Trung Quốc không hoàn thành cam kết mua hàng trong năm cuối nhiệm kỳ ông Trump

Hai nền kinh tế lớn nhất thế giới ký kết thỏa thuận thương mại giai đoạn một vào ngày 15/1 năm ngoái, tạm dừng cuộc chiến thuế quan gây tổn hại đến thương mại song phương bắt đầu từ hai năm trước đó.

Theo thỏa thuận trên, Trung Quốc đã đồng ý mua thêm ít nhất 200 tỷ USD hàng hóa và dịch vụ Mỹ trong hai năm 2020 và 2021 so với mốc của năm 2017.

Theo dữ liệu của Viện Kinh tế Quốc tế Peterson (PIIE), trong năm đầu thực hiện thỏa thuận, Trung Quốc nhập khẩu được 100 tỷ USD hàng hóa Mỹ, tương đương khoảng 58% mục tiêu mua hàng trị giá 173,1 tỷ USD của năm 2020.

Số liệu kim ngạch xuất khẩu của Mỹ sang Trung Quốc và kim ngạch nhập khẩu của Trung Quốc từ Mỹ lẽ ra phải bằng nhau nhưng thực tế lại có những chênh lệch, một phần là do phương pháp và tiêu chuẩn thu thập dữ liệu khác nhau của hai quốc gia.

CNBC lưu ý, PIIE không theo dõi các giao dịch mua dịch vụ Mỹ của Trung Quốc vì dữ liệu này không được báo cáo theo cơ sở hàng tháng.

Ngay cả trước khi đại dịch COVID-19 xảy ra, một số chuyên gia đã cảnh báo rằng yêu cầu Trung Quốc tăng mua hàng hóa Mỹ thêm ít nhất 200 tỷ USD là không thực tế. Đại dịch bùng phát khiến việc hoàn thành mục tiêu mua hàng của Trung Quốc càng trở nên khó khăn khi mà nhu cầu của đất nước tỷ dân giảm mạnh.

Ngoài mua hàng hóa và dịch vụ, thỏa thuận thương mại giai đoạn một cũng bao gồm các điều khoản yêu cầu Trung Quốc tăng cường bảo vệ tài sản sở hữu trí tuệ và mở cửa thị trường nội địa cho các công ty dịch vụ tài chính nước ngoài.

Hồi tháng trước, ông Robert Lighthizer - cựu Đại diện Thương mại Mỹ dưới thời ông Trump, cho biết Bắc Kinh đã "hoàn thành tương đối tốt" các hạng mục trong thỏa thuận giai đoạn một. Ông còn khuyên chính quyền tân Tổng thống Joe Biden nên duy trì thỏa thuận này và sử dụng thuế quan như một đòn bẩy khi đàm phán với Trung Quốc.

Ông Biden, người vừa tuyên thệ nhậm chức hôm 20/1, chưa đưa ra bất kỳ thông báo chính thức nào về số phận của thỏa thuận thương mại giai đoạn một. Tháng trước, ông Biden chia sẻ với báo chí rằng ông sẽ không ngay lập tức dỡ bỏ thuế quan mà chính quyền cựu Tổng thống Trump áp lên Trung Quốc, đồng thời cho biết chính phủ mới sẽ tiến hành đánh giá toàn diện thỏa thuận.

Một số chuyên gia chính sách công nhận thấy các thành viên nội các của ông Biden đồng ý với chính quyền ông Trump về nhiều vấn đề liên quan đến Trung Quốc. Điều đó cho thấy lập trường cứng rắn của Washington với Bắc Kinh sẽ tiếp tục, nhưng theo một hướng tiếp cận khác.

Ông Scott Kennedy, cố vấn cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, bình luận: "Lý do quan trọng nhất buộc chính quyền ông Biden thay đổi hướng đi là do chiến lược của ông Trump đã thất bại".

Trong một báo cáo công bố trước khi ông Biden nhậm chức một ngày, ông Scott Kennedy cho rằng cựu Tổng thống Trump và cấp dưới "xứng đáng được ghi nhận công lao vì đã gióng hồi chuông cảnh báo về những nguy cơ mà Trung Quốc dưới thời ông Tập Cận Bình gây ra".

Tuy nhiên, chính quyền của ông Trump lại không thể giải quyết các vấn đề kinh tế bằng "những chính sách hiệu quả có thể mang lại lợi thế cho nước Mỹ", ông Kennedy nhấn mạnh. Đặc biệt, vị chuyên gia cho rằng thỏa thuận thương mại giai đoạn một hoàn toàn không thay đổi được bộ công cụ chính sách công nghiệp của Trung Quốc.

"Thảm họa không kém là cam kết mua hàng 200 tỷ USD, điểm nổi bật của thỏa thuận giai đoạn một. Điều khoản này góp phần củng cố chính sách thương mại có quản lý và chủ nghĩa can thiệp của chính phủ Trung Quốc, đồng thời đặt ra các mục tiêu phi thực tế mà Trung Quốc gần như chẳng bao giờ hoàn thành được", ông Kennedy viết.