Dòng vốn tháo chạy ồ ạt vì Mỹ tăng lãi suất, đặt Trung Quốc vào tình trạng báo động

"Một cổ ba tròng"

Các nhà đầu tư đã rút tiền khỏi Trung Quốc với tốc độ chóng mặt trong hai tháng qua. Nguyên nhân bắt nguồn từ kế hoạch tăng lãi suất của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed), lo ngại về làn sóng Omicron và chiến sự Nga - Ukraine. Nhà đầu tư ngoại còn bán cả trái phiếu chính phủ lẫn chứng khoán Trung Quốc. 

Tốc độ dòng vốn tháo chạy nhanh “chưa từng thấy” khiến các quan chức Bắc Kinh lo âu và Chủ tịch Tập Cận Bình phải cảnh báo về hiệu ứng lan tỏa tiêu cực từ chính sách “của một số nước” đến Trung Quốc.

Lần cuối cùng Trung Quốc trải qua hiện tượng dòng vốn tháo chạy nghiêm trọng như vậy là giai đoạn giữa năm 2015 và 2017. Khi đó,Bắc Kinh đã phải chặn dòng tiền chảy ra bằng các kiểm soát vốn nghiêm ngặt và đốt 1/4 dự trữ ngoại hối quốc gia. Ngày càng nhiều nhà quan sát cảnh báo rằng bất kỳ cú sảy chân nào trong chu kỳ tăng lãi suất của Fed đều có thể khiến nền kinh tế Trung Quốc trả giá đắt.

Ông Zhu Guangyao, cựu Thứ trưởng Bộ Tài chính Trung Quốc phát biểu tại diễn đàn China Wealth Management 50 hôm 24/4: “Việc điều chỉnh chính sách tiền tệ của Mỹ lần này chắc chắn là chưa từng có về cả quy mô lẫn tốc độ. Đây là áp lực lớn nhất mà chúng ta đối mặt hiện nay”.

Theo tờ South China Morning Post (SCMP), thị trường đang dự đoán Fed sẽ kéo lãi suất lên trên 2% từ mức 0,25-0,5% hiện nay. Fed còn có kế hoạch giảm quy mô bảng cân đối kế toán 9.000 tỷ USD, có thể sẽ tiến hành ngay từ tháng 5.

Triển vọng kinh tế u ám bởi chiến lược Zero COVID và sự biến mất của chênh lệch lợi suất giữa trái phiếu chính phủ Trung Quốc với Mỹ cũng gây áp lực lên đồng nhân dân tệ. Trong tuần qua, nhân dân tệ đã suy yếu gần 2% so với USD trên thị trường nội địa và vượt quá 6,6 nhân dân tệ/USD trong ngày 25/4 trước khi ngân hàng trung ương ra tay can thiệp.

Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBoC) cản đà giảm của đồng nội tệ bằng tuyên bố sẽ cắt giảm 1 điểm % mức dự trữ ngoại hối bắt buộc của các ngân hàng xuống còn 8% từ ngày 15/5. Động thái này sẽ giải phóng khoảng 10 tỷ USD ra thị trường.

Ông Wei He, nhà kinh tế thuộc công ty nghiên cứu Gavekal Dragonomics, nói rằng sự sụt giảm của đồng nhân dân tệ “cho thấy khởi đầu của một chu kỳ giảm giá khó có thể nhanh chóng đảo ngược”. Ông chỉ ra động lực xuất khẩu của Trung Quốc đang yếu đi và chính sách tiền tệ của PBoC diễn biến trái chiều với Fed.

Các nhà chức trách Trung Quốc đã thực hiện nhiều biện pháp phòng ngừa để đề phòng dòng vốn tiếp tục tháo chạy, cũng như hạn chế tổn thất của doanh nghiệp trên các sàn giao dịch và sự hoảng loạn của thị trường.

Cơ quan Quản lý Ngoại hối Nhà nước Trung Quốc (SAFE) đã trấn áp hành vi thao túng thị trường ngoại hối một năm trước. Kể từ đó, SAFE đã nỗ lực thuyết phục các nhà xuất khẩu bớt bi quan với rủi ro tỷ giá hối đoái, yêu cầu họ quản lý tốt hơn mức độ rủi ro ngoại hối và sử dụng công cụ phòng ngừa rủi ro. Cuộc trấn áp cũng mở rộng sang các sòng bạc ở hải ngoại, ngân hàng ngầm và giao dịch bitcoin.

