Việt Nam sắp có đơn vị hành chính kinh tế đặc biệt?

Chia sẻ ý kiến với các đại biểu Quốc hội tại Kỳ họp thứ 3 Quốc hội khóa XIV đang diễn ra tại Hà Nội, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết, đ

ơn vị hành chính kinh tế đặc biệt là một hình thức mới, hiện nay đã giao cho Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang nghiên cứu và sẽ trình cho Quốc hội cho ý kiến lần đầu vào kỳ họp thứ tư vào cuối năm nay.

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng

Tại nghị trường, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho rằng, khái niệm đơn vị hành chính kinh tế đặc biệt vẫn chưa được định hình rõ nên Bộ vẫn tiếp tục nghiên cứu.

Tính đến tháng 11/2016, Việt Nam đã xây dựng 16 khu kinh tế ven biển, 26 khu kinh tế cửa khẩu, 3 khu công nghệ cao và 324 khu công nghiệp, khu chế xuất.

Các khu kinh tế, khu công nghiệp, khu chế xuất đã thu hút được 152 tỷ USD vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài đăng ký (chiếm gần 50% tổng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam) và 1.511 nghìn tỷ đồng vốn đầu tư trong nước đăng ký; đóng góp khoảng 45% giá trị sản xuất công nghiệp và khoảng 51% giá trị xuất khẩu của cả nước; thu hút hơn 3 triệu lao động.

Đến nay, việc phát triển và thu hút đầu tư của các khu kinh tế này đã chậm lại và gặp nhiều khó khăn. Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng đã chỉ ra một số hạn chế sau:

Một là, cơ chế, chính sách ưu đãi các khu kinh tế không còn đủ sức cạnh tranh trong khu vực.

Hai là, hiệu lực, hiệu quả của bộ máy quản lý chưa cao, thủ tục hành chính chậm chạp, phiền hà, chưa thông thoáng.

Ba là, kết cấu hạ tầng và nguồn nhân lực chưa đáp ứng yêu cầu; một số khu ở vị trí không thuận lợi; thu hút và triển khai các dự án động lực, các nhà đầu tư nước ngoài có tiềm lực, có công nghệ cao còn hạn chế; chưa tạo được sự liên kết và tương hỗ giữa các khu kinh tế làm cho sức cạnh tranh thấp.

Theo người đứng đầu Bộ Kế hoạch Đầu tư, nguyên nhân chủ yếu là do:

Thứ nhất, nguồn lực đầu tư phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng kỹ thuật và xã hội của các khu kinh tế chủ yếu dựa vào ngân sách nhà nước, không đáp ứng đủ yêu cầu của nhà đầu tư.

Thứ hai, các khu kinh tế có mục tiêu phát triển ngành, lĩnh vực tương đối giống nhau, chưa định hướng thu hút các ngành, lĩnh vực có lợi thế so sánh nên dẫn tới tình trạng cạnh tranh không hiệu quả giữa các khu kinh tế.

Thứ ba, chưa tạo được những thể chế, chính sách đặc thù, đột phá và mang tính cạnh tranh quốc tế do bị khống chế bởi pháp luật chuyên ngành.

Cạnh tranh, đổi mới để hút đầu tư

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nêu thực tế: Qua hơn 13 năm phát triển, mô hình khu kinh tế ở Việt Nam không còn mới, trở nên kém linh hoạt, trong khi vẫn còn gặp phải nhiều khó khăn, hạn chế. Việc khai thác các tiềm năng tĩnh như tài nguyên thiên nhiên, lợi thế tự nhiên, lao động giá rẻ đã dần tới hạn, cần chuyển sang phát huy các tiềm năng động như cải cách thể chế, sức sáng tạo, tiềm năng trí tuệ của con người để tạo ra năng suất lao động, hiệu quả kinh tế cao hơn.

Môi trường đầu tư của Việt Nam đang bị cạnh tranh mạnh từ các quốc gia trong khu vực và trên thế giới. Tại một số quốc gia lân cận đã hình thành và phát triển có hiệu quả các mô hình như: “đặc khu kinh tế”, “đặc khu hành chính”, “thành phố tự do”, “thành phố công nghiệp - công nghệ cao thông minh”… như các đặc khu kinh tế Thẩm Quyến, Chu Hải (Trung Quốc), Incheon (Hàn Quốc). Gần đây, các quốc gia này tiếp tục hoàn thiện các mô hình này theo hướng tạo cơ chế, chính sách đầu tư, thương mại thuận lợi hơn. Các quốc gia khác như Thái Lan, Nga, Myanmar, Campuchia cũng đã xây dựng các mô hình tương tự để cạnh tranh thu hút đầu tư.

Theo Bộ trưởng, để cạnh tranh tốt hơn, đạt tốc độ tăng trưởng kinh tế cao hơn, việc xây dựng mô hình đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt với các cơ chế, chính sách về hành chính và kinh tế đột phá, vượt trội, cạnh tranh với quốc tế để tạo động lực phát triển mới, có tác động lan tỏa tích cực ở Việt Nam là hết sức cần thiết, cấp bách trong giai đoạn hiện nay.

Tuy nhiên, ông Nguyễn Chí Dũng cũng lưu ý: Mô hình đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt phải đảm bảo đáp ứng được sức cạnh tranh với các mô hình trên thế giới nhưng cũng phải phù hợp với thể chế chính trị, Hiến pháp của Việt Nam và đáp ứng được các yêu cầu cụ thể về phát triển kinh tế - xã hội của đất nước trong giai đoạn tới. Chủ trương của Đảng, Nhà nước đối với xây dựng mô hình đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt là có các cơ chế, chính sách về hành chính và kinh tế đột phá, vượt trội và cạnh tranh với quốc tế.

Điều này có thể hiểu là, đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt của Việt Nam được áp dụng các cơ chế, chính sách mới, thuận lợi hơn so với quy định của pháp luật hiện hành cả về hành chính như bộ máy cơ quan quản lý, phương thức quản lý và về kinh tế như ưu đãi thuế, đất đai...

So với các mô hình trên thế giới, cơ chế, chính sách phải vượt trội để đảm bảo sức cạnh tranh và quan trọng hơn là phải tham gia “sân chơi” toàn cầu, có nghĩa là các cơ chế, chính sách của ta đưa ra phải đáp ứng được yêu cầu của các tập đoàn, nhà đầu tư toàn cầu. Mục tiêu là đảm bảo đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt thực sự là môi trường đầu tư kinh doanh thuận lợi, phát huy được tiềm năng, thế mạnh và là nơi thử nghiệm các cơ chế, chính sách mới mà chưa có điều kiện áp dụng rộng rãi, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết.