Ông Trump tái đắc cử, ‘phả hơi nóng’ lên Fed

Kế hoạch kinh tế khó lường

Trên đường tranh cử tổng thống, ông Donald Trump đã nhiều lần tuyên bố sẽ tăng thuế quan lên các đối tác thương mại của Mỹ, trục xuất hàng triệu người nhập cư trái phép và gia hạn chương trình cắt giảm thuế từ năm 2017.

Nếu ông Trump có thể thực hiện lời hứa của mình, các chính sách trên sẽ gây áp lực làm tăng giá cả, tiền lương của người lao động và mức thâm hụt ngân sách của chính phủ, theo ước tính của nhiều chuyên gia.

Tác động từ các chính sách đó sẽ cản trở mục tiêu của Fed là hạ lạm phát xuống mức 2% và bảo vệ thị trường việc làm. Chưa kể, ngân hàng trung ương Mỹ cũng có thể chuốc lấy sự chú ý không mong muốn nếu ông Trump tiếp tục công khai chỉ trích Chủ tịch Fed Jerome Powell như nhiệm kỳ đầu tiên.

Fed đã quyết định giảm lãi suất thêm 25 điểm cơ bản (bps) tại cuộc họp kết thúc vào ngày 7/11. Và dự báo được công bố hồi tháng 9 cho thấy các nhà hoạch định chính sách dự định sẽ hạ lãi suất thêm 25 bps vào tháng 12 và 100 bps trong năm 2025.

Tuy nhiên, từ giờ Fed có thể sẽ thay đổi kế hoạch theo hướng thận trọng hơn do các quan chức cần phải đánh giá tác động từ các đề xuất kinh tế của ông Trump.

Nhà kinh tế Derek Tang của LH Meyer/Monetary Policy Analytics lý giải: “Giới chức Fed có thể nghĩ rằng Mỹ sẽ gặp nhiều rủi ro lạm phát hơn trong vài năm tiếp theo khi thuế quan tăng hoặc số người nhập cư giảm xuống. Họ có thể sẽ quyết định giảm tốc độ hạ lãi suất để có thời gian quan sát những thay đổi đối với kỳ vọng lạm phát và thị trường lao động”.

Ở cuộc họp báo sau quyết định lãi suất mới nhất, Chủ tịch Fed lưu ý kết quả bầu cử sẽ không tác động đến triển vọng lãi suất trong tương lai gần và ông sẽ không từ chức nếu ông Trump đưa ra yêu cầu.

Trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình, ông Trump thường xuyên chỉ trích ông Powell. Đến gần đây, ông Trump vẫn tiếp tục chê trách người đứng đầu ngân hàng trung ương Mỹ, ám chỉ Fed có “động cơ chính trị” khi giảm lãi suất 50 bps vào tháng 9.

“Có tiếng nói”

Ông Trump cũng từng khẳng định tổng thống Mỹ nên “có tiếng nói” đối với chính sách tiền tệ của Fed. Trong cuộc phỏng vấn với Bloomberg hồi tháng 10, ông Trump giải thích rõ hơn rằng tổng thống không nên có quyền chỉ đạo Fed làm gì, nhưng được quyền bình luận về hướng đi của lãi suất.

Dẫu vậy, các phát biểu trên vẫn thổi bùng lên đồn đoán rằng có thể ông Trump sẽ tìm cách hạn chế tính độc lập của Fed và đảo lộn truyền thống lâu năm là cho phép ngân hàng trung ương thực thi chính sách tiền tệ riêng biệt với nhánh hành pháp.

Trong nhiệm kỳ đầu, ông Trump từng cân nhắc sa thải ông Powell - động thái chưa từng có tiền lệ và chưa chắc khả dĩ về mặt luật pháp, theo các học giả ngành luật.

Fed có các hàng rào bảo vệ để chống lại sự can thiệp của Nhà Trắng. Ví dụ, nhân sự tổng thống bổ nhiệm vào Hội đồng Thống đốc của Fed phải được Thượng viện xác nhận và Quốc hội Mỹ cũng có các ủy ban giám sát ngân hàng trung ương.

Ông Powell và các đồng nghiệp đã nhiều lần trấn an công chúng rằng họ sẽ tránh xa chính trường và không suy tính về đảng phái chính trị khi thiết lập chính sách tiền tệ.

Ông Powell sẽ bị thay thế

Bà Sarah Blinder, Giáo sư khoa học chính trị tại Đại học George Washington, cho biết những lời chỉ trích công khai của tổng thống có thể gieo rắc sự nghi ngờ của công chúng đối với Fed.

Bà giải thích: “Giữa Fed và Nhà Trắng có sự độc lập về mặt cấu trúc. Nhưng không cấu trúc nào có thể bảo vệ Fed nếu mọi người bắt đầu nghi ngờ rằng liệu các quan chức có thể làm được điều họ nói hay không”.

Ông Kevin Hasset, cựu Chủ tịch Hội đồng cố vấn kinh tế Nhà Trắng dưới thời ông Trump, cảnh báo rằng sự nghi ngờ xoay quanh mối quan hệ giữa Fed và nhánh hành pháp là “vấn đề cần được xem xét nghiêm túc”. Ông khuyên chính quyền tiếp theo nên chọn nhà lãnh đạo Fed “có quan điểm trung lập”.

Cách trực tiếp nhất để ông Trump tác động lên Fed là thông qua các cuộc bổ nhiệm nhân sự chủ chốt trong vài năm tới. Vị tổng thống đắc cử đã công khai khẳng định sẽ không tái bổ nhiệm ông Powell.

Nhiệm kỳ chủ tịch của ông Powell kết thúc vào tháng 5/2026, nhưng ông vẫn sẽ giữ vị trí thống đốc tới tháng 1/2028. Ngoài ra, nhiệm kỳ của Thống đốc Adriana Kugler cũng sẽ đến hồi kết vào tháng 1/2026. Ong Trump sẽ có cơ hội đề cử người thay thế những vị trí đó.

Những nguồn tin thân cận với ông Trump tiết lộ với Bloomberg rằng có thể ông Kevin Hassett sẽ được chọn làm người thay thế ông Powell làm chủ tịch Fed khi vị trí đó để trống.

Ngoài ra, vị tổng thống đắc cử cũng sẽ có quyền đề cử nhân sự cho chức phó chủ tịch giám sát - vị trí quản lý đầy quyền lực nhằm giám sát các ngân hàng lớn nhất nước Mỹ.