Cuộc khủng hoảng chip tại Trung Quốc: Các đơn hàng bị trì trệ nhiều tháng, tụt hậu so với những đối thủ nước ngoài

Từ văn phòng nhỏ của mình ở Singapore, Kelvin Pang đã sẵn sàng đặt cược ngày lương 23 triệu USD rằng tình trạng thiếu chip tồi tệ nhất vẫn chưa kết thúc đối với các nhà sản xuất ô tô - ít nhất là ở Trung Quốc, theo Reuters.

Pang đã mua 62.000 con chip giúp điều khiển một loạt chức năng từ động cơ ô tô, hộp số đến hệ thống điện và sạc của xe, với giá 23,8 USD mỗi chiếc từ Đức. Hiện ông đang tìm cách bán chúng cho các nhà cung cấp ô tô ở trung tâm công nghệ Thâm Quyến, Trung Quốc với giá 375 USD/chiếc. Anh ta cho biết đã từ chối các đề nghị với giá 100 USD/chiếc, hoặc 6,2 triệu USD cho tất cả, vốn chỉ là thùng hàng đủ nhỏ để đặt vừa hàng ghế sau của ô tô. Chúng đang được giữ trong một nhà kho tại Hồng Kông.

“Các nhà sản xuất ô tô cần tới các con chip và chúng tôi có đủ kiên nhẫn để chờ đợi thêm”, ông Kelvin Pang chia sẻ. Người đàn ông 58 tuổi từ chối tiết lộ số tiền mà bản thân đã trả cho các bộ vi điều khiển (MCU). Khách hàng của Pang chủ yếu là những người ở Trung Quốc trong khi người bán ở các quốc gia khác.

Ông nói, sự thiếu hụt chip toàn cầu trong hai năm qua, gây ra bởi sự hỗn loạn nguồn cung kết hợp với nhu cầu bùng nổ, đã biến những gì từng là một giao dịch có khối lượng lớn, lợi nhuận thấp thành một giao dịch có tiềm năng cao.

Thời gian đặt hàng chip dành cho sản xuất ô tô vẫn bị kéo dài, nhưng các nhà môi giới như ông Pang và hàng nghìn người khác đang tập trung vào Trung Quốc, nơi đã trở thành thị trường nóng bậc nhất toàn cầu về ngành chip.

Để chống lại khủng hoảng nguồn cung, các nhà sản xuất ô tô toàn cầu như General Motors Co, Ford Motor Co và Nissan Motor Co đã chọn cách tìm kiếm nguồn cung ổn định hơn thông qua việc đàm phán trực tiếp với các nhà sản xuất chip, sẵn sàng trả giá cao hơn và chấp nhận tăng lượng hàng tồn kho.

Tuy nhiên, đối với Trung Quốc, triển vọng vẫn tương đối ảm đạm, theo các cuộc khảo sát với hơn 20 người từ các nhà sản xuất ô tô, nhà cung cấp và nhà môi giới cho đến các chuyên gia tại viện nghiên cứu ô tô CATARC trực thuộc chính phủ Trung Quốc.

Mặc dù là quốc gia sản xuất ô tô lớn nhất thế giới và dẫn đầu về ngành xe điện, song Trung Quốc hầu như phụ thuộc hoàn toàn vào chip nhập khẩu từ châu Âu, Mỹ và Đài Loan. Sự căng thẳng về nguồn cung càng được tăng lên sau khi một số thành phố phải phong tỏa để phòng chống dịch COVID-19.

Do đó, tình trạng thiếu chip tại Trung Quốc nghiêm trọng hơn những nơi khác và có nguy cơ kìm hãm đà phát triển của ngành xe điện trong nước, theo CATARC, Trung tâm Nghiên cứu và Công nghệ Ô tô Trung Quốc. Ngành sản xuất chip trong nước còn non trẻ, khó có thể đáp ứng được nhu cầu trong vòng 2-3 năm tới.

Cuộc khủng hoảng có sớm chấm dứt?

Chip, hoặc chất bán dẫn, được sử dụng trong nhiều phương tiện giao thông, bao gồm xe điện. Chúng giúp kiểm soát mọi thứ từ việc triển khai túi khí và tự động phanh khẩn cấp đến hệ thống giải trí và điều hướng.

Cuộc khảo sát của Reuters được thực hiện vào tháng 6 đã lấy một mẫu chip do Infineon, Texas Instruments, NXP, STMicroelectronics và Renesas sản xuất, thực hiện nhiều chức năng khác nhau trên ô tô.

Theo phân tích, các đơn đặt hàng mới thông qua các nhà phân phối đang bị giữ lại trong thời gian trung bình là 49 tuần, cung cấp một cái nhìn tổng thể về sự thiếu hụt trên toàn cầu mặc dù phân tích không phân chia theo khu vực.

Nhà sản xuất chip Đức Infineon nói với Reuters rằng họ đang "đầu tư nghiêm túc và mở rộng năng lực sản xuất trên toàn thế giới", nhưng thừa nhận tình trạng thiếu chip có thể kéo dài đến năm 2023 đối với các loại chip gia công cho các xưởng đúc.

Nhà sản xuất chip United Microelectronics Corp của Đài Loan, Trung Quốc nói rằng họ đang tái phân bổ lại quy trình sản xuất nhưng nhìn chung, vẫn còn rất nhiều thách thức để có thể đáp ứng được toàn bộ nhu cầu của khách hàng trên khắp thế giới.

