Mối đe dọa trị giá 3.400 tỷ USD đối với thị trường tài chính toàn cầu từ Nhật Bản

Theo Bloomberg, cựu Thống đốc Ngân hàng trung ương Nhật Bản (BOJ) Haruhiko Kuroda đã bơm khối tiền mặt trị giá 3.400 tỷ USD ra thị trường toàn cầu khi thực hiện chính sách nới lỏng. Giờ đây, tân Thống đốc Kazuo Ueda có khả năng sẽ phá bỏ di sản của ông Kuroda, tạo ra một sự đảo ngược dòng chảy vốn, có nguy cơ gây hỗn loạn cho nền kinh tế toàn cầu.

Chỉ hơn một tuần trước khi có sự thay đổi lãnh đạo của BOJ, các nhà đầu tư đã chuẩn bị cho cái kết của một thập kỷ lãi suất cực thấp từng khiến dòng tiền từ Nhật Bản chảy ra nước ngoài. Cuộc di cư của tiền ra khỏi Nhật Bản tăng tốc sau khi ông Kuroda hạn chế lợi suất trái phiếu vào năm 2016. Vào lúc đỉnh điểm, số tiền đầu tư ra nước ngoài trị giá hơn 2/3 quy mô GDP của Nhật Bản.

Dòng chảy này có thể đảo ngược dưới thời Thống đốc Ueda, người không có nhiều lựa chọn ngoài việc chấm dứt chính sách nới lỏng tiền tệ táo bạo nhất trên thế giới, ngay khi lãi suất tăng ở những nền kinh tế khác làm rung chuyển lĩnh vực ngân hàng và đe dọa sự ổn định tài chính.

Sức ảnh hưởng của động thái thay đổi chính sách này sẽ rất lớn. Các nhà đầu tư Nhật Bản là những người nắm giữ nhiều Trái phiếu Kho bạc Mỹ nhất và sở hữu mọi thứ, từ nợ của Brazil cho tới các nhà máy điện tại châu Âu.

Ông Jean Boivin, Giám đốc nghiên cứu toàn cầu của Viện Đầu tư BlackRock và là cựu Phó Thống đốc Ngân hàng trung ương Canada (BOC), nhận định: “Tất cả nền kinh tế G-3 bằng cách này hay cách khác sẽ giảm bảng cân đối kế toán và thắt chặt chính sách” khi BOJ hành động. 

Quá trình đảo ngược dòng chảy của vốn đầu tư đã bắt đầu. Các nhà đầu tư Nhật Bản đã bán một lượng lớn nợ nước ngoài vào năm ngoái khi lợi tức trong nước bắt đầu tăng, dựa trên suy đoán rằng BOJ sẽ bình thường hóa chính sách.

Hồi tháng 12, ông Kuroda đã đổ thêm dầu vào lửa khi nới lỏng một số sự kiểm soát của ngân hàng trung ương với lợi suất. Chỉ trong vài giờ, giá trái phiếu chính phủ Nhật Bản đã lao dốc, và đồng yên nhảy vọt, làm chao đảo mọi thứ từ Trái phiếu Kho bạc Mỹ cho đến đồng dollar Australia (AUD)

Ông Jeffrey Atherton, Giám đốc danh mục đầu tư tại Man GLG, cho biết: “Bạn đã thấy sự khởi đầu của dòng tiền hồi hương về Nhật Bản”. Ông cho biết người Nhật sẽ mang tiền trở về nước để không chịu rủi ro tỷ giá.

Tiền hồi hương

Trong những tuần gần đây, các nhà đầu tư đã hạ kỳ vọng về sự thay đổi chính sách của BOJ do cuộc khủng hoảng ngân hàng. Tuy nhiên, khi tình hình dịu bớt, thị trường tin rằng những thảo luận về điều chỉnh chính sách sẽ được tiếp tục.

Các nhà đầu tư cho rằng ông Ueda sẽ đẩy nhanh tốc độ thắt chặt vào cuối năm, bao gồm nới lỏng sự kiểm soát lợi suất và dỡ bỏ chương trình mua trái phiếu khổng lồ.

