Hàng loạt doanh nghiệp châu Âu làm ăn lâu đời tại Nga rơi vào cảnh 'tiến thoái lưỡng nan'

Hàng nghìn doanh nghiệp châu Âu hoạt động trên lãnh thổ nước Nga đang gấp rút chuẩn bị cho những tổn thất có thể hứng chịu khi Mỹ và phương Tây áp các lệnh trừng phạt lên Nga, theo The New York Times.

"Cuộc tấn công vào Ukraine thể hiện một bước ngoặt mới tại châu Âu. Với tư cách là một công ty, chúng tôi phải phân tích chính xác tình huống này có ý nghĩ như thế nào đối với hoạt động kinh doanh", Christian Bruch, CEO công ty năng lượng Siemens Energy có trụ sở tại Đức chia sẻ.

Nga là điểm đến quan trọng của nhiều doanh nghiệp EU

EU là đối tác thương mại lớn nhất của Nga, chiếm 37% thương mại toàn cầu của Nga vào năm 2020. Phần lớn trong số đó là năng lượng: Khoảng 70% xuất khẩu khí đốt của Nga và một nửa xuất khẩu dầu của nước này là sang các nước châu Âu.

Trong khi doanh số bán hàng cho Nga chỉ chiếm khoảng 5% tổng kim ngạch thương mại của châu Âu với thế giới, trong nhiều thập kỷ, nước này đã là điểm đến quan trọng của các công ty châu Âu trong một loạt ngành nghề, bao gồm tài chính, nông nghiệp và thực phẩm, năng lượng, ô tô, hàng không vũ trụ và hàng xa xỉ.

Một số công ty châu Âu, đặc biệt là ở Đức, đã có quan hệ kinh doanh với Nga trong nhiều thế kỷ. Deutsche Bank và Siemens, tập đoàn lớn là công ty mẹ của Siemens Energy, đã kinh doanh tại Nga từ cuối thế kỷ 19. Trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, quan hệ kinh tế được coi là cách để duy trì mối quan hệ xuyên quốc gia.

Sau khi Liên Xô sụp đổ, các công ty phương Tây đến Nga vì những mục đích khác nhau. Các hãng xe như Renault hay Volkswagen muốn bán xe cho tầng lớp trung lưu, trong khi những công ty bán máy kéo của Đức lại muốn bán sản phẩm cho nông dân Nga, hoặc mua titan của Nga cho mục đích sản xuất máy bay.

Một số công ty đa quốc gia, chẳng hạn như Deutsche Bank, đã rút bớt giao dịch của họ ở Nga sau khi nước này sáp nhập Crimea trong một chiến dịch quân sự năm 2014, trong khi những công ty khác lại làm việc tích cực để tăng thị phần và mở rộng kinh doanh tại Nga trong những năm gần đây.

Tháng trước, 20 CEO hàng đầu của Ý đã tổ chức một cuộc gặp mặt trực tuyến với ông Putin để nói về việc tăng cường quan hệ kinh tế trong bối cảnh quân đội Nga đang đổ dồn về biên giới Ukraine và các nhà lãnh đạo châu Âu đang thảo luận về các lệnh trừng phạt.

Các giám đốc của ngân hàng UniCredit, công ty lốp xe Pirelli, công ty tiện ích nhà nước Enel,… đã lắng nghe hơn nửa giờ khi ông Putin nói về các cơ hội và đầu tư kinh doanh của các công ty Ý tại Nga.

Một cuộc gặp mặt trực tuyến tương tự dự kiến sẽ được thực hiện trong thời gian tới với các nhà lãnh đạo doanh nghiệp Đức, bao gồm cả những doanh nghiệp lớn như công ty lượng Uniper và chuỗi siêu thị Metro.

Rủi ro khi áp dụng lệnh trừng phạt với Nga

Với khối tài sản khổng lồ như vậy, giới lãnh đạo EU buộc phải tìm ra những giải pháp phù hợp hơn đối với các biện pháp trừng phạt. Bộ trưởng Bộ Tài chính Pháp Bruno Le Maire cho rằng những lựa chọn đó vừa nhằm giảm thiểu tác động cho nền kinh tế Nga, vừa hạn chế thiệt hại cho các doanh nghiệp EU.

Tuần qua, các doanh nghiệp Ý đã yêu cầu loại bỏ các hàng hóa xa xỉ của mình khỏi các lệnh trừng phạt từ phía châu Âu. Tương tự, phía Áo cũng đề xuất các biện pháp trừng phạt hẹp hơn và bỏ qua các biện pháp mạnh tay với ngân hàng Nga bởi ngân hàng quốc tế Raiffeisen Bank của Áo đang duy trì hàng trăm chi nhánh của Nga.

