Ông Trump có quyền điều động quân đội dẹp bạo loạn không?

Tổng thống Donald Trump đã tuyên bố sẽ điều động quân đội Mỹ để "nhanh chóng xử lí" nạn cướp bóc và bạo loạn nếu các thị trưởng và thống đốc không hành động kiên quyết.

Tuy nhiên, việc sử dụng các lực lượng vũ trang trong nội địa Mỹ bị kiểm soát chặt chẽ bởi luật liên bang, và tính hợp pháp của động thái này làm dấy lên nhiều câu hỏi.

1. Luật pháp Mỹ nói gì?

Theo Bloomberg, Đạo luật Posse Comitatus năm 1878 nhìn chung cấm sử dụng quân đội thường trực thực thi nhiệm vụ hành pháp trên đất Mỹ. Tuy nhiên, luật này không áp dụng đối với những đơn vị Vệ binh Quốc gia đóng tại các tiểu bang. Một số binh sĩ thuộc các đơn vị này đã được triển khai để đối phó với nạn bạo loạn hiện nay. 

Đạo luật Chống Bạo động 1807 nêu lên một số trường hợp ngoại lệ quan trọng đối với luật pháp liên bang mà ông Trump có thể sẽ viện dẫn. Theo Đạo luật này, trong một số trường hợp, tổng thống Mỹ được phép điều động quân đội để thực hiện nhiệm vụ trong nước mà không cần được Quốc hội chấp thuận.

2. Các tổng thống Mỹ tiền nhiệm đã bao giờ điều động quân đội chưa?

Câu trả lời là có, và rất nhiều lần. Vào cuối những năm 1800 và đầu những năm 1900, quân đội liên bang đã được triển khai để đối phó với các cuộc đình công.

Trong quá khứ, các tổng thống Mỹ cũng đã viện dẫn Đạo luật Chống Bạo động để giải quyết tình trạng bất ổn xã hội và bạo loạn.

Lần gần đây nhất, Tổng thống George H.W. Bush đã cử quân đội đến Quần đảo Virgin để đối phó với nạn cướp bóc sau cơn bão Hugo năm 1989 và để đối phó với cuộc bạo loạn tại Los Angeles năm 1992.

Tuy nhiên, cần phải lưu ý rằng động thái của Tổng thống Bush là nhằm đáp lại yêu cầu hỗ trợ từ thống đốc tiểu bang và chính quyền khu vực.

3. Các thống đốc có nhờ ông Trump giúp đỡ không?

Sau những bình luận của ông Trump ngày 1/6, thống đốc tại một số bang xảy ra nạn bạo loạn, bao gồm Illinois và New York, đã nói rõ và nhấn mạnh rằng họ sẽ không yêu cầu tổng thống hỗ trợ quân sự. Nhưng có vẻ như ông Trump đang chứng tỏ quyền tự hành động của mình.

4. Ông Trump có thể tự mình hành động không?

Đạo luật Chống Bạo động rất hiếm khi được sử dụng mà không có yêu cầu hỗ trợ từ các thống đốc. Duy chỉ có một vài ngoại lệ hiếm hoi từ thời kì phong trào Dân quyền hơn nửa thế kỉ trước.

Năm 1957, Tổng thống Dwight Eisenhower đã cử lính nhảy dù đến Central High School ở Little Rock, Arkansas để duy trì trật tự khi đám đông phân biệt chủng tộc tấn công trẻ em. Hành động này của Eisenhower là trái ngược với ý của thống đốc bang.

Năm 1962, Tổng thống John F. Kennedy đã gửi quân đội để giải quyết cuộc bạo loạn xung quanh việc tiếp nhận một sinh viên da đen vào Đại học Mississippi.

Tổng thống Mỹ có thể đơn phương triển khai quân đội trong nước để đối phó với hành động hoặc sự thụ động của tiểu bang.

5. Đạo luật Chống Bạo động có cho phép ông Trump đơn phương hành động trong tình hình hiện nay không?

Nhiều chuyên gia pháp lí cho rằng câu trả lời là có. Theo Bloomberg, Giáo sư Noah Feldman của Đại học Harvard cho rằng ông Trump có thể chứng minh rằng tình hình bạo loạn và cướp bóc "đang cản trở việc thi hành luật pháp liên bang đến mức cảnh sát địa phương và Lực lượng Vệ binh Quốc gia không thể ngăn chặn bạo lực trên đường phố".

Giáo sư luật Stephen Vladeck của Đại học Texas nhận định ông Trump vẫn "hành động theo đúng thẩm quyền được phép" nếu sử dụng quân đội liên bang tại một số địa điểm đã xảy ra tình trạng mất trật tự trong suốt vài ngày, hoặc tại những nơi mà chính quyền địa phương có thể không đủ khả năng để phản ứng lại mối đe dọa".

Tuy nhiên, chắc chắn việc qua mặt các thống đốc để điều động quân đội Mỹ xuống đường phố sẽ vấp phải phản đối nghiêm trọng.

Tổng chưởng lí New York Letitia James tuyên bố trên Twitter: "Tổng thống Donald Trump không phải nhà độc tài. Ông ta không có quyền đơn phương triển khai quân đội trên khắp các tiểu bang của Mỹ. Chúng tôi sẽ bảo vệ quyền biểu tình ôn hòa, và sẽ không ngần ngại phải ra tòa để bảo vệ quyền lập hiến của người dân".

6. Ông Trump cần thực hiện những bước nào?

Đạo luật Chống Bạo động đòi hỏi tổng thống Mỹ phải ban hành tuyên bố yêu cầu "những kẻ bạo động giải tán và rút lui một cách yên ổn trong một khoảng thời gian nhất định".

Nhưng ông Trump thậm chí có thể không cần phải triển khai quân đội liên bang theo nghĩa đen. Trong nhiều trường hợp quá khứ, tổng thống Mỹ chỉ cần tiếp quản các đơn vị Vệ binh Quốc gia từ các thống đốc.