Kinh tế chia sẻ trong thời đại công nghệ số: Những vấn đề phát sinh

Airbnb được thành lập nhằm tạo ra sự kết nối giữa những người sở hữu bất động sản và người có nhu cầu về nhà ở thông qua một ứng dụng. Ảnh: Reuters

Trong đó, nền tảng kinh tế chia sẻ với Uber, Grab hay Airbnb là minh chứng điển hình. Ngày nay, không quá ngạc nhiên khi du khách thập phương, trong đó có cả những gia đình trẻ lựa chọn nền tảng kinh tế chia sẻ cho những chuyến đi xa của mình.

Điều này mang lại cho họ sự chủ động, tiết kiệm và đặc biệt là những trải nghiệm mới. Tuy nhiên, đằng sau những lợi ích đó là cái giá phải trả về mặt kinh tế, thậm chí là chính trị mà rất nhiều Chính phủ trên khắp thế giới đang phải đối mặt

*“Barcelona không phải để bán”

Vào thời điểm cuối năm 2018, khi đi dạo quanh những con đường quanh co, nhỏ hẹp xen kẽ nhiều cửa hàng thời trang và quán ăn mang đậm phong cách Địa Trung Hải, các du khách không khỏi tò mò khi nhìn những thấy tấm biểu ngữ “Barcelona không phải để bán” xuất hiện dày đặc tại thành phố lớn thứ hai Tây Ban Nha.

Những câu hỏi liên tiếp được đặt ra đối với mỗi du khách. Vậy tấm biểu ngữ này đang hướng đến ai? Chính xác là đang hướng tới chính họ - những du khách thập phương cùng “gã khổng lồ” trong ngành dịch vụ Airbnb.

Là từ viết tắt của cụm “Air Bed and Breakfast”, Airbnb được thành lập nhằm tạo ra sự kết nối giữa những người sở hữu bất động sản và người có nhu cầu về nhà ở thông qua một ứng dụng. Bắt đầu là một startup với mô hình kinh doanh mới lạ, song sự bùng nổ của Airbnb có thể làm bất ngờ bất kỳ chuyên gia kinh tế nào.

Ngày nay, trên những chiếc xe bus sân bay chở đầy du khách sẽ không khó để nghe được những cuộc hội thoại thông báo thời gian và địa điểm check-in vào những căn homestay nhỏ xinh, thơ mộng được cung cấp bởi một người dân bản địa nào đó.

Và Barcelona không phải là nơi duy nhất chứng kiến hiện tượng này. Trước đó, thủ đô Amsterdam của Hà Lan đã phải mạnh tay “đàn áp” các hình thức cho thuê chỗ ở ngắn hạn sau một loạt các cuộc biểu tình nhằm chống lại sự ùn ứ của thành phố vào năm ngoái. Câu chuyện tương tự cũng diễn ra tại các thành phố lớn của châu Âu, từ Paris đến Berlin, Venice đến Lisbon.

Ở Cornwall, vào giai đoạn cao điểm nhất của mùa Hè, giới chức thậm chí đã yêu cầu các công ty du lịch tránh đưa du khách đến một số bãi biển nổi tiếng sau khi chứng kiến tình trạng các con đường ven biển bị tắc nghẽn khiến người dân địa phương phải vật lộn với cuộc sống hàng ngày.

Người dân ở Cornwall đã quen với việc bị “ngập” vào tháng Tám hàng năm, song gần đây mọi thứ dường như đã bị đảo lộn với sự đổ bộ của các du khách đến với thành phố này qua ứng dựng Airbnb, bên cạnh những lựa chọn truyền thống hơn như các khách sạn lâu đời và các khu nghỉ dưỡng.

Trong khi đó, Barcelona là một điểm du lịch quanh năm đối với du khách, có nghĩa là thành phố này sẽ phải gồng mình lên để đấu tranh với rất nhiều thứ, hơn là chỉ những bữa tiệc của những người say rượu và những hàng dài người chờ đợi ngoài quán bar.

Các chủ sở hữu đã bắt đầu nhận ra rằng họ có thể kiếm được nhiều tiền hơn thông qua hình thức cho thuê ngắn hạn của Airbnb so với các hình thức truyền thống khác. Vì vậy, đã xuất hiện tình trạng giá thuê bất động sản đột ngột bị đẩy lên vượt quá khả năng chi trả của người dân Tây Ban Nha.

Khi những người thuê bị buộc rời khỏi khu phố, các căn hộ  trống rỗng sẽ ngay lập tức được tìm thấy trên các nền tảng chia sẻ như Airbnb. Điều đáng buồn là việc này vô tình đã khoét sâu hơn nữa vào khoảng cách xã hội tại Tây Ban Nha.

Những người may mắn đã sở hữu một ngôi nhà sẽ được hưởng lợi nhiều hơn khi Airbnb kết nối họ tới những du khách có khả năng chi trả cao nhất.

Trong khi đó, những người không có tài sản bị hạn chế khả năng sở hữu, bởi vì giá bất động sản giờ đã được đẩy lên cao trên toàn thành phố khiến tình trạng bất bình đẳng nghiêm trọng hơn với sự phẫn nộ ngày càng sâu sắc trong khi sự thất bại của giới chức và chính phủ trong việc giải quyết vấn đề đã khiến giới trẻ thất vọng và ngày càng tiến gần đến một cuộc khủng hoảng chính trị.

*Chạy theo, thay vì đón đầu khủng hoảng

Tất nhiên, từng đó những luận điểm vẫn là chưa đủ để “kéo” người dùng ra khỏi các lựa chọn mang lại cho họ nhiều lợi ích về kinh tế, bởi đây là cách mà các thị trường hiện đại được vận hành và là điều xảy ra khi một Chính phủ không lựa chọn cách thức can thiệp hoặc can thiệp chưa đủ nhanh và mạnh để đón đầu thị trường.

Cùng với các thành phố khác của Tây Ban Nha, chính quyền Barcelona đã thực hiện nhiều biện pháp nhằm hạn chế hiệu ứng Airbnb với các chương trình cấp phép và hạn chế cho thuê mới trong khu phố cổ. Tuy nhiên, tương tự như Ubers và Amazons và Facebook, điều không mong muốn nhất cũng đã xảy ra, đó là khi các hậu quả tiêu cực của nền kinh tế số trở nên rõ ràng và được kiểm soát thì những tổn hại phần nhiều đã diễn ra.

Ở một góc độ sâu sắc hơn, Airbnb từng được coi là một sáng kiến, phát minh thời hiện đại. Vì thế, việc Chính phủ đưa ra các biện pháp nhằm hạn chế các tác động tiêu cực của nền tảng này cho thấy họ dường như đang loay hoay giữa việc khuyến khích sự sáng tạo và sau đó kiểm soát những tác động của nó.

Tại London từng xảy ra một cuộc khủng hoảng về khả năng chi trả nhà ở trước khi Airbnb ra đời, trong khi tình trạng giá cả tăng vọt tại các thành phố từ Berlin hay Vancouver đến Sydney đều quy lỗi cho tất cả mọi thứ, từ lãi suất cho vay rẻ hay tình trạng đầu cơ nước ngoài cho đến sự thay đổi nhân khẩu học. Đặc biệt, việc Chính phủ không xây dựng đủ nhà ở xã hội mà không để ý đến tình trạng sở hữu ngôi nhà thứ hai của người dân nhằm tăng cường nguồn lợi nhuận một cách nhanh chóng./.