Nhìn lại 4 năm Bách Hóa Xanh: Từ thuở lọt lòng đến khi sắp có lợi nhuận nuôi mẹ

Từ chuỗi cửa hàng đầu tiên mang thương hiệu Thế Giới Di Động, CTCP Đầu tư Thế Giới Di Động (MWG) lần lượt mở thêm Điện Máy Xanh, Bách Hóa Xanh và Điện Thoại Siêu Rẻ. Ảnh: Song Ngọc.

Cuối 2015 – đầu 2016: Bách Hóa Xanh ra đời

Theo VDSC, giai đoạn cuối 2015 - đầu 2016, chuỗi Thế Giới Di Động vẫn đang trong thời kì hoàng kim và Điện Máy Xanh mới chỉ bắt đầu mở rộng ồ ạt. MWG đạt mức tăng trưởng lên tới 60% về doanh thu và lợi nhuận trong năm 2015. 

Lo ngại thị trường điện thoại thông minh sẽ sớm bão hòa và điện máy tiêu dùng sẽ không thể duy trì tăng trưởng cao, ban lãnh đạo MWG bắt đầu tính đến một thị trường bán lẻ mới đủ lớn cho triển vọng tăng trưởng lâu dài của tập đoàn nhưng phải vẫn còn phân mảnh và chưa có người dẫn dắt. 

Ngành bán lẻ thực phẩm và hàng tiêu dùng nhanh (FMCG) là câu trả lời và Bách Hóa Xanh – chuỗi minimart của MWG ra đời vào cuối năm 2015.

Theo VDSC, công ty đã lấy ý tưởng từ Alfamart – nằm trong top hai chuỗi bán lẻ bách hóa lớn nhất Indonesia, và cố gắng nhân rộng mô hình tại Việt Nam. Các cửa hàng Bách Hóa Xanh phải có qui mô của một cửa hàng tiện lợi để có thể thâm nhập sâu vào các khu dân cư cũng như có danh mục hàng hóa của một siêu thị thu nhỏ.

Những cửa hàng đầu tiên có qui mô chỉ dưới 100 m², được mở tại quận Bình Tân – nơi có mật độ dân cư cao nhất TP HCM.

VDSC cho biết trong giai đoạn này, Thế Giới Di Động và Điện Máy Xanh đang mở rộng liên tục, với số cửa hàng tăng gần gấp đôi trong năm 2016 (từ 629 lên 1.206). Công ty không còn nhiều nguồn lực tập trung cho Bách Hóa Xanh.

Theo báo cáo thường niên 2016 của MWG, cuối năm này công ty có 47 cửa hàng Bách Hóa Xanh.

Số cửa hàng Bách Hóa Xanh liên tục tăng trưởng. Nguồn: Song Ngọc tổng hợp từ MWG.

2017: Bách Hóa Xanh lớn nhanh như thổi

Từ 47 cửa hàng vào cuối năm 2016, Bách Hóa Xanh khép lại năm 2017 với 283 cửa hàng. Theo VDSC, nguyên nhân là hai chuỗi Thế Giới Di Động và Điện Máy Xanh mang về dòng tiền kinh doanh rất lớn, đủ sức tài trợ cho sự mở rộng của Bách Hóa Xanh. 

Cụ thể, lưu chuyển tiền thuần từ hoạt động kinh doanh năm 2017 là 2.664 tỉ đồng. Tiền và tương đương tiền cuối năm đạt 3.411 tỉ đồng, cao gấp 3,4 lần ngày đầu năm.

"Bài toán của Bách Hóa Xanh không còn là vốn, mà là tìm ra mô hình thích hợp", Chứng khoán Rồng Việt nhận định.

Đầu năm 2017, MWG có 50 cửa hàng BHX, tất cả đều ở quận Bình Tân với doanh thu trung bình mỗi tháng đạt 1 tỉ đồng/cửa hàng và giá trị trung bình/hóa đơn khoảng 50.000 đồng. Đây đều là những con số đã rất cao so với các chuỗi minimart khác.

Bách Hóa Xanh mở rộng từ Bình Tân sang Tân Phú và tập trung lấp đầy hai quận đông dân phía Tây này. Tuy nhiên, theo VDSC, hiệu ứng "tự tước đoạt doanh thu" (cannibalization) bắt đầu xuất hiện và doanh thu trung bình của Bách Hóa Xanh nhanh chóng sụt giảm xuống mức 700 triệu/tháng vào cuối năm 2017.

Cũng trong năm 2017, Bách Hóa Xanh bắt đầu kí kết hợp đồng thu mua thực phẩm tươi với các đối tác lớn để đảm bảo nguồn hàng lớn và bền vững, cụ thể là hợp đồng mua trái cây từ Hoàng Anh Gia Lai.

Một cửa hàng Bách Hóa Xanh trong ngày khai trương. Ảnh: MWG.

2018: Bách Hóa Xanh sửa sai và thay da đổi thịt

Bước sang năm 2018, doanh thu trung bình vẫn trong đà giảm và chạm đáy tại mức 600 triệu/cửa hàng vào tháng 2. Nguyên nhân là mô hình cửa hàng không phù hợp. 

Theo VDSC, các cửa hàng nhỏ nằm sâu trong khu dân cư đồng nghĩa với lượng khách và doanh thu thấp, số đơn vị lưu kho (SKUs) cũng không đáp ứng được nhu cầu hàng ngày của khách hàng.