Nhà phân tích Galen Tseng của TrendForce chia sẻ rằng nếu các nhà cung cấp ô tô cần 100 chip PMIC, loại điều chỉnh điện áp từ pin cho hơn 100 ứng dụng trên một chiếc ô tô trung bình, thì họ hiện chỉ nhận được khoảng 80 chip.

Các nhà sản xuất ô tô gặp khó vì thiếu chip

Điều kiện nguồn cung thắt chặt ở Trung Quốc tương phản với triển vọng nguồn cung được cải thiện đối với các nhà sản xuất ô tô toàn cầu. Ví dụ, cuối tháng 6, gã khổng lồ Volkswagen dự kiến ​​tình trạng thiếu chip sẽ giảm bớt trong nửa cuối năm nay.

Chủ tịch công ty xe điện Trung Quốc Nio, William Li, cho biết rất khó để dự đoán loại chip nào sẽ bị thiếu hụt. Nio thường xuyên cập nhật "danh sách chip rủi ro" của mình để tránh tình trạng thiếu bất kỳ chip nào trong số hơn 1.000 loại chip cần thiết để vận hành sản xuất.

Cuối tháng 5, nhà sản xuất xe điện Trung Quốc Xpeng Motors đã đăng tải một video trực tuyến có chứa món đồ chơi Pokemon, thứ sau đó đã cháy hàng ở Trung Quốc. Tuy nhiên, các ký tự trên món đồ chơi giống như một thông điệp mang ý nghĩa: “SOS. Chúng tôi đang tìm kiếm khẩn cấp nguồn cung chip”.

Tât cả con đường đều dẫn đến Thâm Quyến

Cuộc tranh giành các giải pháp đã khiến các nhà sản xuất ô tô và nhà cung cấp tới trung tâm giao dịch chip chính của Trung Quốc tại Thâm Quyến. Cùng với đó, các "thị trường xám" cũng được hình thành, nơi các tay môi giới có cơ hội kiếm lời từ việc "găm" chip và bán khi được giá. Việc mua bán này không vi phạm pháp luật nhưng cũng không chính danh bởi họ không được nhà sản xuất chip ủy quyền.

Thị trường xám mang lại rủi ro vì chip đôi khi được tái chế, dán nhãn không đúng cách hoặc được bảo quản trong điều kiện không lý tưởng. Masatsune Yamaji, Giám đốc nghiên cứu tại Gartner cho biết: “Các công ty môi giới rất nguy hiểm. Nhưng trong tình hình hiện tại, nhiều doanh nghiệp cần phụ thuộc vào các nhà môi giới vì chuỗi cung ứng được ủy quyền không thể hỗ trợ khách hàng, đặc biệt là các khách hàng nhỏ trong lĩnh vực ô tô hoặc điện tử công nghiệp”.

Ông Pang cho biết nhiều công ty môi giới ở Thâm Quyến là những người mới đến bị thu hút bởi giá cả tăng vọt nhưng không quen với công nghệ mà họ đang mua và bán. "Họ chỉ biết phần tài chính. Tôi hỏi họ: Bạn có biết con chip này giữ vai trò gì trên ô tô không? Họ đều không biết."

Trong khi khối lượng mà các nhà môi giới nắm giữ rất khó để định lượng, các nhà phân tích cho rằng con số này còn lâu mới đủ để đáp ứng nhu cầu. Ondrej Burkacky, đối tác cấp cao của McKinsey cho biết: “Không phải tất cả con chip đều được giấu ở đâu đó và bạn chỉ cần mang chúng ra thị trường”.

Các nhà phân tích và nhà môi giới cảnh báo khi nguồn cung trở lại bình thường, có thể xảy ra bong bóng tài sản trong kho chip chưa bán được ở Thâm Quyến.

Liệu Trung Quốc có thể tự sản xuất chip?

Trung Quốc, nơi thiết kế và sản xuất chip tiên tiến vẫn tụt hậu so với các đối thủ ở nước ngoài, đang đầu tư để giảm sự phụ thuộc vào các nhà sản xuất nước ngoài. Tuy nhiên, điều đó sẽ không dễ dàng, đặc biệt khi có các yêu cầu nghiêm ngặt đối với chip cấp tự động.

Li Xudong, quản lý cấp cao của CATARC cho biết, MCU chiếm khoảng 30% tổng chi phí chip trên một chiếc ô tô, nhưng chúng cũng là loại chip mà Trung Quốc khó sản xuất nhất.

"Tôi không nghĩ vấn đề có thể được giải quyết trong vòng 2-3 năm. Chúng tôi đang dựa vào các quốc gia khác, với 95% tấm wafer được nhập khẩu”, kỹ sư trưởng của CATARC Huang Yonghe cho biết.

Nhà sản xuất xe điện của Trung Quốc BYD, đã bắt đầu thiết kế và sản xuất chip bán dẫn IGBT, đang nổi lên như một giải pháp thay thế trong nước, ông Li Xudong nói thêm.

Victor Shih, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học California, San Diego, cho biết: “Từ lâu, Trung Quốc đã coi việc không có khả năng độc lập hoàn toàn về sản xuất chip là một điểm yếu lớn. Theo thời gian, Trung Quốc có thể xây dựng một ngành công nghiệp nội địa mạnh mẽ như họ đã làm khi xác định sản xuất pin là ưu tiên quốc gia”.