TS. Nguyễn Hữu Huân: Quá lo ngại lạm phát mà thắt chặt tiền tệ trong lúc này sẽ lặp lại bài toán của năm 2022

Giá dầu đã tăng liên tục kể từ tháng 8 đến nay, đỉnh điểm là những ngày cuối tháng 9/2023, giá dầu thô Brent đã đạt đỉnh cao nhất kể từ tháng 11/2022. Dầu Brent đã tăng giá khoảng 9,7% trong tháng 9/2023 và 27,3% trong quý III/2023 do việc cắt giảm nguồn cung của liên minh OPEC+ tác động đến giá dầu mạnh mẽ hơn triển vọng nhu cầu yếu đi do tăng trưởng kinh tế toàn cầu suy giảm.

Mặc dù trong những ngày đầu tháng 10/2023, giá dầu đã có nhịp điều chỉnh mạnh về ngưỡng 90 USD/thùng song nhiều ý kiến lo ngại, giá dầu vượt ngưỡng 100 USD/thùng trong quý cuối cùng của năm 2023. Các cuộc xung đột nổ ra gần đây cũng làm dấy lên lo ngại giá dầu sẽ tăng mạnh gây áp lực lên lạm phát.

Lạm phát sẽ tăng vào đầu năm 2024?

Theo đánh giá của các chuyên gia từ Chứng khoán Rồng Việt (VDSC), giá dầu tăng trở lại đang trở thành mối quan ngại đối với các ngân hàng trung ương trên toàn cầu. Tuy nhiên, ngưỡng trên 100 USD/thùng khó có thể duy trì được lâu trong bối cảnh kinh tế thế giới tăng trưởng chậm lại.

Các chuyên gia VDSC đánh giá lạm phát năm nay sẽ không vượt mục tiêu 4,5% bởi một số nguyên nhân. Thứ nhất, lạm phát cơ bản vẫn đang trong xu hướng giảm từ đầu năm đến nay, lạm phát cơ bản tháng 9 tăng 3,8% so với cùng kỳ và tăng 0,26% so với tháng trước.

Thứ hai, yếu tố tăng giá đẩy lạm phát chung trong tháng 9 tăng cao ngoài việc giá xăng dầu và giá gạo tăng thì còn có thêm ảnh hưởng của chi phí giáo dục, vốn có tính mùa vụ và mức tăng cao trong tháng 9 sẽ không tiếp diễn trong các tháng tiếp theo.

Thứ ba, xu hướng giảm gần đây của giá gạo thế giới có thể khiến cho đà tăng của giá gạo trong nước chững lại, đồng thời, thị trường gạo vẫn phụ thuộc vào biến số là chính sách xuất khẩu gạo của Ấn Độ, nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới.

Thứ tư, ngay cả với giả định giá dầu ở mức bình quân 95 USD/thùng trong quý IV/2023 thì giá dầu bình quân cả năm 2023 vẫn thấp hơn 14,2% so với năm trước. Cuối cùng, nhìn về sức cầu trong nước còn rất yếu nên lạm phát do cầu kéo trong giai đoạn hiện tại là không đáng kể, chuyên gia VDSC nhận định.

Đồng quan điểm rằng lạm phát năm nay sẽ thấp hơn mục tiêu mà Chính phủ đề ra là 4,5% nhưng nhiều chuyên gia cho rằng áp lực lạm phát có thể trở lại vào đầu năm sau, trong đó có yếu tố quan trọng là chi phí đẩy do giá dầu tăng và độ trễ của việc nới lỏng tiền tệ.

Theo TS. Nguyễn Hữu Huân, Giảng viên Đại học Kinh tế TP HCM có ba nguyên nhân có thể khiến lạm phát tăng vào đầu năm 2024.

Thứ nhất là yếu tố mùa vụ khi mà nhu cầu tiêu dùng thường sẽ tăng cao vào dịp cận Tết Nguyên đán dẫn đến chỉ số tiêu dùng (CPI) tăng cao, lạm phát có xu hướng tăng.