Theo phân tích của Chứng khoán HSC vào tháng 5/2018, MWG vẫn đang trong giai đoạn thử nghiệm và khắc phục hạn chế phát sinh đối với chuỗi Bách Hóa Xanh. Đã có 10 cửa hàng Bách Hóa Xanh phải đóng cửa do địa điểm cửa hàng không tối ưu.

Ban đầu, MWG đặt kế hoạch mở thêm các cửa hàng bách hóa mới tại các khu vực dân cư đông đúc để khách hàng có thể đi bộ và mua sắm phục vụ nhu cầu hàng ngày. 

Tuy nhiên, doanh thu bán hàng thực tế ở các cửa hàng cho thấy các bà nội trợ thường mua sắm hàng ngày trên đường từ nơi làm việc trở về và hiếm khi đến các cửa hàng khi đã trở về nhà. Như vậy vị trí tối ưu đặt các cửa hàng bách hóa là dọc các tuyến đường lớn dẫn đến các khu dân cư thay vì bên trong các khu dân cư. 

Nhận ra rằng số lượng các vị trí tối ưu để đặt các cửa hàng mới ít hơn so với dự kiến ban đầu, MWG quyết định giảm 50% mục tiêu số cửa hàng vào cuối năm 2018, từ 1.000 xuống 500 cửa hàng. Thực tế MWG có 405 cửa hàng bách hóa vào cuối năm 2018, trong đó 90% nằm tại TP HCM, còn lại nằm ở các tỉnh thành phía Nam khác.

Theo VDSC, từ quí II/2018, MWG bắt đầu thay đổi mô hình cửa hàng Bách Hóa Xanh. Theo đó cửa hàng mới sẽ có diện tích từ 150-250 m² (đối với loại chuẩn) và 300 m² (đối với loại lớn), nằm trên các trục đường lớn.

Ngoài ra, không gian dành cho thực phẩm tươi sống cũng được mở rộng. Các tiêu chuẩn mới được thêm vào để đánh giá nhân viên như thái độ niềm nở, không gian trưng bày sạch và ngăn nắp, thực phẩm tươi, tay nghề chế biến thịt cá…

Nhờ đó, doanh thu trung bình mỗi cửa hàng nhanh chóng hồi phục và đạt 1,2 tỉ đồng/tháng vào cuối 2018. Theo VDSC, nhờ qui mô lớn hơn và gia tăng tỉ lệ hàng tươi sống/tổng doanh thu, biên lợi nhuận gộp của Bách Hóa Xanh tăng từ 14% lên 18% trong năm.

Chuỗi Bách Hóa Xanh cũng đạt được một cột mốc quan trọng vào năm 2018 là hòa vốn trước lãi vay, thuế và khấu hao (EBITDA) tại cấp độ cửa hàng vào tháng 12.

Mô hình "thịt tươi, cá lội" của Bách Hóa Xanh. Ảnh: MWG.

2019: Bách Hóa Xanh sắp kiếm ra tiền nuôi công ty mẹ?

Chứng khoán Rồng Việt cho biết Bách Hóa Xanh mất một quí đầu năm 2019 để hoàn tất việc chuyển đổi/đóng các cửa hàng còn lại của mô hình cũ trước khi bắt đầu mở rộng ồ ạt với tốc độ khoảng 60 cửa hàng mới mỗi tháng.

Do tỉ lệ thực phẩm tươi/tổng doanh thu đã chạm 50% và không còn nhiều dư địa tăng thêm, Bách Hóa Xanh chuyển trọng tâm sang tối ưu khâu mua hàng. 

Ngoài việc có thể đàm phán mức giá tốt hơn từ các nhà cung cấp FMCG do gia tăng qui mô, Bách Hóa Xanh đã và đang cắt giảm các đối tác trung gian (nhà phân phối) đối với mặt hàng thực phẩm tươi và mua trực tiếp nhiều hơn từ nhà cung cấp, hộ nông dân. Từ đó biên lợi nhuận gộp tăng từ 18% lên 20% từ đầu năm đến nay.

Tại ngày 31/10/2019, Bách Hóa Xanh có tổng cộng 866 cửa hàng, 452 trong đó nằm ở 20 tỉnh thành miền Nam và Nam Trung Bộ.

Đẩy mạnh tốc độ mở cửa hàng và trung tâm phân phối cũng làm gia tăng nhanh chóng chi phí trong khi doanh thu tạo ra từ các cửa hàng hiện hữu chưa đủ để bù đắp. Như vậy sau 4 năm hoạt động, BHX vẫn chưa tạo ra lợi nhuận cho MWG.

"Nhìn về phía trước, MWG đặt mục tiêu Bách Hóa Xanh sẽ hòa vốn toàn bộ trong năm 2020. Mặc dù vẫn còn rất nhiều điều phải cải thiện, chúng tôi đánh giá Bách Hóa Xanh đang đi đúng hướng", Chứng khoán Rồng Việt nhận định.

Trong báo cáo phân tích mới đây, Chứng khoán SSI cho rằng biên lợi nhuận gộp chuỗi Bách Hóa Xanh có thể tiếp tục cải thiện từ 19% trong năm nay lên 20,5% trong năm 2020 nhờ 4 yếu tố là tăng khả năng thương lượng với nhà cung cấp, giảm tỉ lệ thất thoát, tăng lợi nhuận từ hàng tươi sống và đưa thêm các sản phẩm thương hiệu riêng vào kinh doanh.

Chứng khoán SSI ước tính tỉ suất lợi nhuận trước thuế của Bách Hóa Xanh cải thiện trong năm 2020 và có thể có lãi từ năm 2021.