Trung Quốc đang âm thầm tháo ngòi nổ quả bom nợ ẩn?

Phân tích về tài chính của các chính quyền địa phương Trung Quốc cho thấy chênh lệch 668 tỷ nhân dân tệ (103 tỷ USD) giữa số trái phiếu được bán ra trong nửa đầu năm để đảo nợ đáo hạn và số trái phiếu hoàn trả.

Ông Robin Xing, nhà kinh tế trưởng về Trung Quốc tại Morgan Stanley cho rằng điều này ngụ ý các tỉnh và thành phố có thể đã sử dụng một phần tiền bán trái phiếu để thanh toán các khoản nợ không chính thức.

Theo ông Xing, việc thanh toán nợ ẩn sẽ "tạo ra tác động tích cực đến nền kinh tế", tăng tính minh bạch đối với tài chính của chính phủ, giảm chi phí tài trợ và rủi ro tài chính trong hệ thống.

Các chính quyền địa phương đã phát hành 1.900 tỷ nhân dân tệ trái phiếu tái tài trợ trong vòng 6 tháng, nhưng chỉ hoàn trả 1.200 tỷ nhân dân tệ trái phiếu chính thức, dữ liệu từ Bộ Tài chính Trung Quốc tháng 7 cho thấy.

"Nợ ẩn" là những khoản tiền được huy động bởi các thực thể liên kết với chính quyền để chi trả cho cơ sở hạ tầng và các dự án công khác. Các khoản nợ này không được ghi nhận trong bảng cân đối kế toán của chính quyền địa phương, nhưng được ngầm đảm bảo nghĩa vụ thanh toán.

Theo Bloomberg, một nhà nghiên cứu tại một tổ chức có liên kết với nhà nước Trung Quốc ước tính nợ ẩn có thể đã phình lên tới 14.800 tỷ nhân dân tệ (gần 2.300 tỷ USD) vào năm ngoái.

Tài chính công

Kế hoạch cắt giảm nợ ẩn đã được khởi xướng từ năm 2018 nhưng mới được triển khai trên quy mô lớn trong năm nay do bị trì hoãn bởi đại dịch, theo ông Zhang Yiqun, thành viên của Hiệp hội Tài chính Công Trung Quốc.

"Chính phủ giữ im lặng nhưng đang rất quyết tâm, và chính quyền địa phương đang âm thầm nỗ lực" để giải quyết, ông Yiqun nói.

Năm nay, các nhà hoạch định chính sách không thấy cần thiết phải kích thích tăng trưởng bằng các khoản đầu tư tài trợ bởi nợ trong bối cảnh nền kinh tế đang phục hồi từ đại dịch. Thay vào đó, giới chức đang tận dụng đà phục hồi để cố gắng củng cố tài chính công. Hàng loạt quan chức cấp cao đã cam kết ổn định tỷ lệ nợ trong nền kinh tế và giảm tỷ lệ nợ chính phủ.

Tỷ lệ đòn bẩy vĩ mô của Trung Quốc, hay tổng nợ tính theo phần trăm GDP, đã giảm từ 269% vào cuối năm 2020 xuống 264% vào quý II năm nay, theo dữ liệu của Bloomberg. Phần lớn sự sụt giảm đến từ khu vực doanh nghiệp, bao gồm các phương tiện tài trợ của chính quyền địa phương.

Rủi ro an ninh quốc gia

Rắc rối từ nợ ẩn nghiêm trọng đến mức năm nay, chính phủ Trung Quốc đã gọi vấn đề này là rủi ro an ninh quốc gia và yêu cầu các quan chức xử lý. Hai phương án được đưa ra là thanh toán nợ hoặc ghi nhận vào bảng cân đối kế toán chính thức. Đáp lại, một số tỉnh, thành phố và quận trên cả nước đã bắt đầu công bố kế hoạch trả nợ hoặc tái tài trợ.

Tỉnh Quý Châu cho biết đã giải quyết xong khoản nợ ngoại bảng 33,7 tỷ nhân dân tệ trong 6 tháng đầu năm 2021. Thành phố Thâm Quyến, trung tâm công nghệ của Trung Quốc, cam kết xóa hết nợ ẩn vào năm 2021.

Nhưng theo ông Zhao Quanhou, nhà nghiên cứu về nợ chính quyền địa phương tại Học viện Khoa học Tài khóa Trung Quốc, xử lý vấn đề một cách vội vàng có thể dẫn đến rủi ro thanh khoản.

Bài báo cáo hồi tháng 3 của ông Zhao viết rằng chính quyền địa phương cần được "du di" chút ít. Ông đề xuất chính phủ cho phép chính quyền địa phương bán thêm trái phiếu tái tài trợ để hoán đổi khoản nợ tiềm ẩn với trái phiếu chính thức có thời gian đáo hạn dài hơn và lợi suất thấp hơn.