Phương Tây lo ngại quan hệ Nga-Thổ Nhĩ Kỳ ngày một thân thiết

Theo Financial Times, phương Tây đang ngày càng lo lắng về mối quan hệ giữa Tổng thống Recep Tayyip Erdogan và Tổng thống Vladimir Putin. Nhiều quan chức phương Tây cảnh báo về các biện pháp trả đũa nhắm vào Thổ Nhĩ Kỳ nếu Ankara quyết định giúp Moscow né tránh trừng phạt.

Financial Times cho biết, 6 quan chức phương Tây đã bày tỏ lo ngại về cam kết của nhà lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ và Nga nhằm mở rộng hợp tác về thương mại và năng lượng sau khi cả hai có cuộc gặp kéo dài 4 giờ tại thành phố nghỉ dưỡng Sochi bên bờ biển Đen vào hôm 5/8.

Một quan chức Liên minh châu Âu (EU) cho biết khối này đang theo dõi “ngày càng chặt chẽ hơn” quan hệ Thổ Nhĩ Kỳ-Nga.

Một quan chức cấp cao khác gợi ý rằng các nước có thể kêu gọi doanh nghiệp và ngân hàng rút khỏi Thổ Nhĩ Kỳ nếu ông Erdogan làm theo kế hoạch đã vạch ra vào hôm 5/8.

Ba quan chức châu Âu cho biết EU vẫn chưa tổ chức bất kỳ cuộc thảo luận chính thức nào về những biện pháp nhằm vào Thổ Nhĩ Kỳ. Một số người khác cảnh báo rằng không rõ Tổng thống Erdoğan và Tổng thống Putin đã đồng ý những gì và một quyết định chính thức từ EU về các lệnh trừng phạt chống lại Thổ Nhĩ Kỳ sẽ tạo ra sự chia rẽ trong khối.

Nhưng ngay cả khi không có sự đồng thuận ở cấp độ Liên minh châu Âu, một số quốc gia thành viên riêng lẻ vẫn có thể hành động. “Ví dụ, các nước có thể yêu cầu hạn chế tài trợ thương mại hoặc yêu cầu các công ty tài chính lớn cắt giảm nguồn tiền cho đối tác tại Thổ Nhĩ Kỳ,” một quan chức cho biết.

“Tôi sẽ không loại trừ bất kỳ hành động đáp trả nào [nếu] Thổ Nhĩ Kỳ tiến quá gần đến Nga,” ông nói thêm.

Theo một quan chức tình báo Ukraine và một nhà ngoại giao phương Tây, những gợi ý về khả năng trả đũa đối với Thổ Nhĩ Kỳ được đưa ra sau khi Kiev tìm thấy một tài liệu từ Moscow nêu rõ cách thức né tránh các lệnh trừng phạt thông qua ngân hàng tại Thổ Nhĩ Kỳ.

Washington đã nhiều lần cảnh báo việc sẽ nhắm đến các quốc gia giúp đỡ Nga trốn tránh các lệnh trừng phạt bằng "các biện pháp trừng phạt thứ cấp", tức là cấm vận những nước cố ý giúp đỡ Nga.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Mỹ Wally Adeyemo đã gặp các quan chức Thổ Nhĩ Kỳ và chủ ngân hàng ở Istanbul vào tháng 6 để cảnh báo việc Ankara không nên trở thành đường dây cung cấp tiền bất hợp pháp cho Nga.

Lợi ích kinh tế

Theo Interfax, sau cuộc họp tuần trước tại Sochi, quan chức năng lượng hàng đầu của Moscow là Phó Thủ tướng Alexander Novak tuyên bố rằng Thổ Nhĩ Kỳ đã đồng ý thanh toán khí đốt của Nga bằng đồng ruble. 

Ông cho biết thêm rằng hai nhà lãnh đạo đã thảo luận về việc phát triển hơn nữa quan hệ ngân hàng và các khoản thanh toán sử dụng đồng ruble và lira.

Phát biểu trên chuyến bay trở về từ Nga, ông Erdogan cho biết có "những tiến bộ quan trọng" về việc sử dụng hệ thống thẻ thanh toán Mir của Moscow, cho phép người Nga tại Thổ Nhĩ Kỳ thanh toán bằng thẻ khi mà Visa và Mastercard đã dừng hoạt động tại Nga.

Tổng thống Erdogan cho biết thẻ Mir sẽ giúp khách du lịch Nga mua sắm và trả tiền khách sạn. Nhiều quan chức phương Tây lo ngại phương thức này cũng có thể được sử dụng để vượt qua các lệnh trừng phạt.

Thổ Nhĩ Kỳ hội nhập sâu rộng vào hệ thống tài chính phương Tây và các thương hiệu như Coca-Cola, Ford hay Bosch và BP đều có các hoạt động lâu đời và mang lại lợi nhuận cao tại quốc gia này.

Một quan chức cấp cao phương Tây gợi ý rằng các chính phủ có thể hành động chống lại Ankara bằng cách “kêu gọi các doanh nghiệp phương Tây rút khỏi Thổ Nhĩ Kỳ hoặc thu hẹp hoạt động tại nước này trước nguy cơ Ankara tăng cường quan hệ với Nga ”.

Động thái trên sẽ tạo ra những vấn đề pháp lý và thực tế hóc búa, và có thể sẽ vấp phải sự phản đối kịch liệt từ một số chính phủ châu Âu, đặc biệt khi các biện pháp trừng phạt này nhắm vào người hàng xóm và đồng minh thân thiết.

Những biện pháp này cũng sẽ xung đột với lợi ích thương mại. Một quan chức châu Âu cho biết: “Những bên với lợi ích kinh tế quan trọng sẽ đấu tranh mạnh mẽ để chống lại [các lệnh trừng phạt]”.

Ông Erdogan đã theo đuổi cách tiếp cận “cân bằng” đối với Kiev và Moscow kể từ khi Nga bắt đầu chiến dịch quân sự hồi tháng 2.

Sức ảnh hưởng của Thổ Nhĩ Kỳ

Mối quan hệ ngoại giao của ông với phương Tây đã trở nên căng thẳng trong những năm trở lại đây. Washington trừng phạt Ankara vào năm 2020 để trả đũa việc mua hệ thống phòng không S-400 từ Moscow. Những biện pháp khi ấy nhắm vào nền công nghiệp quốc phòng của Ankara chứ không phải nền kinh tế.

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ hiện đang nắm giữ nhiều đòn bẩy mạnh mẽ. Ông Erdogan đã nhiều lần đe dọa phủ quyết việc Thụy Điển và Phần Lan gia nhập NATO, đồng thời là đối tác quan trọng của châu Âu trong việc chống khủng bố và giải quyết vấn đề người tị nạn.

Quốc gia này đón khoảng 3,7 triệu người Syria trong khuôn khổ thỏa thuận ký kết với EU vào năm 2016 nhằm ngăn chặn dòng người di cư đến châu Âu.

Xung đột giữa Nga và Ukraine cũng đã nhấn mạnh vị trí chiến lược quan trọng của Thổ Nhĩ Kỳ trong việc kiểm soát các eo biển nối Biển Đen với Địa Trung Hải.

Tổng thống Erdogan cũng đóng vai trò lớn trong thỏa thuận ngũ cốc mà Nga và Ukraine đã ký kết hồi tháng trước nhằm ngăn chặn cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu.