TS. Đinh Thế Hiển: Nên ưu tiên thanh toán trái phiếu doanh nghiệp cho những nhà đầu tư hưu trí, làm công ăn lương

Việc sửa đổi Nghị định 65 về phát hành trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) được kỳ vọng sẽ giúp tháo gỡ khó khăn về thanh khoản cho thị trường TPDN, giúp doanh nghiệp kéo dài thời gian để có đưa ra những giải pháp phù hợp.

Tại dự thảo mà Bộ Tài chính mới đưa ra có 4 điểm mới, gồm: Giãn thời gian áp dụng quy định nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp thêm 1 năm, tức áp dụng từ 1/1/2024 mới có hiệu lực, thay vì 16/9/2022; Giãn thời gian “yêu cầu xếp hạng tín nhiệm bắt buộc” thêm 1 năm, từ 16/9/2022 sang 1/1/2024 hiệu lực; Dời thời điểm áp dụng về “thời gian phân phối trái phiếu từ 90 xuống 30 ngày kể từ ngày công bố thông tin”, từ 16/9/2022 sang 1/1/2024.

Bên cạnh đó, Bộ cũng đề xuất cho phép doanh nghiệp được thay đổi kỳ hạn, hoán đổi trái phiếu đã phát hành (còn dư nợ) được gia hạn thêm thời gian tối đa không quá 2 năm so với kỳ hạn tại phương án phát hành trái phiếu đã công bố cho nhà đầu tư. 

Hầu hết các chuyên gia nhận định thị trường TPDN sẽ có nhiều điểm tích cực sau khi Nghị định sửa đổi được thông qua, tuy nhiên cũng có lo ngại về việc trì hoãn một số điểm của Nghị định 65 giúp doanh nghiệp có thêm thời gian xoay sở nhưng chỉ là “đá” quả bóng lùi về sau và nguy cơ vẫn rất hiện hữu. Đặc biệt là, điểm mấu chốt của vấn đề là khôi phục lại niềm tin của nhà đầu tư có vẻ như vẫn chưa được xử lý triệt để.  

Chia sẻ quan điểm về vấn đề này, TS. Đinh Thế Hiển, Chuyên gia tài chính - ngân hàng cho rằng, dự thảo Nghị định 65 đã có nhiều đề xuất quan trọng, kỳ vọng sẽ đem lại những tác động tích cực đến thị trường trái phiếu doanh nghiệp trong bối cảnh khó khăn.

Năm 2020, 2021 và đầu năm 2022, số lượng trái phiếu đã phát hành rất lớn khiến cho nguy cơ đáo hạn TPDN vào năm 2023, 2024 và cả 2025 rất hiện hữu.

Trong bối cảnh hiện nay, thị trường bất động sản đang gặp nhiều khó khăn và đa số các doanh nghiệp bất động sản đang gặp vấn đề trong việc đáo hạn. Trong khi số vốn mà họ có được khi phát hành trái phiếu lại đang nằm trong các dự án bất động sản đang triển khai và các sản phẩm chưa bán ra được để thu hồi trả nợ. Vì vậy việc sửa đổi Nghị định này sẽ tạo dư địa, cho phép các nhà phát hành, đặc biệt là doanh nghiệp bất động sản, ngân hàng và công ty chứng khoán có thêm thời gian xử lý vấn đề trái phiếu.

Bên cạnh đó, hiện nay, có nhiều nhà đầu tư dưới chuẩn đang mua trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ. Nếu theo quy định mới, họ sẽ không phải là nhà đầu tư chuyên nghiệp. Chính vì vậy, đề xuất lùi thời hạn áp dụng tiêu chuẩn nhà đầu tư chuyên nghiệp thực ra là dọn đường cho việc gia hạn/giãn nợ; tạo điều kiện để những nhà đầu tư dưới chuẩn tiếp tục được mua trái phiếu mới để doanh nghiệp đảo nợ.

TS. Cấn Văn Lực, Thành viên Hội đồng tư vấn Chính sách Tài chính - Tiền tệ Quốc gia cũng cho rằng, trong hai năm tới, mỗi năm sẽ có khoảng 115.000 tỷ đồng trái phiếu đáo hạn, chưa kể tiền lãi. Để giải quyết vấn đề này, nếu như trong điều kiện thông thường, các doanh nghiệp sẽ tìm nguồn vốn mới, từ phát hành TPDN, vay ngân hàng, phát hành cổ phiếu,... để đảo nợ và duy trì, phát triển sản xuất kinh doanh.

