Quýt làm cam chịu: Quyết định của châu Âu đang gây ra mất điện ở cách xa hàng nghìn cây số

Theo Bloomberg, vào thập kỷ trước, quốc gia đông dân thứ 5 trên thế giới là Pakistan đã có những bước chuẩn bị cho sự biến động thị trường năng lượng ngày hôm nay.

Pakistan đầu tư mạnh vào khí thiên nhiên hóa lỏng (LNG) và ký hợp đồng dài hạn với các nhà cung cấp từ Italy và Qatar. Giờ đây, một số nhà cung cấp đã hủy hợp đồng, và chuyển sang bán khí đốt trên thị trường châu Âu.

Để tránh mất điện trong ngày lễ Eid vào tháng trước, chính phủ đã phải trả 100 triệu USD để mua một đơn hàng LNG từ thị trường giao ngay, số tiền kỷ lục đối với quốc gia đang thiếu tiền mặt như Pakistan.

Trong năm tài khóa kết thúc vào tháng 7, tổng chi phí cho LNG của quốc gia này có thể sẽ đạt 5 tỷ USD, gấp đôi so với năm trước. Mặc dù chi số tiền lớn như vậy, chính phủ vẫn không thể xóa bỏ hoàn toàn ảnh hưởng của giá nhiên liệu cao tới người dân.

Mất điện kéo dài

Một số khu vực của Pakistan đang đối mặt với mất điện theo kế hoạch kéo dài hơn 12 giờ trong khi đợt nắng nóng đang diễn ra. 

Tuần trước, chính phủ đã công bố một loạt các biện pháp tiết kiệm năng lượng mới. Các công chức được nghỉ ca làm việc vào thứ Bảy, và ngân sách dành cho nhân viên an ninh đã bị cắt giảm 50%.

“Tôi nhận thức sâu sắc về những khó khăn mà mọi người đang phải đối mặt,” Thủ tướng Shehbaz Sharif viết trên Twitter vào tháng 4 trước lễ Eid. Trong tuần đó, ông cũng ra lệnh cho chính phủ tiếp tục mua các lô hàng khí đốt đắt tiền.

Tới đầu tháng 6, Thủ tướng Pakistan cảnh báo rằng chính phủ không còn đủ tiền để tiếp tục mua khí đốt từ nước ngoài.

Thiếu LNG sẽ không chỉ gây ra tình trạng mất điện. Việc chính phủ điều phối nguồn cung khí đốt tới cho sản xuất điện đã ảnh hưởng tới đầu vào của các nhà sản xuất phân bón. Động thái này có thể tác động tới mùa vụ tiếp theo và khiến giá thực phẩm trong năm sau thậm chí còn cao hơn nữa.

Các tháp viễn thông di động đang sử dụng máy phát điện dự phòng để duy trì dịch vụ trong thời gian mất điện, nhiên liệu cũng sắp cạn kiệt.

Giá LNG đã tăng hơn 1.000% trong hai năm qua, đầu tiên là do nhu cầu sau đại dịch COVID, sau đó là do chiến sự tại Ukraine. Nga là nhà cung cấp khí đốt lớn nhất của châu Âu và mối đe dọa gián đoạn nguồn cung đã đẩy giá giao ngay lên mức cao kỷ lục hồi tháng 3.

Trong khi đó, châu Âu đang cần ngày càng nhiều LNG. Tình từ đầu năm tới nay, nhập khẩu LNG của châu Âu đã tăng 50% so với cùng kỳ năm ngoái và không có dấu hiệu chậm lại.

Các nhà hoạch định chính sách của EU đang phác thảo kế hoạch để tăng đáng kể nhập khẩu LNG nhằm thay thế khí đốt qua đường ống của Nga. Những quốc gia như Đức và Hà Lan đang tăng tốc quá trình xây dựng những cảng tiếp nhận LNG nổi (FRSU). Dự kiến cảng đầu tiên sẽ đi vào hoạt động sau 6 tháng nữa.

Phó chủ tịch điều hành của tập đoàn dầu khí Shell, ông Steve Hill, cho biết: “Châu Âu đang hút cạn LNG” từ thế giới. “Lượng LNG cho các thị trường mới nổi ngày càng ít hơn”.

Pakistan bị đối tác châu Âu "hủy kèo"

Vào năm 2017, Pakistan đã chọn Eni SpA của Italia và Gunvor Group làm nhà cung cấp khí đốt trong thập kỷ tới. Vào thời điểm đó, các điều khoản được coi là tốt, và giá thấp hơn một hợp đồng tương tự đã ký với Qatar trước đó.

Tuy nhiên, hiện tại, hai nhà cung cấp đã hủy bỏ hơn một tá lô hàng dự kiến giao từ tháng 10/2021 đến tháng 6/2022, cùng thời điểm giá khí đốt tại châu Âu tăng vọt.

Ông Bruce Robertson, một nhà phân tích tại Viện Kinh tế Năng lượng và Phân tích Tài chính, cho biết trường hợp phá vỡ hợp đồng hầu như chưa từng xảy ra trong ngành LNG. 

