Sau 6 tháng xung đột Ukraine, kinh tế thế giới ngày càng nguy ngập

Châu Âu bên bờ suy thoái, các nước đang phát triển lao đao

Sau nhiều năm phụ thuộc vào dầu mỏ và khí đốt của Nga để phục vụ các ngành công nghiệp, châu Âu đang đối mặt với nguy cơ suy thoái ngày càng tăng khi Điện Kremlin hạn chế nguồn cung khí đốt.

Khí đốt không chỉ đắt đỏ hơn rất nhiều mà còn có thể không sẵn hàng nếu Nga cắt hoàn toàn nguồn cung cho châu Âu để phản ứng lại lệnh trừng phạt, hoặc các doanh nghiệp tiện ích không dự trữ đủ nhiên liệu cho mùa đông. 

Ông Martin Kopf, Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp mạ kẽm Đức cảnh báo nếu thiếu hụt nguồn cung khí đốt, hoạt động kinh doanh sẽ bị phá hủy. Hiện nay, Zinkpower GmbH, công ty của gia đình ông Kopf, đang sử dụng khí đốt để nung chảy 600 tấn kẽm, trị giá 2,5 triệu euro/ngày. Nếu thiếu khí đốt, kẽm sẽ nguội đi và các thiết bị trong nhà máy của ông sẽ bị hỏng.

Ông Adam Posen, Chủ tịch Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, cho rằng so với những nền kinh tế phát triển khác, châu Âu đứng trước nhiều rủi ro và nguy cơ suy thoái hơn.

Không chỉ châu Âu, các nhà quan sát nhấn mạnh tình trạng thiếu hụt và mức giá cao của lương thực, vốn đã nghiêm trọng hơn do xung đột Nga-Ukraine, có thể khiến nạn đói và bất ổn lan rộng tại các nước đang phát triển. 

Sống ở khu vực ngoại ô thủ đô Kampala của Uganda, bà Rachel Gamisha cho biết chiến sự tại Ukraine đã ảnh hưởng đến công việc kinh doanh hàng tạp hóa của bà, khi giá các mặt hàng thiết yếu đều tăng, trong đó, giá xăng tăng lên 6,9 USD/gallon (tương đương 42.700 đồng/lít).

Theo bà Gamisha, một số thứ có giá 16,7 USD trong tuần này những có thể tăng lên 25 USD vào tuần tới. Bên cạnh đó, bà Gamisha còn lưu ý về hiện tượng “shrinkflation”: một sản phẩm có giá không đổi nhưng trọng lượng đã giảm xuống. Ví dụ, với cùng một mức giá, một chiếc bánh mỳ trước đây nặng 1kg, giờ chỉ còn 850g.

Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) cho biết đà tăng của giá lương thực và năng lượng đã đẩy 71 triệu người trên thế giới rơi vào nghèo đói trong ba tháng đầu tiên sau khi nổ ra xung đột tại Ukraine.

Theo AP, các quốc gia tại khu vực Balkan và Hạ Sahara châu Phi là những nước chịu thiệt hại nặng nề nhất. Tổ chức Nông Lương Liên hợp quốc (FAO) ước tính có tới 181 triệu người tại 41 quốc gia có thể gánh chịu cuộc khủng hoảng lương thực trong năm nay.

Tại Bangkok, bà Warunee Deejai, một người bán đồ ăn đường phố, cho biết giá thịt bò, rau và dầu ăn đều tăng, khiến bà phải tăng giá bán, giảm nhân viên và kéo dài thời gian bán hàng.

Bà Deejai tâm sự: “Tôi không biết mình có thể duy trì mức giá hợp lý cho một bữa trưa đến khi nào.” Theo bà Deejai, sau những đợt phong tỏa do dịch bệnh, việc đương đầu với lạm phát càng trở nên thách thức. Điều tồi tệ hơn nữa là bà chưa nhìn thấy hồi kết của giai đoạn khó khăn này.

Chị Bùi Thu Hương ở Hà Nội chia sẻ với AP rằng gia đình chị đã phải hạn chế chi tiêu và giảm bớt số lần ăn tối ở nhà hàng. Việc ăn tối tại nhà nhiều hơn có những lợi ích nhất định: “Chúng tôi vừa tiết kiệm được tiền, vừa gắn kết hơn với các con khi nấu ăn ở nhà”.

Mối đe dọa đối với kinh tế toàn cầu

Kể cả trước khi Tổng thống Nga Vladimir Putin tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine, kinh tế toàn cầu đã chịu sức ép. Lạm phát đã tăng vọt, nguyên nhân là đà phục hồi vượt dự kiến của nền kinh tế sau đại dịch gây sức ép lên các nhà máy và hệ thống hậu cần, khiến hàng hóa thiếu hụt, giao hàng chậm trễ và giá cao hơn.

Để ứng phó với lạm phát, ngân hàng trung ương nhiều nước trên thế giới đã tăng lãi suất.

Theo ông Robin Brooks, nhà kinh tế trưởng tại Viện Tài chính Quốc tế, trước biến động gia tăng của lạm phát và tăng trưởng, các ngân hàng trung ương sẽ gặp khó khăn hơn rất nhiều để chèo lái “con tàu kinh tế”.

Kiên định với chính sách Zero COVID, Trung Quốc đã áp đặt các biện pháp phong tỏa làm suy yếu nghiêm trọng nền kinh tế lớn thứ hai thế giới. Trong khi đó, nhiều quốc gia đang phát triển vật lộn với đại dịch và những khoản nợ chồng chất mà họ đã gánh lên mình để bảo vệ người dân khỏi thảm họa kinh tế. 

Thế giới vẫn có thể ứng phó với tất cả những thách thức trên. Tuy nhiên, khi xung đột Nga-Ukraine bùng nổ vào ngày 24/2, phương Tây đã đáp trả bằng hàng loạt biện pháp trừng phạt nặng nề, cả hai động thái này đều làm gián đoạn thương mại lương thực và năng lượng.

Nga là nhà sản xuất dầu thô lớn thứ ba toàn cầu và là nhà xuất khẩu khí đốt tự nhiên, phân bón và lúa mì hàng đầu thế giới, trong khi các trang trại tại Ukraine đang nuôi sống hàng triệu người dân trên toàn trái đất. Kết quả là lạm phát đã lan rộng ra khắp thế giới.

Các gia đình, doanh nghiệp và chính phủ trên toàn cầu đều đang cảm nhận được tác động tiêu cực về kinh tế của xung đột, sau hai năm đại địch COVID-19 làm gián đoạn thương mại toàn cầu. Lạm phát và giá năng lượng tăng phi mã đang khiến mùa đông sắp tới trở nên lạnh lẽo và tăm tối.

Tháng trước, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) đã hạ dự báo về triển vọng kinh tế toàn cầu lần thứ tư trong chưa đầy một năm, do xung đột Nga-Ukraine. Cụ thể, IMF dự kiến kinh tế thế giới sẽ tăng trưởng 3,2% trong năm nay, so với mức dự báo 4,9% đưa ra hồi tháng 7/2021 và thấp hơn nhiều so với mức tăng trưởng 6,1% trong năm ngoái.

Ông Pierre-Olivier Gourinchas, nhà kinh tế trưởng của IMF, cảnh báo kinh tế thế giới có thể sớm đứng bên bờ suy thoái, chỉ hai năm sau đợt suy thoái gần nhất.