Tuy nhiên, khả năng gọi vốn của các doanh nghiệp trong thời gian tới sẽ còn khó khăn do: Niềm tin của các nhà đầu tư suy giảm đáng kể, nhà đầu tư cá nhân cũng đã trở nên e ngại hơn sau các vụ việc vừa qua; Nghị định 65/2022 đã đưa ra những quy định chặt chẽ hơn đối với phát hành TPDN riêng lẻ. Trong tháng 10/2022, chỉ có duy nhất đợt phát hành TPDN trị giá 210 tỷ VND, giảm 99% so với tháng trước.

Bên cạnh đó, nguồn vốn tín dụng dành cho đối tượng này là không nhiều do phải ưu tiên cho sản xuất kinh doanh và trong bối cảnh hạn mức tăng trưởng tín dụng vẫn khoảng 14-15% để kiểm soát lạm phát và thanh khoản hệ thống tổ chức tín dụng; thị trường chứng khoán không còn sôi động như giai đoạn trước, nên huy động vốn qua kênh này còn khó khăn; việc bán hàng, phát mại tài sản để trả nợ cũng không dễ dàng, do thị trường bất động sản đang trầm lắng, phục hồi chậm.

Vì thế, nếu Nghị định 65 được sửa đổi mà không có các giải pháp lấy lại niềm tin của thị trường thì các doanh nghiệp cũng khó có thể vượt qua giai đoạn này, TS. Lực nhìn nhận. 

Bảo vệ nhà đầu tư, lấy lại niềm tin

Để lấy lại niềm tin của nhà đầu tư, chuyên gia Đinh Thế Hiển đề xuất Bộ Tài chính nên có quy định về việc ưu tiên thanh toán cho những nhà đầu tư có đầu tư trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ từ 300 đến 500 triệu đồng.

"Đây hầu hết là những người hưu trí, làm công ăn lương do lầm tưởng, thiếu hiểu biết về trái phiếu doanh nghiệp mà đầu tư. Họ là đối tượng dễ tổn thương nên mong ngóng nhận được tiền", TS. Hiển nhìn nhận.

Còn theo TS. Cấn Văn Lực một trong những giải pháp để lành mạnh hoá và phát triển thị trường tài chính là việc hoàn thiện thể chế, tăng cường kiểm tra, giám sát, nâng cao tính minh bạch, chuyên nghiệp và hiệu quả cho thị trường tài chính, quan tâm kiểm soát rủi ro hệ thống tài chính.

Trong đó, TS. Cấn Văn Lực đề xuất cần nghiên cứu ban hành Luật bảo vệ nhà đầu tư và thành lập Quỹ bảo vệ nhà đầu tư như kinh nghiệm của Mỹ, Đài Loan, Trung Quốc, Ấn Độ và Singapore nhằm bảo vệ quyền lợi cho nhà đầu tư.

Chuyên gia Cấn Văn Lực cũng chỉ ra rằng về lâu dài cần thực hiện tăng cường củng cố niềm tin của nhà đầu tư cũng như phát triển đội ngũ nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp. Riêng với thị trường TPDN, từ năm 2019, sự tham gia của nhóm nhà đầu tư cá nhân đã tăng nhanh, từ khoảng 10% toàn thị trường, tăng lên gần 13% trong năm 2020, sau đó giảm xuống 5% hiện nay do ảnh hưởng của các quy định trong Nghị định 65. Với thị trường thứ cấp, tỷ lệ nhà đầu tư cá nhân có thể lên đến 30%.

Vì vậy, các cơ quan quản lý Nhà nước cần ưu tiên phát triển đội ngũ nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp. Trong đó, cần đặc biệt chú trọng đến việc thu hút các quỹ đầu tư nước ngoài và phát triển các quỹ đầu tư, nhà đầu tư tổ chức trong nước (gồm cả công ty bảo hiểm, quỹ đầu tư mở, quỹ hưu trí...). Các tổ chức này có đủ nguồn lực cũng như kiến thức tài chính để có thể phân tích thị trường một cách chính xác hơn, từ đó đưa ra các quyết định dựa trên những căn cứ khoa học.