Doanh nghiệp nhôm có nguy cơ mất thị phần nội địa

Ngành nhôm đứng trước áp lực kép

Tại Diễn đàn doanh nghiệp ngành nhôm Việt Nam năm 2023, ông Vũ Văn Phụ, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hội Nhôm thanh định hình Việt Nam (VAA) cho biết ngành nhôm hiện có khoảng 100 nhà máy, chủ yếu là sản xuất nhôm định hình; năng lực sản xuất nhôm khoảng 1,2 triệu tấn/năm, đáp ứng đủ nhu cầu trong nước và xuất khẩu.

Tuy nhiên vài năm gần đây, công suất của ngành nhôm bắt đầu dư thừa. Sản lượng chỉ đạt 70% công suất thiết kế, lượng hàng hóa đã vượt xa nhu cầu thị trường trong nước và xuất khẩu. Quý I/2023, các nhà máy chỉ hoạt động ở mức 30 - 40% công suất, chủ yếu duy trì việc làm cho người lao động, doanh thu thấp, dòng tiền khó khăn.

Cùng với nỗi lo dư cung, doanh nghiệp nhôm còn phải cạnh tranh với các nhà máy của Trung Quốc tại Việt Nam nhằm “tráng men xuất xứ”.

Ông Nguyễn Minh Kế, Chủ tịch VAA cho biết xu hướng dịch chuyển dòng vốn đầu tư sang ngành nhôm Việt Nam những năm gần đây rất rõ nét, trong đó chủ yếu là dòng vốn đến từ các nhà sản xuất nhôm Trung Quốc, điển hình là công ty nhôm Xingfa (Quảng Đông) đang chuyển hướng đầu tư sản xuất tại Việt Nam.

Việc chuyển cứ điểm sản xuất sang Việt Nam có thể giúp nhôm Trung Quốc rửa nguồn, lấy C/O Việt Nam, tận dụng được các ưu đãi thuế quan từ các hiệp định thương mại mà nhôm Việt Nam đang được hưởng, đồng thời tránh các biện pháp phòng vệ thương mại của các nước như Mỹ, EU, Anh…

“Các doanh nghiệp lại thêm lần nữa đối mặt với nguy cơ mất đi thị trường trong nước lần 2 như những năm 2018 - 2019, trước khi áp thuế chống bán phá giá (CBPG).

Ngoài ra, nhôm Việt cũng sẽ phải đối mặt với rủi ro bị điều tra/áp thuế lẩn tránh phòng vệ thương mại khi nhôm Việt xuất khẩu sang EU, Mỹ…”, ông Nguyễn Minh Kế cảnh báo.

Trước đó, giai đoạn 2016 - 2018, ngành nhôm Trung Quốc xảy ra tình trạng dư cung, nguồn nhôm giá rẻ tràn vào thị trường Việt Nam khiến doanh nghiệp nội địa điêu đứng, từng phải dừng hoạt động.

Ngay sau đó, năm 2019 Bộ Công Thương đã áp thuế chống bán phá giá đối với nhôm định hình có xuất xứ từ Trung Quốc với mức thuế tạm thời từ 2,49% đến 35,58%, hiệu lực 5 năm. Đại diện VAA cho rằng quyết định này chính là “phao cứu sinh” cho doanh nghiệp ngành nhôm thời điểm đó.

Đề xuất gia hạn áp thuế CBPG với nhôm Trung Quốc thêm 5 năm

Trước nguy cơ doanh nghiệp Việt đánh mất thị trường ngay trên sân nhà, Hiệp hội Nhôm thanh định hình Việt Nam kiến nghị Chính phủ giảm thuế xuất khẩu nhôm dạng thanh, que và hình nhằm thúc đẩy xuất khẩu sản phẩm thế mạnh của Việt Nam. Đồng thời gia hạn Quyết định áp thuế chống bán phá giá nhôm định hình xuất xứ từ Trung Quốc thêm 5 năm.

Liên quan tới kiến nghị xem xét gia hạn thuế CBPG, ông Chu Thắng Trung, Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) cho biết Quyết định áp thuế CBPG với sản phẩm nhôm định hình của Trung Quốc sẽ hết hiệu lực từ tháng 10/2024.

Và thời gian nộp hồ sơ rà soát cuối kỳ đối với sự việc này là tháng 9/2023. Bộ Công Thương đề nghị các doanh nghiệp chuẩn bị hồ sơ, chứng cứ để có thể đề nghị xem xét áp thuế chống bán phá giá thêm 5 năm.

"Việc gia hạn và mức thuế CBPG chúng ta không thể quyết định một cách tùy tiện mà phải dựa vào dữ liệu, kết quả điều tra của cơ quan chức năng và thông tin từ các doanh nghiệp ngành nhôm cung cấp", ông Chu Thắng Trung nói.

Ngoài ra, ông Chu Thắng Trung cho biết thực tế doanh nghiệp ngành nhôm của Việt Nam mới đang tập trung ở khâu đầu và khâu cuối, mà để lỡ mất phân khúc ở giữa là luyện nhôm do giá thành sản xuất quá cao. Do đó, ông Trung cho rằng ngành nhôm cần đẩy mạnh liên kết và xây dựng chuỗi giá trị, nâng cao chất lượng sản phẩm và đầu ra bền vững cho ngành.

Đồng quan điểm, bà Phạm Châu Giang, Chuyên gia cao cấp Quỹ VinaCapital cũng cho rằng điểm yếu của ngành nhôm Việt Nam là thiếu sự đa dạng về sản phẩm.

“Tôi đã sang Trung Quốc, thăm các doanh nghiệp sản xuất nhôm lớn và thấy rằng sản phẩm của họ đa dạng hơn ta. Do vậy, các doanh nghiệp ngành nhôm Việt Nam nên xem xét tới việc đa dạng hóa sản phẩm, không chỉ tập trung ở lĩnh vực xây dựng”, bà Phạm Châu Giang khuyến cao.

Tuy nhiên, chuyên gia của VinaCapital cũng chỉ ra lợi thế là các doanh nghiệp Việt đang nắm phần lớn thị phần tiêu thụ trong nước, doanh nghiệp nước ngoài tham gia chưa nhiều. Do vậy, các doanh nghiệp cần phải liên kết với nhau để sản xuất, chinh phục thị trường trong nước và xuất khẩu.