Vì sao Fed xa lánh lãi suất âm dù nhiều nước đã áp dụng?

Theo Bloomberg, các nhà đầu tư dự đoán rằng Cục dự trữ liên bang Mỹ (Fed) có thể sẽ đẩy lãi suất xuống thấp hơn 0 để bù đắp cho thiệt hại kinh tế từ COVID-19. Tổng thống Donald Trump còn ca ngợi đây sẽ là một "món quà" cho nền kinh tế Mỹ. Nhưng các quan chức Fed, đứng đầu là Chủ tịch Jerome Powell đã liên tục phản đối ý tưởng này.

1. Thị trường báo hiệu điều gì?

Lợi suất các hợp đồng tương lai lãi suất Fed đã rơi xuống mức thấp hơn 0 trong những ngày gần đây. Điều này ngụ ý các nhà đầu tư đang đặt cược rằng đến giữa năm 2021, khoảng lãi suất quĩ liên bang mục tiêu 0-0,25% hiện tại sẽ được Fed hạ thấp xuống. Các nhà phân tích nói rằng kĩ thuật kế toán cũng tác động đến các giao dịch hợp đồng tương lai lãi suất.

2. Điều gì sẽ xảy ra khi lãi suất về âm?

Theo lí thuyết, khi lãi suất xuống dưới 0, nhà đầu tư sẽ chuyển sang mua các tài sản ngắn hạn hoặc rủi ro hơn, và lợi suất của các tài sản này sẽ sụt giảm. Điều này khiến chi phí vay thông qua nhiều loại chứng khoán trở nên rẻ hơn, giúp thúc đẩy nền kinh tế.

3. Quan chức Fed nói gì?

Chủ tịch Fed Jerome Powell đã nhiều lần phản đối ý tưởng lãi suất âm. Trong cuộc suy thoái gần nhất, các quan chức Fed đã cân nhắc rất nhiều công cụ để thúc đẩy nền kinh tế, rồi đưa ra quyết định là sẽ không sử dụng chính sách lãi suất âm, ông Powell chỉ ra.

Phát biểu với các phóng viên hôm 15/5, ông tuyên bố: "Chúng tôi không cho rằng lãi suất âm là phản ứng chính sách thích hợp cho nước Mỹ".

Các quan chức Fed khác cũng đồng ý với quan điểm của ông Powell, nhưng họ không hoàn toàn gạt bỏ khả năng này. 

Hôm 11/5, Chủ tịch Fed chi nhánh Chicago cho biết: "Cùng lắm thì chúng tôi sẽ phải nghiên cứu chính sách này kĩ hơn, nhưng tôi không cho rằng đây là công cụ sẽ được sử dụng tại Mỹ". Cùng ngày, Chủ tịch Fed chi nhánh Atlanta tuyên bố: "Tôi không thích ý tưởng lãi suất âm".

4. Vì sao Fed phản đối lãi suất âm?

Trong phần lớn các trường hợp, khó có thể biết được lãi suất âm đem lại bao nhiêu lợi ích cho nền kinh tế, và nhiều người lo rằng chính sách này có thể khiến thị trường tài chính bị đảo lộn.Trong một thông báo nội bộ năm 2010, các quan chức Fed chỉ ra mối lo ngại về tác động của lãi suất âm lên ngân hàng và các quĩ thị trường tiền tệ.

Một số nhà kinh tế lập luận rằng khi lãi suất bị hạ thấp xuống một giới hạn nào đó thì nền kinh tế có thể bị tổn hại. Lợi nhuận của ngân hàng có thể sụt giảm, đồng thời ngân hàng sẽ phải trả tiền để gửi tiền ở Fed thay vì được nhận lãi, khiến cho họ ngày càng ngần ngại khi cấp tín dụng. Lợi suất thấp của thị trường tiền tệ trở nên kém hấp dẫn, khiến nhà đầu tư chuyển sang các thị trường khác.

Trong cuộc họp hồi tháng 10, các quan chức của Fed nhận định lãi suất âm có rủi ro gây ra "rắc rối hoặc các biến dạng lớn đến thị trường tài chính". Ngoài ra, chính sách này chỉ tác động đến lợi suất ngắn hạn, trong khi đó lợi suất dài hạn mới là chuẩn mực để xác định lãi suất các khoản vay thế chấp và tín dụng doanh nghiệp.

5. Các nhà lập pháp Mỹ nói gì?

Dù ông Trump đã nhiều lần kêu gọi Fed cân nhắc sử dụng lãi suất âm, quan điểm của các nhà lập pháp khác có thể rất khác. Thậm chí một số người còn gợi ý rằng chính sách này là bất hợp pháp.

Năm 2008, Fed đã được Quốc hội cấp thẩm quyền để trả lãi cho khoản tiền dự trữ các ngân hàng thương mại gửi tại Fed. Không rõ rằng liệu Fed có thẩm quyền để tính lãi suất âm cho số tiền gửi này không.

Khi Fed lần đầu tiên hạ lãi suất quĩ liên bang xuống khoảng mục tiêu 0-0,25% và duy trì mức lãi suất thấp này trong suất 7 năm, cơ quan này đã liên tục bị các nhà lập pháp chỉ trích vì khiến cho những người gửi tiết kiệm phải chịu thiệt thòi.

6. Các quốc gia nào đã sử dụng chính sách lãi suất âm?

Ngân hàng Trung ương châu Âu là tổ chức lớn đầu tiên thúc đẩy giảm lãi suất ngắn hạn xuống dưới 0 vào năm 2014 nhằm nỗ lực vực dậy nền kinh tế.

Ngân hàng trung ương Nhật Bản ra quyết định tương tự vào năm 2016, và cho đến giữa năm 2016, lãi suất âm đã được áp dụng tại khoảng 1/4 các nền kinh tế trên thế giới.

Do ngân hàng trung ương cung cấp chuẩn mực cho mọi chi phí đi vay, lãi suất âm cũng đã khiến cho lợi suất của một số chứng khoán có thu nhập cố định xuống dưới 0.

Gần đây, các ngân hàng trung ương đã thể hiện sự ngần ngại nếu phải đẩy lãi suất chuẩn mực xuống thấp hơn nữa, và các ngân hàng cũng chỉ trích chính sách này. Riksbank của Thụy Điển là ngân hàng trung ương lớn đầu tiên chấm dứt chính sách lãi suất âm vào tháng 12 năm ngoái.

7. Fed còn lựa chọn nào khác để thúc đẩy nhu cầu?

Các quan chức Fed đã cắt giảm lãi suất xuống khoảng mục tiêu 0-0,25%, và mua vào một lượng lớn tài sản tài chính. Nhưng họ còn các công cụ khác – ví dụ như mua trái phiếu với qui mô lớn, và cam kết rõ ràng rằng sẽ giữ cho lãi suất thấp để giúp nền kinh tế chống lại suy thoái.

Kiểm soát đường cong lợi suất cũng có thể là một biện pháp hiệu quả để kìm hãm các chi phí đi vay có liên quan nhất tới tăng trưởng kinh tế. Kiểm soát đường cong lợi suất là việc ngân hàng trung ương đặt ra mục tiêu lợi suất, rồi mua bán và nắm giữ trái phiếu để đạt được mục tiêu đó

Fed đã nghiên cứu về kịch bản hạ lãi suất xuống dưới 0 trong cuộc khủng hoảng tài chính 2008-2009 và giai đoạn sau đó. Kết quả, Fed nhận thấy rằng chính sách này có "thiếu sót", Phó Chủ tịch Fed Richard Clarida cho biết hồi tháng 3/2019.