BOJ đã mua 465.000 tỷ yen (3.550 tỷ USD) trái phiếu chính phủ Nhật Bản kể từ khi ông Kuroda thực hiện nới lỏng định lượng (QE) vào thập kỷ trước, làm giảm lợi suất và tạo sự méo mó chưa từng có trên thị trường nợ. Các quỹ tại Nhật Bản đã bán ra 206.000 tỷ yên trái phiếu trong thời gian này nhằm tìm kiếm lợi nhuận tốt hơn ở thị trường khác.

Sự thay đổi quyết định đầu tư này khiến các nhà đầu tư Nhật Bản trở thành người nắm giữ trái phiếu Mỹ lớn nhất, đồng thời sở hữu 10% nợ của Australia, Hà Lan. 8% trái phiếu của New Zealand và 7% của Brazil, theo tính toán của Bloomberg.

Các nhà đầu tư Nhật Bản cũng chi 54.100 tỷ yen để đầu tư vào cổ phiếu trên toàn cầu kể từ tháng 4/2013. Nhà đầu tư Nhật Bản đang nắm giữ từ 1 đến 2% thị trường chứng khoán của Mỹ, Hà Lan, Singapore và Anh.

Nhà kinh tế trưởng của Goldman Sachs Jim O’Neil nhận xét rằng chính sách của ông Kuroda đã khiến đồng yen sụt giảm và thị trường trái phiếu rối loạn nghiêm trọng. “Phần lớn những gì đã xảy ra dưới thời Thống đốc Kuroda sẽ bị đảo ngược một phần hoặc toàn bộ” nếu người kế nhiệm của ông theo đuổi việc bình thường hóa chính sách. Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng ngân hàng có thể khiến các nhà chức trách thận trọng hơn.

Đồng thời, nhà đầu tư Nhật Bản sẽ có nhiều lý do để đổ xô về nước sau khoản lỗ trái phiếu toàn cầu lịch sử vào năm ngoái, ông Akira Takei, chuyên gia thị trường kỳ cựu tại Asset Management One, dự báo.

Ông Takei cho biết: “Nhà đầu tư trái phiếu tại Nhật Bản đã có trải nghiệm tồi tệ ở nước ngoài trong năm qua, vì lợi suất tăng đáng kể buộc họ phải cắt lỗ. Vì vậy, một số người thậm chí còn không muốn thấy trái phiếu nước ngoài”.

Chủ tịch sắp tới của Dai-ichi Life, một trong những nhà đầu tư lớn nhất tại Nhật Bản, xác nhận việc chuyển nhiều tiền hơn sang trái phiếu trong nước, sau khi các đợt tăng lãi suất của Fed khiến phòng ngừa rủi ro tỷ giá trở nên tốn kém.

Một khảo sát gần đây của Bloomberg cho thấy 41% người theo dõi BOJ dự đoán một động thái thắt chặt vào tháng 6, tăng từ 26% của khảo sát hồi tháng 2. Cựu Thứ trưởng Tài chính Nhật Bản Eisuke Sakakibara cho biết BOJ có thể tăng lãi suất vào tháng 10.

Cuộc họp hôm 9-10/3 của BOJ gợi ý rằng ngân hàng này vẫn thận trọng trong việc thay đổi chính sách trước khi đạt mục tiêu lạm phát. Hiện lạm phát Nhật Bản đã vượt 4%, mức cao nhất trong 4 thập kỷ.

Ông Richard Clarida, cựu Phó Chủ tịch Fed từ năm 2018 đến 2022, người từng quen biết cựu Thống đốc Kuroda, cho biết thị trường đã kỳ vọng quá sớm về việc chính sách kiểm soát đường cong lợi suất bị hủy bỏ.

Bà Ayako Sera, chiến lược gia thị trường tại Sumitomo Mitsui Trust Bank, kỳ vọng khoảng cách lãi suất giữa Mỹ và Nhật Bản vẫn tồn tại vì Fed khó nới lỏng chính sách khi lạm phát còn cao, và BOJ dự kiến sẽ không thắt chặt đáng kể.

Ông Ryosuke Oshima, một Phó Giám đốc tại Mitsubishi UFJ Kokusai, coi lợi suất là yếu tố kích hoạt cho sự thay đổi dòng chảy vốn. Ông nói: “Nhìn vào dữ liệu, khó có khả năng nhà đầu tư đột ngột thu hồi tất cả tiền về nước”.