày một tuần, nhưng vẫn không đủ khả năng mua một căn hộ hoặc thậm chí là chi phí để sinh con đẻ cái.”

Một cuộc khảo sát của Weibo của Trung Quốc, được thực hiện từ ngày 28 tháng 5 đến ngày 3 tháng 6, cho thấy 61% trong số 241.000 người tham gia cho biết họ ủng hộ phong trào “nằm thẳng”.

Suy thoái kinh tế trong nước do đại dịch COVID-19 gây ra và căng thẳng thương mại với Mỹ chỉ khiến mọi người dễ chấp nhận phong trào này hơn. Nó đã khiến các nhà chức trách lo lắng, coi đây là mối đe dọa tiềm tàng đối với tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh chóng của Trung Quốc và giấc mơ phục hưng quốc gia.

Theo các chuyên gia kinh tế và nhà bình luận xã hội, về lâu dài, “nằm thẳng” có thể không chỉ ảnh hưởng đến tiêu dùng và tăng trưởng của Trung Quốc mà còn làm giảm tỷ lệ sinh vốn đã tác động mạnh vào nhân khẩu học cũng như đe dọa hệ thống phúc lợi xã hội của nước này.

Trong những tuần gần đây, chính quyền chỉ đạo giới showbiz và các phương tiện truyền thông nhà nước tấn công phong trào này. Các hội nhóm trò chuyện trên mạng xã hội đã bị “treo giò” khi bàn về “nằm thẳng”.

“Trung Quốc đang ở một trong những giai đoạn quan trọng nhất trên con đường dài hơi để phục hưng quốc gia. Những người trẻ tuổi là niềm hy vọng của đất nước, và hoàn cảnh cá nhân của họ cũng như hoàn cảnh đất nước này sẽ không cho phép họ ‘nằm thẳng tập thể” như vậy,” - một bài xã luận trên tờ Global Times cho hay

Tiến sĩ Gavin Sin Hin Chiu, một nhà bình luận độc lập và là cựu phó giáo sư tại Đại học Thâm Quyến, cho biết rất sự lo lắng của các nhà chức trách Trung Quốc trước phong trào “nằm thẳng” là dễ hiểu.

Ông nói: “Nếu trở nên phổ biến, nó sẽ ảnh hưởng đến kỳ vọng của những người trẻ tuổi về tăng lương, tiêu dùng, kết hôn và sinh con, điều này sẽ gây bất lợi cho khả năng tránh bẫy thu nhập trung bình của Trung Quốc, khi tăng trưởng đình đốn và thu nhập giảm sút”.

Chiu mô tả phong trào này là một hình thức phản kháng bất hợp tác chống lại thứ đạo đức làm việc chăm chỉ mà chính quyền đã thúc ép giai cấp công nhân kể từ khi bắt đầu thời kỳ cải cách và mở cửa của Trung Quốc 40 năm trước.

Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) bình quân đầu người của Trung Quốc lần đầu tiên vượt mốc 10.000 đô la Mỹ vào năm 2019, một giai đoạn phát triển mà nhiều quốc gia trì trệ vì không thể chuyển dịch từ từ các ngành sản xuất chi phí thấp sang các ngành công nghệ cao.

“Giới tinh hoa và chính quyền lo ngại về hiện tượng nằm thẳng [bởi vì] nó phản ánh sự phản kháng của giới trẻ đối với mô hình kinh tế và xã hội hiện tại, cũng như sự hoang mang của họ về trật tự chính trị,” Peng Peng, giám độc điều hành Viện Cải cách Xã hội Quảng Đông, một viện nghiên cứu thuộc chính quyền tỉnh này, cho hay.

“Nằm thẳng” không phải là từ thông dụng duy nhất liên quan đến sự vỡ mộng của tuổi trẻ đã được đưa vào từ điển Trung Quốc gần đây.

Thuật ngữ "phú quý giật lùi” cũng đã trở nên phổ biến. Ban đầu nó được sử dụng trong nhân chủng học để mô tả các xã hội nông nghiệp trì trệ bởi vì trong khi khối lượng công việc của một người tăng lên, sản lượng của họ lại không thể tăng theo.

Trong bối cảnh kinh tế suy thoái do đại dịch Covid và chiến tranh thương mại, từ này ngày càng trở nên phổ biến. Mọi người đều phải học tập hoặc làm việc chăm chỉ hơn trước, nhưng đổi lại, họ phải đối mặt với thu nhập giảm sút, nỗi lo thất nghiệp và chi phí nhà ở cũng như chăm sóc con cái tăng cao.

Các nhân viên công nghệ là một trong những người đầu tiên lên tiếng về điều này, bởi vì những ai trong ngành tại các công ty lớn thường làm việc trong nền văn hóa “996” - lịch làm việc từ 9 giờ sáng đến 9 giờ tối, sáu ngày một tuần. Những người khác thậm chí còn nói đùa về một đạo đức làm việc mới - “007”, hoặc “00.00 sáng đến 00.00 tối” xuyên suốt bảy ngày một tuần.

“Nhiều khả năng bạn sẽ làm việc chăm chỉ cả đời nhưng vẫn không thể mua được một căn hộ. Có lẽ tốt hơn hết là nên từ bỏ mục tiêu này ”, Frank Lin, một sinh viên kỹ sư gần đây tốt nghiệp từ một trong những trường đại học tốt nhất Trung Quốc, ủng hộ văn hóa “nằm thẳng”, cho biết.

“Chỉ vì tôi tốt nghiệp một trường đại học hàng đầu, không đồng nghĩa là tôi có cơ hội mua nhà cao hơn”. Đối với Hu, thường xuyên làm thêm giờ đã ảnh hưởng đến sức khỏe, thì việc “nằm thẳng” mang lại sự thoải mái, bởi vì cô ấy biết giờ đây bản thân không phải đơn độc chịu đựng văn hóa làm việc quá sức của Trung Quốc.

“Tôi từng thích đi mua sắm, đặc biệt là sau khi làm việc ngoài giờ vất vả, để giải tỏa căng thẳng,” cô nói. “Bây giờ, tôi đang nghĩ về việc sống một cuộc sống đơn giản, tìm một công việc không làm thêm giờ, có hai ngày nghỉ mỗi tuần, kiếm được 4.000 nhân dân tệ một tháng. Không cần phải quá kiệt sức (chỉ để kiếm được thật nhiều tiền). "