Muốn làm CEO Grab trọn đời, điều gì đang chờ đợi Anthony Tan trước thương vụ IPO kỷ lục cuối năm nay?

Sau khi thu xếp để Grab có thể thực hiện IPO trong một thương vụ đưa định giá của "siêu ứng dụng" lên tới mốc 39,6 tỷ USD, ông Anthony Tan nói với các nhân viên của mình rằng Grab mới chỉ chạm đến "bề mặt của tảng băng chìm" về ảnh hưởng mà nó có thể tác động tại Đông Nam Á.

Grab hiện đã là một trong những công ty lớn nhất Singapore khi cung cấp đa dạng các dịch vụ từ gọi xe, giao đồ ăn cho tới dịch vụ tài chính. Grab sẽ niêm yết trên sàn Nasdaq vào cuối năm nay sau khi hợp nhất với một công ty thâu tóm, sáp nhập chuyên dụng (SPAC) của Altimeter.

Ban đầu, Grab công bố kế hoạch thực hiện IPO vào tháng 7 năm nay. Tuy nhiên, hiện tại, khung thời gian được lùi lại đến cuối năm 2021. Thông tin này thu hút được nhiều sự chú ý trong bối cảnh các công ty SPAC đang chịu sự kiểm soát chặt chẽ hơn của Mỹ. Bên cạnh đó, môi trường kinh doanh tại Đông Nam Á cũng đang thay đổi. Gojek và Tokopedia đã xác nhận sáp nhập khiến cạnh tranh với Grab khốc liệt hơn nữa.

Sau IPO, cách thị trường định giá Grab vẫn còn là một ấn số, dù vậy có một điều chắc chắc: Tương lai của Grab vẫn phụ thuộc phần lớn vào vị CEO 39 tuổi. Mặc dù chỉ có 2,2% cổ phần sau khi Grab IPO, ông Anthony Tan vẫn có tới 60,4% quyền biểu quyết. 

Với cách IPO truyền thống (không thông qua SPAC), ông Tan chắc chắn sẽ không giữ lại được nhiều quyền biểu quyết đến vậy. Nhiều người đặt ra câu hỏi: Điều gì khiến Anthony Tan vẫn giữ lại được nhiều quyền lực đến thứ? Liệu ông có thể xây dựng được lòng tin với các nhà đầu tư đại chúng hay không?

Đã 9 năm kể từ thời điểm ông Tan sáng lập MyTeksi, một ứng dụng đặt xe taxi, ở Malaysia cùng người đồng môn Đại học Kinh doanh Harvard Tan Hooi Ling. Ông Tan không phải một người xa lạ trong ngành công nghiệp vận tải. Gia đình ông sở hữu Tan Chong Motor, đơn vị phân phối xe lớn nhất Malaysia.

Tham vọng của ông Tan là tạo ra một hệ thống di chuyển an toàn và minh bạch hơn ở Đông Nam Á. Tại nhiều quốc gia, taxi vẫn được xem là một phương tiện di chuyển nguy hiểm, đặc biệt là với phụ nữ. Bên cạnh đó, các tài xế taxi cũng thường "chặt chém" giá với khách hàng.

"Anh ấy rất rõ ràng với những gì mình muốn làm", Chua Kee Lock, CEO công ty đầu tư mạo hiển Vertex Holdings, nói với Nikkei. "Anh muốn xây dựng một ứng dụng gọi xe quy mô khu vực, tốt nhất và nhiều người dùng nhất".

Năm 2013, Vertex là nhà đầu tư tổ chức đầu tiên rót tiền vào Gtab, theo ông Chua. Với cách nghĩ "rất tập trung", theo lời kể của ông Chua, Tan thu hút được thêm nhiều nhà đầu tư trong hành trình phát triển công ty, bao gồm SoftBank Group, Didi Chuxing, Toyota Motor, Microsoft.

"Anh ấy rất khiêm tốn và có khả năng lắng nghe và học hỏi. Điều này giúp anh ấy xây dựng được lòng tin vứng chắc với đội ngũ và các đối thủ", ông Jixun Foo từ GGV Capital, chia sẻ. Ông tiết lộ mọi quyết định ở Grab đều được đưa ra dưới sự tham vấn lẫn nhau của hai nhà sáng lập và hội đồng.

Vốn đầu tư mà Grab kêu gọi được dành để chuyển thành phần thưởng cho các đối tác tài xế và chiết khấu cho người dùng. Đây là những "đặc quyền" mà Grab tạo ra trong quá trình xây dựng tập người dùng ở Đông Nam Á.

Grab cạnh tranh với Uber trong khoảng 5 năm, cho tới năm 2018, khi Grab mua lại mảng kinh doanh của Uber tại Đông Nam Á. Việc đẩy được Uber ra khỏi thị trường Đông Nam Á là một bước ngoặt để Grab theo đuổi vị thế thống lĩnh ở Đông Nam Á. Ngay sau khi mua lại mảng hoạt động của Uber, Grab đẩy nhanh chiến lược "siêu ứng dụng" của mình và mở rộng ra nhiều lĩnh vực dịch vụ khác.