Tuần trước bà Wang Chunying, Phó Giám đốc của SAFE, khẳng định Trung Quốc có đủ năng lực để thích ứng với những thay đổi trong chính sách tiền tệ của Mỹ. Bà cho biết thặng dư thương mại lớn, các khoản đầu tư trực tiếp từ nước ngoài, tài sản ròng ở nước ngoài trị giá 2.000 tỷ USD và khoản tiền gửi ngoại hối kỷ lục 700 tỷ USD đem lại cho Trung Quốc vị thế vững vàng để bù đắp dòng vốn tháo chạy.

Thay đổi lớn

Lo ngại về dòng vốn tháo chạy và tỷ giá nhân dân tệ/USD xuất hiện trong bối cảnh nền kinh tế Trung Quốc có những thay đổi mạnh mẽ trong 6 tháng qua.

Tại hội nghị kinh tế thường niên tháng 12/2021, giới lãnh đạo cấp cao nhất của Trung Quốc đã thừa nhận ba áp lực lớn, bao gồm sự suy giảm của nhu cầu, cú sốc nguồn cung và kỳ vọng yếu hơn.

Tăng trưởng GDP quý I của Trung Quốc đã bật tăng lên 4,8% so với 4% quý trước đó. Tuy nhiên, dữ liệu suy yếu rõ rệt từ tháng 3 do cuộc phong tỏa ở Thượng Hải và các thành phố lớn khác. Điều này đã thổi bùng lên lo ngại về hậu quả kinh tế lớn trong tương lai gần.

Nhiều ngân hàng đầu tư quốc tế như UBS và Nomura đã hạ dự báo tăng trưởng kinh tế cho Trung Quốc. Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cũng giảm ước tính từ 4,8% xuống còn 4,4%, thấp hơn hẳn mục tiêu Bắc Kinh đặt ra là “khoảng 5,5%”.

Trong bối cảnh triển vọng tăng trưởng kinh tế giảm sút, nhiều nhà đầu tư nước ngoài quyết định rời bỏ thị trường Trung Quốc.

Tháng vừa qua, dòng tiền ra ròng từ Mainland Stock Connect, nền tảng cho phép nhà đầu tư nước ngoài giao dịch cổ phiếu niêm yết trên sàn chứng khoán đại lục, lên tới 45 tỷ nhân dân tệ (tương đương 6,9 tỷ USD).

Nhà đầu tư ngoại quốc cũng buông bỏ 112,5 tỷ trái phiếu Trung Quốc sau khi đã bán ra 80,3 tỷ nhân dân tệ trái phiếu tháng liền trước. Đợt bán tháo có thể vẫn chưa chấm dứt trong bối cảnh chỉ số USD Index nhảy lên đỉnh 5 năm hôm 25/4 dựa trên kỳ vọng Mỹ tăng lãi suất. 

Một số cố vấn chính phủ đang kêu gọi Trung Quốc có thêm hành động để thúc đẩy nền kinh tế và niềm tin của thị trường.

Ông Wu Xiaoqiu, giáo sư tài chính cấp cao tại Đại học Nhân dân Trung Quốc, nhấn mạnh tại Diễn đàn Châu Á Bác Ngao: “Các đợt tăng lãi suất chắc chắn sẽ tác động lên kinh tế Trung Quốc, nhưng chúng không phải yếu tố quan trọng nhất. Từ trước đến nay, tăng trưởng của Trung Quốc chủ yếu được quyết định bởi vốn nội địa. Chúng ta phải neo giữ kỳ vọng của nhà đầu tư”.

Ông Huang Yiping, cựu cố vấn cho PBoC, đồng ý rằng việc Mỹ thắt chặt tiền tệ có thể ảnh hưởng đến Trung Quốc. Nhưng theo ông, tác động thực sự sẽ phụ thuộc vào sức khỏe tài chính và ổn định kinh tế của quốc gia. Dù Trung Quốc có thặng dư tài khoản vãng lai và dự trữ ngoại hối khổng lồ, ông cho rằng các nhà hoạch định chính sách “cần đặc biệt chú ý” đến việc ổn định nền kinh tế.