10 tỷ USD tài sản của ngân hàng trung ương Afghanistan nằm ngoài tầm với của Taliban

Theo một quan chức Afghanistan, ngân hàng trung ương Da Afghanistan Bank (DAB) được cho là đang nắm giữ ngoại tệ, vàng và một số kho báu khác, dù giá trị cụ thể không được tiết lộ.

Reuters dẫn một nguồn tin thân cận khác cho biết, phần lớn khối tài sản của DAB đang được cất giữ bên ngoài đất nước Nam Á, nghĩa là đa phần đều nằm ngoài tầm với của phiến quân Taliban.

Trên Twitter, Thống đốc Ajmal Ahmady cho biết ông đã giao các cấp phó phụ trách ngân hàng trung ương vào ngày 15/8 và sau đó rời khỏi thủ đô Kabul.

Trong một tuyên bố hôm 14/8, Taliban khẳng định kho bạc, các cơ sở công cộng và văn phòng chính phủ Afghanistan là tài sản của quốc gia và "cần phải được bảo vệ nghiêm ngặt".

Dưới đây là những gì mà Reuters đã tìm hiểu được về khối tài sản và dự trữ của ngân hàng trung ương Afghanistan:

Phần lớn tài sản phân tán ở nước ngoài

Theo báo cáo tài chính gần nhất vào tháng 6 năm nay, DAB đang nắm giữ tổng tài sản khoảng 10 tỷ USD, trong đó có 1,3 tỷ USD dự trữ vàng và 362 triệu USD dự trữ tiền mặt (theo tỷ giá quy đổi tại ngày 21/6). Tuy nhiên, phần lớn khối tài sản không được lưu trữ trong nước.

Các ngân hàng trung ương, đặc biệt là ở những nước đang phát triển, thường gửi tài sản cho các tổ chức như Ngân hàng Dự trữ Liên bang New York (FRBNY) hoặc Ngân hàng Trung ương Anh cất giữ.

Trong báo cáo tài chính hợp nhất của DAB, FRBNY đang nắm giữ số vàng thỏi trị giá 101,8 tỷ afghanis (tương đương 1,32 tỷ USD) thay cho ngân hàng trung ương Afghanistan tại ngày cuối năm 2020.

Ngoài ra, báo cáo tháng 6/2021 của DAB cũng cho biết ngân hàng này đang sở hữu các khoản đầu tư trị giá 6,1 tỷ USD. Mặc dù báo cáo không cung cấp thông tin chi tiết, nhưng phân tích từ báo cáo cuối năm trước cho thấy phần lớn các khoản đầu tư là trái phiếu và tín phiếu Kho bạc Mỹ.

Các khoản đầu tư trên được thực hiện thông qua Ngân hàng Phát triển và Tái tiết Quốc tế (IBRD) - một nhánh của World Bank, hoặc thông qua FRBNY và được lưu giữ tại New York.

Bên cạnh đó, DAB còn có một số khoản đầu tư nhỏ hơn tại Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (trụ sở ở Thụy Sĩ) và Ngân hàng Thương mại và Phát triển thuộc Tổ chức Hợp tác Kinh tế (Thổ Nhĩ Kỳ).

Khi được hỏi về các tài sản của DAB, một quan chức FRBNY cho biết ngân hàng không thừa nhận hoặc thảo luận về thông tin chủ tài khoản cá nhân do quy định chính sách.

Song, vị quan chức nói FRBNY thường xuyên liên lạc với các cơ quan chính phủ Mỹ để giám sát các sự kiện có thể ảnh hưởng đến quyền kiểm soát của một ngân hàng trung ương nước ngoài đối với tài sản đang cất giữ tại FRBNY.

Chia sẻ với Reuters, một quan chức trong chính quyền Tổng thống Joe Biden nhấn mạnh: "Bất kỳ tài sản nào mà ngân hàng trung ương Afghanistan cất giữ tại Mỹ sẽ không được trao cho Taliban".

Dự trữ ngoại tệ của DAB trị giá khoảng 362 triệu USD, gần như toàn bộ là đồng USD và được lưu giữ tại các trụ sở chính, chi nhánh của DAB cũng như tại dinh tổng thống (hiện đang nằm trong tay Taliban).

Báo cáo cuối năm trước còn đề cập chi tiết gần 160 triệu USD vàng thỏi và đồng xu bạc đang được cất giữ tại kho chứa của ngân hàng trung ương Afghanistan ở dinh tổng thống.

Ngoài ra, kho chứa của DAB cũng là nơi cất giữ một số đồ trang sức, đồ trang trí và tiền xu bằng vàng 2.000 năm tuổi, theo UNESCO. Khoảng 21.000 cổ vật được cho là đã thất lạc cho đến năm 2003, khi chúng được tìm thấy bên trong một kho chứa bí mật ở tầng hầm của DAB.

Theo đài truyền hình địa phương Tolo News, vào tháng 1 năm nay, các nhà lập pháp Afghanistan đã đề xuất ý tưởng gửi số kho báu ra nước ngoài cho an toàn vì chúng rất dễ bị đánh cắp.

Trong báo cáo mới nhất được công bố vào tháng 6, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) ước tính vào năm 2021, tổng dự trữ quốc tế của DAB trị giá khoảng 9,5 tỷ USD.

Khó nhận khoản vốn từ IMF

Đến ngày 23/8, IMF sẽ phải phân bổ 650 tỷ USD dự trữ tiền mặt trong chương trình Quyền Rút vốn Đặc biệt (SDR) cho 190 thành viên. Câu hỏi đặt ra là Afghanistan sẽ xử lý phần của nước này như thế nào.

Là một thành viên của IMF, Afghanistan đủ điều kiện để được phân bổ khoảng 455 triệu USD, dựa trên 0,07% hạn ngạch sở hữu của đất nước Nam Á tại IMF.

Dù có thể tiếp cận được khoản phân bổ của Afghanistan, phiến quân Taliban cũng khó có thể sử dụng khoản vốn. Chưa kể, không phải nước nào cũng có quyền tiếp cận các khoản SDR do IMF phân cho.

Một nguồn thạo tin cho biết quyết định của IMF trong những trường hợp như vậy đều phụ thuộc vào quan điểm của các nước thành viên.

Năm 2019, IMF đã ngăn Venezuela tiếp cận khoản vốn SDR của nước này sau khi hơn 50 quốc gia thành viên đại diện cho phần lớn cổ phần trong IMF từ chối công nhận chính quyền của ông Nicolas Maduro sau bê bối tranh cử năm 2018.