Một trong những nét tính cách nổi bật của Anthony Tan là khả năng tạo động lực cho nhân viên, từ các nhân sự của Grab cho tới đối tác lãi xe.

Pratyush Rastogi, hiện đang quản lý một công ty của riêng mình, nói với Nikkei rằng ông Tan "rất lạc quan và giỏi thuyết phục người khác rằng không có gì là không thể. Thỉnh thoàng, đích thân ông Tan sẽ thực hiện đi giao đồ ăn để hiểu hơn về nhu cầu của khách hàng và tài xế. Hiện tại, Grab có khoảng 5 triệu "đối tác lái xe", một tài sản quan trọng cho phép công ty theo đuổi tăng trưởng.

Ông Tan cũng có khả năng kêu gọi vốn, thực hiện chiến lược và xây dựng mối quan hệ với chính phủ - đây đều là những kỹ năng quan trọng khi điều hành một doanh nghiệp vận tải.

Các nhà sáng lập startup luôn hy vọng có thể giữ được quyền biểu quyết chi phối sau khi thực hiện IPO. Điều này cho phép họ đưa ra các quyết định nhanh hơn và tập trung vào chiến lược dài hạn mà không bị chi phối bởi các biến động ngắn hạn trên thị trường chứng khoán.

Với ông Tan, việc có quyền biểu quyết chi phối cho phép ông vận hành công ty với những tác động đến xã hội như ông vẫn làm từ khi thành lập MyTeksi.

Khát khao của ông Tan trong việc nắm cổ phần chi phối trong công ty cũng là một lý do khiến cho đàm phán sáp nhập giữa Grab và Gojek thất bại. Nikkei hiểu rằng Grab muốn ông Tan trở thành "CEO trọn đời" của công ty này.

Hiện nay, Goje đã chốt sáp nhập với sàn thương mại điện tử Tokopedia dưới thương hiệu GoTo. GoTo muốn thực hiện IPO trong năm nay.

Thị trường sẽ quan sát sát sao Grab trong bối cảnh công ty này thực hiện IPO thông qua SPAC vào cuối năm nay.

Ông Lawrence Loh, một giáo sự tại Đại học Kinh doanh Quốc gia Singapore, nhận định sẽ có những rủi ro trong tình huống lãnh đạo hàng đầu hành động vì lợi ích của họ thay cho lợi ích của các nhà đầu tư.

Quyền biểu quyết và cổ phần lắm giữ chênh lệch không phải hiếm gặp đối với các startup hoặc các công ty gia đình. Tuy nhiên, tỷ lệ 27,45 lần (60,4% cổ phần biểu quyết và 2,2% cổ phần) là "rất, rất cao", ông Loh nhận định.

Khi Grab thực hiện IPO, "thách thức quan trọng hơn với Grab là xây dựng được lòng tin với các nhà đầu tư đại chúng" bằng sự minh bạch và quản trị tốt, ông Loh nhận định. Mặc dù ông Tan đã làm rất tốt điều này, ở "Grab 2.0, bạn phải làm điều đó thực sự khác biệt vì các nhà đầu tư đại chúng và vì các quy định niêm yết", ông nói thêm.

Khi IPO, Grab sẽ có 7 giám đốc, bao gồm những người đồng sáng lập và CEO Uber Khosrowshahi. Ông Tan nói với Nikkei hồi tháng 4 rằng Grab sẽ "thay đổi chiến lược quản trị doanh nghiệp theo đó để đảm bảo có một hội đồng đa dạng".

Ông Tan sẽ phải thuyết phục các nhà đầu tư rằng Grab có triển vọng lợi nhuận rõ ràng. Năm ngoái, Grab lỗ ròng 2,7 tỷ USD và lỗ luỹ kế đã chạm mốc 10 tỷ USD. Thời điểm Grab có lợi nhuận đến nay vẫn là một ẩn số. "Bài kiểm tra sẽ đến vào ngày giao dịch đầu tiên trên thị trường đại chúng", ông Loh chia sẻ. Hiện tại, IPO của Grab đang bị chậm lại so với kế hoạch vì Grab muốn kiểm toán lại số liệu kinh doanh trong ba năm gần nhất.

Ông Howard Yu, một giáo sư Trường kinh doanh IMD của Thuỵ Sỹ, nói rằng quyền kiểm soát bất cân xứng của Tan sẽ là một "bài học lớn" để các nhà đầu tư đánh giá xem liệu rằng cấu trúc quản lý này có chấp nhận được hay không.

"Tất cả mọi người sẽ chú ý đến Grab", ông Yu nói.