Các thương nhân và những người trong ngành được Bloomberg phỏng vấn không thể nhớ lần gần nhất một đơn hàng lớn tới vậy bị hủy bỏ mà không phải vì sự cố ngừng hoạt động lớn tại cơ sở xuất khẩu.

Cả Eni và Gunvor cho biết họ phải hủy hợp đồng vì đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt và không có LNG để gửi đến Pakistan. Thông thường, khi thiếu LNG, các doanh nghiệp sẽ thay thế bằng việc mua hàng trên thị trường giao ngay, nhưng Eni và Gunvor đã không làm được điều đó.

Gunvor từ chối bình luận. Eni cho biết trong một email rằng nhà cung ứng của họ đã không hoàn thành nghĩa vụ, do đó lô hàng đến Pakistan buộc phải hủy. Công ty này cũng tuyên bố không lợi dụng hoặc hưởng lợi từ việc hủy bỏ đơn hàng, đồng thời sẽ áp dụng tất cả điều khoản hợp đồng để giải quyết sự gián đoạn.

Các nhà cung cấp thường không thích hủy bỏ đơn hàng vì gây tổn hại đến mối quan hệ kinh doanh và thường rất, rất tốn kém. Các thị trường phát triển thường yêu cầu mức phạt "không thực hiện" lên đến 100%. 

Theo ông Valery Chow, nhà phân tích tại Wood Mackenzie, “rất hiếm khi các nhà cung cấp LNG không hoàn thành các hợp đồng dài hạn ngoại trừ trường hợp bất khả kháng”.

Hợp đồng của Pakistan chỉ có mức phạt khiêm tốn 30% khi hủy hợp đồng. Hiện tại, giá khí đốt tại thị trường giao ngay châu Âu thừa khả năng bù đắp cho khoản phạt đó.

Theo tính toán của Bloomberg, một lô hàng LNG giao tháng 5 tới Pakistan thông qua hợp đồng dài hạn sẽ có giá 12 USD/triệu đơn vị nhiệt của Anh (MMBtu). Để so sánh, một lô hàng giao ngay trong tháng 5 tới châu Âu đang được giao dịch ở mức hơn 30 USD. Eni và Gunvor vẫn tiếp tục đáp ứng các cam kết của họ với khách hàng ở châu Âu.

Chính phủ Pakistan đang cố gắng đàm phán các hợp đồng mua LNG dài hạn mới, mặc dù các điều khoản chắc chắn sẽ tệ hơn so với 6 năm trước. Bộ Năng lượng cho biết trong một tuyên bố với Bloomberg News rằng chính phủ "sẽ thực hiện một thỏa thuận có lợi nhất".

Viện Kinh tế Năng lượng và Phân tích Tài chính (IEEFA) cho biết Pakistan hiện đang có “nguy cơ vỡ nợ cao”. Moody’s Investors Service đã hạ triển vọng của Pakistan từ mức ổn định xuống còn tiêu cực, do những lo ngại về tài chính bao gồm sự chậm trễ trong gói cứu trợ của IMF.

Sự ích kỷ của châu Âu

Pakistan không đơn độc trong cuộc khủng hoảng năng lượng. Các quốc gia mới nổi trên khắp thế giới đang phải vật lộn để đáp ứng nhu cầu của công dân trong giới hạn ngân sách. Tình hình hiện tại đã thúc đẩy các nước mua năng lượng Nga, làm giảm tác động của các lệnh trừng phạt.

Trong bối cảnh khủng hoảng tài chính và tình trạng thiếu hụt dầu, Sri Lanka đã tìm tới Nga để mua nhiên liệu. Pakistan cũng đang xem xét hợp đồng dài hạn với các nhà cung cấp LNG của Nga. Ấn Độ thu mua nhiên liệu từ Nga gấp hàng chục lần trước khi có các lệnh trừng phạt.

Tai ương của Pakistan là hồi chuông cảnh báo cho các nhà nhập khẩu đang không dư dả về mặt tài chính, bao gồm cả Bangladesh và Myanmar. 

Bangladesh gần đây đã phải mua các lô hàng LNG đắt kỷ lục từ thị trường giao ngay để giữ cho lưới điện và ngành công nghiệp hoạt động, trong khi Myanmar đã ngừng nhập khẩu vào năm ngoái do giá tăng.

Sự chuyển dịch của châu Âu có thể khiến các quốc gia như Ấn Độ và Ghana suy nghĩ lại về các kế hoạch phụ thuộc vào LNG. Thay vào đó, rất có thể các chính phủ sẽ tăng cường sử dụng than và dầu, ảnh hưởng tới các mục tiêu khí hậu.

Trong một ghi chú gần đây, ông Fereidun Fesharaki, Chủ tịch công ty tư vấn FGE, đã chỉ trích gay gắt chính sách năng lượng của châu Âu vì tạo ra “giá cao, khan hiếm và nỗi khốn khổ” trên khắp thế giới. 

Ông viết: “Châu Âu có quyền quyết định những gì họ muốn trong biên giới của mình. Nhưng thật không công bằng và không hợp lý khi xuất khẩu mớ hỗn độn ra nước ngoài, đặc biệt tới các nước đang phát triển.”