Thứ hai là việc giá dầu đang có xu hướng tăng. Trong ngắn hạn, tình hình bất ổn ở Trung Đông nhiều khả năng sẽ tác động lên giá dầu, ảnh hưởng đến tâm lý và giá nguyên vật liệu, qua đó gây áp lực lên lạm phát.

Yếu tố thứ ba là độ trễ của chính sách tiền tệ trong nước. Trong năm nay, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã hạ lãi suất 4 lần liên tiếp vào quý I và quý II giúp khơi thông dòng tiền chảy ra nền kinh tế. Tuy nhiên, các chính sách đều có độ trễ nhất định, dù hạ lãi suất điều hành từ đầu năm nhưng phải quý III, quý IV dòng tiền mới thực sự thẩm thấu.

Dự kiến cuối năm nay, tăng trưởng tín dụng sẽ bắt đầu tăng, đương nhiên không thể đạt mục tiêu 14-15% nhưng đâu đó sẽ xoay quanh 9-10% vào cuối năm và tốc độ tăng trưởng tín dụng các tháng cuối năm thường cũng cao gấp đôi đầu năm, ông dự báo.

Việc dòng tiền chảy vào nền kinh tế cũng là một trong những yếu tố tác động lên lạm phát. "Khả năng cao là khi lạm phát quay lại vào cuối năm nay, đầu năm sau sẽ ảnh hưởng đến việc điều hành kinh tế vĩ mô của Chính phủ", ông Huân nói.

Quá lo lạm phát mà tăng lãi suất sẽ lặp lại bài toán năm 2022

Theo chuyên gia chính sách tiền tệ năm tới sẽ chịu áp lực bởi việc không còn nhiều dư địa để tiếp tục giảm lãi suất. Tuy nhiên, nếu quá lo lạm phát mà tăng lãi suất sẽ lặp lại bài toán "lạm phát thấp - lãi suất cao" từng xảy ra vào cuối năm 2022 .

Chuyên gia dự báo chính sách tiền tệ trong năm nay chỉ giữ ở mặt bằng lãi suất hiện tại. Khi có những áp lực lớn về lạm phát và tỷ giá, đặc biệt là cuối năm thì nhiều khả năng chính sách tiền tệ sẽ phải thắt chặt thêm một chút.

"Giai đoạn này cần chấp nhận một mức lạm phát cao hơn nhưng vẫn trong tầm kiểm soát để tiếp tục hỗ trợ nền kinh tế tăng trưởng. Còn nếu bây giờ hút tiền quá mạnh để kiểm soát lạm phát thì lại quay lại bài toán vào cuối năm ngoái, đầu năm nay", ông Huân nói.

Hiện tại, lượng tiền ở trong hệ thống ngân hàng vẫn đang còn khá dồi dào. Cho dù NHNN đã phát hành tín phiếu để hút bớt tiền về nhưng lãi suất liên ngân hàng vẫn đang khá thấp. Trong thời gian tới nếu như áp lực tỷ giá vẫn còn nhất là vào cuối năm khi áp lực quay trở lại theo yếu tố mùa vụ thì nhiều khả năng NHNN sẽ tiếp tục hút tiền về qua kênh tín phiếu.

Ông Huân dự báo NHNN sẽ cố gắng duy trì lãi suất thấp để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế cuối năm nay và cả năm sau. Bởi nếu không giữ chính sách tiền tệ nới lỏng như hiện tại thì rất khó để đạt mục tiêu tăng trưởng trong dài hạn.

Chuyên gia cũng nhấn mạnh, chính sách tiền tệ chỉ nên duy trì ở trạng thái như hiện tại, không nới lỏng nhưng cũng không thắt chặt thêm. Ở những thời điểm khi áp lực lạm phát và tỷ giá quá lớn thì có thể cân nhắc việc hút bớt tiền về nhưng với một lượng vừa đủ để không gây ra các xáo trộn hoặc cú sốc cho nền kinh tế.