Lệnh cấm vận dầu thô Nga của Mỹ sẽ tác động thế nào đến Moscow và phương Tây?

Trong bối cảnh Moscow leo thang chiến sự ở Ukraine, Tổng thống Joe Biden hôm 8/3 đã công bố lệnh cấm nhập khẩu dầu thô của Nga. Phe chỉ trích Moscow tại Washington nói rằng trừng phạt hoạt động xuất khẩu năng lượng là cách tốt nhất – hay có lẽ là cách duy nhất – để buộc Nga rút quân.

Dưới đây là cái nhìn sâu sắc hơn về lệnh cấm mới nhất của Mỹ dành cho nền kinh tế Nga:

Liệu Nga có bị tổn thương?

Theo tờ ABC News, tác động từ lệnh cấm vận dầu thô của Mỹ lên Nga nhiều khả năng sẽ chỉ ở mức nhỏ. Mỹ chỉ nhập khẩu một phần nhỏ dầu thô của Nga và không mua khí tự nhiên của nước này.

Năm ngoái, khoảng 8% nhập khẩu dầu và sản phẩm dầu mỏ của Mỹ đến từ Nga. Tổng lượng nhập khẩu tương đương 245 triệu thùng, hay khoảng 672.000 thùng dầu và các sản phẩm dầu mỏ mỗi ngày. Trong thời gian gần đây lượng nhập khẩu cũng giảm nhanh chóng do người mua e ngại khả năng bị trừng phạt.

Do lượng dầu Mỹ nhập khẩu từ Nga khá khiêm tốn, Moscow có thể bán số sản phẩm này sang nước khác, có lẽ là Trung Quốc hoặc Ấn Độ. Dù vậy Nga có thể sẽ phải giảm giá đáng kể. 

Ông Claudio Galimberti, nhà phân tích tại Rystad Energy, dự đoán rằng nếu Nga bị loại khỏi thị trường năng lượng toàn cầu thì các nước như Iran và Venezuela có thể được "chào đón trở lại". Nguồn cung bổ sung từ những nước này có thể giúp ổn định giá cả.  

Thư ký Báo chí Nhà Tắng Jen Psaki cho biết nhóm quan chức thuộc chính quyền ông Biden đã có mặt tại Venezuela vào cuối tuần trước để bàn bạc về năng lượng và các vấn đề khác.

Ông Kevin Book, Giám đốc tại Clearview Energy Partners, cho biết: "Bằng cách giảm bớt một phần nhu cầu, Mỹ đang đẩy giá dầu của Nga đi xuống và làm giảm nguồn thu của Moscow".

"Theo lý thuyết, cách này làm giảm doanh thu của Nga trên mỗi thùng dầu bán ra, dù có lẽ không nhiều. Câu hỏi quan trọng nhất là liệu các nước châu Âu có tạo ra thêm áp lực lên Nga hay không".

Giá dầu sẽ phản ứng thế nào?

Thông tin về khả năng Mỹ cấm vận sản phẩm dầu thô của Nga đã đẩy giá lên cao vút. Tháng trước, dầu được giao dịch với mức khoảng 90 USD/thùng. Hiện tại, giá vọt lên gần 130 USD/thùng trong bối cảnh người mua xa lánh dầu thô Nga. Các nhà máy lọc dầu lo sợ sẽ mắc kẹt với số dầu mà họ không thể bán lại nếu lệnh trừng phạt được áp đặt.

Hôm 8/3, Shell thông báo sẽ ngừng mua dầu thô và khí đốt của Nga, đồng thời đóng cửa các trạm xăng dầu, nhiên liệu hàng không và các hoạt động khác ở nước này. Vài ngày trước, công ty năng lượng khổng lồ nước Mỹ đã bị Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Ukraine chỉ trích gay gắt vì tiếp tục mua dầu Nga.

Các nhà phân tích năng lượng cảnh báo giá có thể lên cao đến 160 hay thậm chí 200 USD/thùng nếu người mua tiếp tục né tránh dầu thô của Nga. Xu hướng này có thể đẩy giá xăng tại Mỹ vượt quá 5 USD/gallon, kịch bản mà ông Biden và nhiều chính trị gia muốn né tránh.

Mỹ đã giảm mua dầu Nga từ trước?

Ngành công nghiệp dầu mỏ của Mỹ tuyên bố có cùng mục tiêu với chính quyền ông Biden và Quốc hội Mỹ, chính là giảm sự phụ thuộc vào các nguồn năng lượng nước ngoài. Ngay cả khi không có lệnh trừng phạt, một số nhà máy lọc dầu của Mỹ đã cắt đứt hợp đồng với các công ty Nga. Nhập khẩu dầu thô và các sản phẩm của Nga đã giảm trong thời gian qua.

Dữ liệu sơ bộ từ Bộ Năng lượng Mỹ cho thấy nhập khẩu dầu thô từ Nga đã giảm về 0 trong tuần cuối cùng của tháng 2.

Liệu châu Âu có làm theo Mỹ?

Lệnh cấm vận của Mỹ sẽ đạt hiệu quả cao nhất nếu có sự giúp sức của các đồng minh châu Âu. Tuy nhiên, đến giờ, chỉ có Anh là đã tuyên bố sẽ chấm dứt nhập khẩu dầu của Nga vào cuối năm nay.

Hôm 7/3, Thủ tướng Olaf Scholz nói rõ rằng Đức, khách hàng năng lượng lớn nhất của Nga tại châu Âu, không có ý định tham gia bất kỳ lệnh cấm nào. Ngày 8/3, ông Robert Habeck, Bộ trưởng Kinh tế Đức, cũng bảo vệ quyết định của châu Âu đến nay là miễn trừng phạt năng lượng của Nga.

Cấm dầu mỏ và khí đốt của Nga sẽ là quyết định đau đớn với châu Âu. Khoảng 40% khí tự nhiên để sưởi ấm, tiêu thụ điện và công nghiệp của châu Âu đến từ Nga.  Khoảng 25% lượng dầu thô của châu Âu cũng phải dựa vào nước này. Các quan chức châu Âu đang tìm cách để giảm sự phụ thuộc, nhưng việc này sẽ cần thời gian.

Ông Habeck nói: "Các biện pháp trừng phạt đã được cố ý lựa chọn để tạo tác động nghiêm trọng lên kinh tế Nga và chính quyền Putin. Nhưng đồng thời, chúng cũng được cân nhắc sao cho kinh tế và đất nước chúng tôi có thể duy trì cấm vận trong lâu dài. Hành động thiếu cân nhắc có thể tạo ra kết quả ngược lại".  

Ở diễn biến khác, Phó Thủ tướng Nga Alexander Novak đe dọa Moscow "có quyền" ngừng chuyển khí tự nhiên tới châu Âu qua đường ống Nord Stream 1 để trả đũa Đức vì tạm ngưng phê duyệt dự án Nord Stream 2.

Tuy nhiên ông Novak nói thêm rằng "Nga chưa ra quyết định này" và "sẽ không ai có lợi từ một quyết định như vậy". Tuyên bố của ông đánh dấu sự chuyển hướng rõ rệt so với cam kết trước đó là Nga không có ý định cắt đứt dòng khí đốt đến châu Âu.

Dầu có thể được thay thế dễ dàng hơn khí tự nhiên. Các nước khác có thể tăng sản lượng dầu và bán sang châu Âu. Nhưng lượng dầu cần thay thế sẽ rất lớn và đẩy giá lên cao hơn nữa vì quãng đường vận chuyển nhiều khả năng sẽ dài hơn.

Thay thế lượng khí tự nhiên mà Nga cung cấp cho châu Âu gần như là không khả thi trong ngắn hạn. Hầu hết khí tự nhiên mà Nga bán sang châu Âu được chuyển qua đường ống. Để thay thế chúng, châu Âu nhiều khả năng sẽ phải nhập khẩu khí tự nhiên hóa lỏng (LNG). Châu Âu không có đủ đường ống để phân phối khí đốt từ các cơ sở nhập khẩu ven biển đến những vùng sâu hơn trong lục địa.

Tuy các nhà sản xuất dầu và khí đốt Mỹ có thể khai thác thêm khí tự nhiên nhưng các cơ sở xuất khẩu của nước này đã hoạt động ở công suất tối đa. Việc mở rộng công suất sẽ mất nhiều năm và tiêu tốn hàng tỷ USD.