Đáng chú ý, EU cũng bỏ qua các lệnh trừng phạt có thể gây tổn hại trực tiếp đến việc nhập khẩu năng lượng của Nga sang châu Âu, trong đó có một nhóm các công ty năng lượng có ảnh hưởng từ Paris đến Berlin nắm giữ lợi ích lớn. Các đồng minh cũng không đóng cửa nền kinh tế của Nga khỏi hệ thống thanh toán toàn cầu gọi là SWIFT, được sử dụng bởi các ngân hàng ở 200 quốc gia.

Riêng đối với Pháp, 35 trong số 40 công ty lớn nhất của Pháp được niêm yết trên sàn chứng khoán CAC 40 của nước này có các khoản đầu tư đáng kể của Nga, từ các siêu thị Auchan trên đường phố Moscow, đến các hoạt động khí đốt tự nhiên hóa lỏng của tập đoàn năng lượng khổng lồ TotalEnergies ở bán đảo Yamal, phía trên Vòng Bắc Cực. Theo Bộ Tài chính Pháp, khoảng 700 công ty con của Pháp đang hoạt động tại Nga trong nhiều ngành công nghiệp đang sử dụng hơn 200.000 công nhân.

Ô tô và ngân hàng - hai lĩnh vực chịu ảnh hưởng đặc biệt

Trong khi ông Le Maire cam kết rằng tác động đối với nền kinh tế Pháp từ các lệnh trừng phạt sẽ là tối thiểu, tác động đối với một số công ty Pháp vẫn chưa rõ ràng.

Một trong số những doanh nghiệp chịu ảnh hưởng rõ ràng nhất là nhà sản xuất ô tô Renault, công ty có hai nhà máy ở Nga và là đối tác của Avtovaz, công ty sản xuất Lada, chiếc xe phổ biến nhất ở Nga. Nga là thị trường lớn thứ hai của Renault sau Pháp.

Tuần trước, CEO Luca de Meo cảnh báo rằng căng thẳng giữa Nga và Ukraine ngày càng trầm trọng hơn, có thể dẫn đến "một cuộc khủng hoảng chuỗi cung ứng khác" cho công ty.

Vấn đề đó đã xảy ra với Volkswagen. Công ty cho biết sẽ tạm dừng hoạt động trong vài ngày vào tuần tới tại hai nhà máy ở khu vực Đông Đức sản xuất xe điện vì việc giao các bộ phận quan trọng từ miền Tây Ukraine đã bị gián đoạn do giao tranh.

Volkswagen cũng có thể bị ảnh hưởng bởi các lệnh trừng phạt với Nga. Từ năm 2009, hãng xe này đã có một nhà máy ở Kaluga sử dụng khoảng 4.000 nhân công sản xuất các mẫu xe Tiguan và Polo, cũng như Audi Q8, Q9 và Skoda Rapid. Hãng xe Đức Mercedes-Benz cũng có một nhà máy bên ngoài Moscow, trong khi BMW cũng làm việc với một đối tác địa phương. Cả ba đều đầu tư vào thị trường Nga và ngày càng tiếp cận được nhiều người tiêu dùng hơn.

Đại diện hãng xe BMW cho biết: "Nếu các điều kiện thay đổi vì vấn đề chính trị, chúng tôi sẽ đánh giá lại và quyết định cách đối phó".

Một lĩnh vực khác cũng chịu ảnh hưởng là ngân hàng. Ngân hàng Raiffeisen của Áo, UniCredit của Ý và Société Générale của Pháp là ba trong số những ngân hàng có quan hệ thân thiết với Nga. Theo dữ liệu của Ngân hàng Thanh toán Quốc tế, tính đến cuối năm 2021, các đơn vị tại Nga đang nợ những ngân hàng của Pháp và Ý khoản tiền trị giá 25 tỷ USD

Pháp, Ý và Đức là những cường quốc tại châu Âu. Đây cũng là ba quốc gia kêu gọi không loại bỏ Nga khỏi hệ thống thanh toán toàn cầu SWIFT. Việc loại bỏ Nga khỏi SWIFT sẽ khiến các chủ nợ châu Âu khó nhận được tiền từ các nguồn của Nga, hoặc trả tiền mua khí đốt của Nga, thứ mà cả Pháp, Ý và Đức phải dựa vào. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh khủng hoảng năng lượng tại châu Âu.

Bất chấp những nỗ lực giảm thiểu thiệt hại cho các quốc gia trong khu vực, giới chức châu Âu vẫn phải thừa nhận tình hình có thể sẽ trở nên tồi tệ hơn trước khi được cải thiện. "Sẽ không thể ngăn các lĩnh vực của nền kinh tế Đức bị ảnh hưởng bởi các vấn đề xoay quanh Nga - Ukraine", Bộ trưởng Kinh tế Đức, Robert Habeck nhấn mạnh.